شاخص های مهم برای افزایش عملکرد زعفران

زعفران در کشور ما محصولی است که اگر به درستی کشت شود و تمام موارد مدیریتی در مزرعه رعایت شود، قطعا باعث افزایش درآمد شما خواهد شد و افزایش درآمد یعنی عملکرد زعفران در نهایت افزایش داشته باشد و از طرفی هزینه‌های تولید نیز کم خواهد شد.

کشاورزان عزیزی که کشت زعفران دارند هر ساله به دنبال کاهش مشکلات و بهبود عملکرد زعفران هستند و با توجه به خلأهای زیادی که برای تولید زعفران در کشور داریم، باید با بررسی های علمی و تجربیات کشاورزان عزیز این موانع را رفع کنیم. از جمله مهم ترین خلأهای تولید در کاشت زعفران، مدیریت تغذیه، کیفیت کودهای مورد استفاده، مدیریت آفات و بیماری‌ها، انتخاب پیاز مناسب، مدیریت صحیح کاشت پیاز زعفران و شرایط اقلیمی می باشد.

نکته: پیاز زعفران یا بنه زعفران یکسان هستند و در متن مقالات بجای هم نیز بکار می روند.

تراکم کاشت زعفران یا مقدار پیاز مصرفی در هکتار

از نظر گیاهشناسی زعفران یک گیاه یک‌ساله است اما چون از طریق پیاز (بنه) تکثیر می شود، می‌تواند چندین سال در یک قطعه زمین باقی بماند و هر سال هم گل تولید کند. بنابراین مقدار پیاز یا بنه مصرفی در یک هکتار بسیار اهمیت دارد.

دقت داشته باشید که مقدار پیاز مصرفی در هکتار بسیار بستگی به هدف کشاورز از کاشت پیاز زعفران دارد:

اگر هدف وزن‌گیری و افزایش تعداد پیاز باشد:

هدف و تمرکز روی پیاز‌زایی یا تولید بنه زعفران است، بنابراین پیاز‌ها در عمق کمتری کشت شده و با هدف تکثیر و افزایش سایز کوددهی و تغذیه انجام خواهد شد. میزان پیاز مصرفی در این شرایط باید کم و در حد ۴ تا ۵ تن در هکتار باشد.

اگر هدف برداشت حداکثری گل در واحد سطح باشد:

برای این هدف از کشت عموما به شرایط پیاز و عمر آن توجه کمتری شده و مزرعه تا سه سال به حداکثر میزان گلدهی خواهد رسید. در چنین شرایطی، پیاز‌ها با تراکم بالا (بالای ۱۴ تن در هکتار) کشت شده و پس از سومین سال، مقدار گل در هکتار به شدت افت پیدا کرده اما حداکثر گل را در واحد سطح برداشت خواهید کرد.

اگر هدف هم گلدهی و هم تکثیر پیاز مناسب باشد (پیشنهادی عموم کشاورزان):

برای این هدف از کشت زعفران، تراکم پیاز ۷ الی ۸ تن در هکتار با فواصل ۱۰ سانتیمتری روی ردیف، ۲۰ سانتیمتری بین ردیف و با عمق ۱۵ سانتی متری برای کشت، می باشد. نتیجه مورد نظر علی‌رغم توجه به برداشت مناسب گل در هکتار باعث تغذیه و تکثیر صحیح پیاز زعفران در مزرعه خواهد شد.

دقت شود که مقادیر ذکر شده در شرایط مختلف از جمله وجود ناخالصی‌ (خاک) همراه پیازها و یا میانگین وزنی هر پیاز می‌تواند متفاوت باشد.

وزن پیازهای کاشته شده: عامل مهم بهبود عملکرد زعفران

    پیاز زعفران (بنه زعفران) هر چه درشت‌تر و سنگین‌تر باشد مواد غذایی بیشتری دارد و توانایی گلدهی آن نیز بالاتر خواهد بود. پیازهایی که زیر ۸ گرم باشند، در چند سال اول گلدهی ندارند! به همین دلیل، انتخاب پیازهای درشت‌تر برای کاشت زعفران، مستقیما روی افزایش گلدهی و در نهایت عملکرد زعفران موثر خواهد بود.

یکی از پیشنهادات مهم به کشاورزان عزیز این است که قبل از کاشت، پیازها (بنه‌ها) را سورت‌بندی کنید تا پیازهای ریز و درشت از همدیگر جدا شوند. در ادامه می توانید پیازهای درشت را برای کاشت استفاده کنید و پیازهای ریزتر را می‌توانید در یک قطعه به صورت جداگانه کشت کنید. این کار تاثیر بسیار زیادی در افزایش گلدهی و بهبود عملکرد زعفران در سال‌های آینده خواهد داشت.

