راهنمای جامع انتخاب کود گوگرد کشاورزی

مقاله پیش رو راهنمای جامع شناخت مصرف کود گوگرد در کشاورزی است. پس از مطالعه این راهنمای جامع، همه اطلاعاتی که برای انتخاب بهترین نوع کود گوگرد کشاورزی احتیاج دارید را بدست خواهید آورد.

گوگرد (سولفور) یکی از عناصر ارزشمند موجود در طبیعت است که می‌توان از آن به عنوان کود در کشاورزی نیز استفاده کرد؛ چرا که گوگرد یکی از مهم‌ترین عناصر غذایی برای رشد گیاه است. کمبود ناشی از این عنصر که باعث افزایش pH خاک، زردی برگ‌ها و کاهش عملکرد نهایی می‌شود را می‌توان با مصرف کودهای گوگردی برطرف کرد. با این حال، انتخاب گوگرد نامناسب باعث وارد آمدن خسارت‌های جبران ناپذیر خواهد شد.

با توجه به وجود انواع مختلف گوگرد در بازار، سوال مهم اینجاست که چه نوع گوگرد در کشاورزی مناسب است و استفاده از چه نوع گوگردی می‌تواند زیان آور باشد؟ و دامنه اثر مفید و یا مخرب گوگرد در فرم های مختلف در بخش کشاورزی چگونه است؟

ما در این راهنمای جامع دقیقا به این سوال پاسخ خواهیم داد، پس با ادامه مقاله همراه دایان باشید.

پاسخگویی به یکی از سوالات مهم کشاورزان یعنی انتخاب گوگرد مناسب کشاورزی، تیم تحریریه تخصصی دایان را بر آن داشت تا راهنمای جامع انتخاب گوگرد و روش مصرف درست و موثر آن را تهیه و منتشر کند.

این مقاله حاصل تجربه چندین ساله دایان در حوزه کشاورزی و مبتنی بر مطالعات علمی و مشاهدات عینی تیم تخصصی دایان است. در این مقاله سعی کرده‌ایم به طور کاملا شفاف ابهامات شما کشاورزان عزیز را برطرف نماییم.

گوگرد در کشاورزی

گوگرد (سولفور) یکی از مهم‌ترین عناصر ضروری برای رشد و نمو گیاهان است که مانند سایر عناصر، وظایف ویژه‌ای در گیاهان بر عهده دارد. کمبود این عنصر را می‌توان با استفاده از کودهای گوگردی برطرف کرد.

مقدار گوگرد در محیط‌های خاکی بسیار پایین است، چرا که همانند نیتروژن فرم پایدار گوگرد نیز در طبیعت به صورت گازی است و سریع از دسترس ریشه خارج می‌شود.

عموما محتوای گوگرد خاک ارتباط نزدیکی با محتوای مواد آلی و تبدیلات شیمیایی فرم‌های مختلف سولفور دارد. فعالیت میکروبی در این زمینه نقش محوری در تبدیل گوگرد به سولفات دارد. فرم عمده قابل جذب سولفور در خاک برای گیاهان یون سولفات (SO4) است.

برخی نقش‌های کلیدی گوگرد (سولفور) در گیاهان

• تولید کلروفیل (عامل سبز بودن برگ گیاه)
• تولید پروتئین‌ها: عمدتا سولفور در ساختار اسیدهای آمینه سیستئین، متیونین، هموسیستئین و ترئونین شرکت می‌کند. از این اسید آمینه‎‌ها تنها دو مورد اول در ساختار پروتئین‌ها شرکت دارد. در حدود ۹۰ درصد از سولفور جذب شده توسط گیاه در این آمینواسیدها متمرکز شده است. متیونین یک اسید آمینه‌ی ضروری در پروتئین‌سازی بسیاری از سلول‌های گیاهی است.
• تولید لیپیدها (چربی) که در گیاهان روغنی (دانه‌های روغنی) بسیار حائز اهمیت است.
• فعال‌سازی آنزیم‌های درگیر در واکنش‌های بیوشیمیایی گیاهی
• افزایش عملکرد و کیفیت محصولات، افزایش پروتئین و درصد روغن دانه‌ها، افزایش کیفیت غلات برای آسیاب و پخت، افزایش ارزش غذایی گیاهان علوفه‌ای

اثرات مفید اضافه کردن گوگرد به خاک یا مصرف کود گوگرد کشاورزی

ادامه مطلب را با این سوال شروع میکنیم. آیا اضافه کردن گوگرد به خاک یا مصرف کود گوگرد در کشاورزی ضروری است؟

برای نشان دادن اهمیت این موضوع باید به این نکته مهم توجه داشت که گیاهان برای جذب عناصر مورد نیاز از خاک ترکیباتی به خاک اضافه می‌کنند که موجب قلیایی شدن خاک می‌شوند. در این راستا فعالیت میکروارگانیسم‌های بی‌هوازی، کشاورزی صنعتی، مصرف سموم و آفت‌کش‌ها و دیگر شرایط اقلیمی نیز موجب تغییر pH خاک به سمت قلیایی‌شدن می‌شود. این قلیایی‌شدن اثرات تخریبی زیادی بر ساختمان و سطح میکروارگانیسم‌های مفید خاک گذاشته که در نتیجه موجب کاهش کیفیت خاک و افزایش سطح بیماری‌های خاک‌زی می‌شود.

از این رو در کشاورزی پایدار اگر این اتفاق مدیریت نشود موجب فرسایش شدید خاک شده و کاهش کیفیت خاک موجب کاهش عملکرد محصولات کشاورزی می‌شود. بنابراین می‌توان با اضافه کردن گوگرد به خاک‌های کشاورزی به عنوان یک تامپون یا عامل کنترل‌کننده pH خاک از این امر جلوگیری کرد. البته باید اشاره کرد که چه نوع گوگرد، به چه صورت و یا با چه افزودنی‌هایی می‌تواند موثر باشد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

علاوه بر اثرات غذایی گوگرد برای گیاه، باید اشاره کنیم که اضافه کردن آن به خاک از طریق کاهش pH باعث افزایش جمعیت میکروارگانیسم‌های مفید خاک می‌شود.

به صورت ساده می‌توان گوگرد را یک عامل نگهدارنده pH دانست. باکتری‌های اکسیدکننده گوگرد به عنوان