تعداد گل در متر مربع: یک کلید در بهبود عملکرد زعفران

برای اینکه تعداد گل در متر مربع را افزایش دهید باید به مقدار پیاز مصرفی در هکتار، وزن پیازهای کشت شده، روش کاشت و عمق کاشت پیاز بسیار توجه کنید.

روش کاشت

نحوه قرار گرفتن پیازها (بنه زعفران) زیر خاک روی تعداد گل در متر مربع اثرگذار است. به طوری که هر چه تعداد پیاز در متر مربع بیشتر باشد تعداد گل و عملکرد زعفران نیز افزایش خواهد یافت. ولی با توجه به اینکه تعداد زیاد پیاز در مترمربع باعث ریزشدن پیازها و کاهش عملکرد زعفران در سال‌های آینده می‌شود باید روش درستی برای کاشت با توجه به شرایط موجود در منطقه اجرا شود. اگر بخواهیم روش های کشت زعفران را نام ببریم می توانیم به روش کاشت دانه تسبیحی، کاشت کپه‌ای و کاشت مکانیزه یا نیمه مکانیزه با دستگاه اشاره کنیم.

عمق کاشت

عمق پیاز (بنه) هر چه کمتر باشد به نفع پیاز خواهد بود ولی با توجه به اینکه زعفران گیاهی زمستانه است و چندین سال درون خاک قرار دارد، احتمال سرمازدگی پیاز وجود دارد. پیاز زعفران (بنه زعفران) هر ساله تکثیر می‌شود و پیاز جدید (بنه دختری) کمی بالاتر از پیاز قبلی (بنه مادر) رشد می‌کند و نمی‌توان پیاز را سطحی کشت کرد. از این جهت، بهترین عمق حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر بوده که در مناطق سردسیر این مقدار به ۲۵ سانتی‌متر می‌رسد.

مسئله مهمی که باید دقت داشته باشید این است که اگر پیاز یا بنه زعفران در عمق بیشتر از حد معمول کاشته شود، برخی جوانه‌های روی پیاز زعفران که ضعیف‌تر هستند، نمی توانند از خاک خارج شوند و در نتیجه تعداد گل در متر مربع و عملکرد زعفران کم خواهد شد.

وزن کلاله‌ها

بخش اقتصادی و عملکرد زعفران، کلاله قرمز رنگ آن است. لذا هر چه کلاله درشت‌تر و قوی‌تری تولید شود قطعا عملکرد بالاتری نیز حاصل می‌شود. درشتی و وزن پیاز کاشته شده، مدیریت تغذیه و شرایط اقلیمی عوامل موثر بر وزن کلاله‌ها هستند. کلاله قوی‌تر و درشت‌تر نشان‌دهنده کیفیت مجموعه‌ای از عوامل اقلیمی و عوامل مدیریتی در مزرعه زعفران است.

مدیریت آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز

در بحث مدیریت باید به مسئله آفات و بیماری‌ها از جمله کنه و بیماری‌های قارچی که باعث پوسیدگی پیازهای زعفران می‌شود، توجه بسیاری داشته باشید. متاسفانه به دلیل مصرف نامناسب کودهای دامی و افزایش pH در خاک‌های ایران، پوسیدگی پیاز یا بنه زعفران بسیار شایع شده که باید کنترل شود. مدیریت کوددهی و تغذیه نیز بسیار در درشت شدن پیازها (بنه های زعفران) و در نتیجه افزایش گلدهی و عملکرد زعفران موثر خواهد بود (برای اطلاعات تکمیلی مقاله “مصرف کود برای زعفران” را مطالعه کنید). بحث کلیدی دیگر این است که تغذیه در زعفران به دلیل اثرگذاری در ذخیره‌سازی مواد غذایی در پیاز برای سال بعد، بسیار مهم است و می‌تواند عملکرد زعفران برای سال آینده را تضمین کند.

آبیاری های زعفران نیز از شاخص‌های غیر مستقیم در عملکرد زعفران بوده، بخصوص آبیاری اول در زعفران که قبل از گلدهی انجام می‌شود (مطلب آموزشی چند نکته کلیدی در آبیاری اول زعفران). علاوه براین آبیاری مرحله آخر نیز که به زردآب معروف است، جزء مراحل پراهمیت در آبیاری زعفران است.

در ارتباط با مدیریت علف‌های هرز نیز باید بدانیم که علف‌های هرز در زعفران باید زمانی کنترل شوند که کمترین خسارت را به برگ‌های زعفران و بیشترین خسارت را برای علف‌‌های هرز داشته باشد. این زمانی است که علف‌های هرز هنوز رشد زیادی نداشته و بر برگ‌های زعفران غلبه نکرده‌اند.

نکته بسیار مهم:
عملکرد زعفران در نهایت، نتیجه نحوه مدیریت عوامل کلیدی در مزرعه است و دقت کنید که تنها یک عامل، باعث افزایش در عملکرد نخواهد شد. با وجود این برخی راهکارهای مدیریتی می‌تواند باعث افزایش عملکرد نهایی مزرعه شود.

سؤالات متداول کشاورزان در ارتباط با افزایش عملکرد زعفران

• چطور تعداد گل زعفران را افزایش دهیم؟

برای افزایش تعداد گل باید پیازهای درشت‌تری تولید شود. برای افزایش درشتی پیاز پیشنهاد می‌شود از کودهای زیستی دارای باکتری استفاده شود. همچنین در مراحل رشدی از کودهای با درصد پتاس بالا نیز استفاده کنید. برای مدیریت بهتر کوددهی در مراحل مختلف پیشنهاد می‌کنیم از برنامه غذایی زعفران استفاده کنید.

• در چه مناطقی می توانیم زعفران کشت کنیم؟

فاکتور مهم برای کشت زعفران دمای منطقه است. زعفران در مناطقی که از تاریخ ۱۵ مهر تا اواخر آبان، میانگین دمای شبانه روز به ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتیگراد برسد، می توانید کشت کنید. در مناطق گرمتر از این دماها، ظهور گل نخواهید داشت و گیاه فقط رشد رویشی خواهد داشت. در مناطقی که سردتر از این هستند نیز امکان کشت به علت سرمازدگی وجود ندارد.

• تراکم مناسب کاشت زعفران چقدر است؟ (مقدار بنه یا پیاز مصرفی در هکتار)

مقدار پیاز یا بنه مصرفی در هکتار بستگی به هدف ما از کاشت پیاز زعفران دارد. اگر هدف صرفا برداشت حداکثری گل در واحد سطح باشد: به شرایط پیاز و عمر آن توجه کمتری شده و مزرعه تا سه سال به حداکثر میزان گلدهی خواهد رسید. در این روش بنه‌ها با تراکم بالا (بالای ۱۴ تن در هکتار) کشت شده و بعد از سومین سال مقدار گل در هکتار به شدت افت پیدا می‌کند اما حداکثر گل را در واحد سطح برداشت می‌کنیم. اگر هدف وزن‌گیری پیاز و افزایش تعداد پیاز باشد: هدف و تمرکز روی بنه‌زایی است در نتیجه بنه‌ها در عمق کمتری کشت شده و با هدف تکثیر و افزایش سایز تغذیه خواهند شد. در این شرایط میزان پیاز مصرفی باید کم و در حد ۴ تا ۵ تن در هکتار باشد. اگر هدف هم گلدهی و هم تکثیر پیاز مناسب باشد: تراکم بنه ۷ الی ۸ تن در هکتار با فواصل ۱۰ سانتیمتری روی ردیف، ۲۰ سانتیمتری بین ردیف و با عمق ۱۵ سانتی متری برای کشت، خواهد بود. نتیجه مورد نظر علی‌رغم توجه به برداشت مناسب گل در هکتار باعث تغذیه و تکثیر صحیح پیاز زعفران در مزرعه خواهد شد.

• عمق کاشت زعفران چقدر باشد؟

عمق مناسب کاشت زعفران به طور کلی بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر است که در مناطق با زمستان بسیار سرد بهتر است در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متری و در مناطق با زمستان گرم‌تر در عمق ۱۵ سانتی‌متری کشت شود.

• آیا میتوان پیاز‌های درشت‌تر زعفران را برای کاشت جدا کرد؟

بله، با استفاده از الک‌های درشت دانه می‌توانید پیازهای ریز و درشت را از هم جدا کنید. به طوری که پیازها را روی الک بریزید تا خاک و سنگریزه و پیازهای ریز خارج شده و پیازهای درشت برای کاشت جدا شوند. در این شرایط پیازهایی که کشت شده، توان بیشتری برای گلدهی و تکثیر خواهند داشت. همچنین خلوص پیازها نیز افزایش یافته و تراکم کاشت مناسب‌تر را نیز به همراه دارد.

• برنامه غذایی مناسب زعفران را از کجا تهیه کنیم؟

از صفحه اصلی سایت اگرودایان وارد قسمت دریافت برنامه غذایی شوید. سپس گیاه زعفران را انتخاب کرده و برنامه غذایی مناسب خود را دریافت کنید.

نگارش و تالیف: تیم تحقیق و توسعه دایان (شرکت دانش بنیان خوشه پروران زیست فناور). نشر این مطلب با ذکر منبع بلامانع است.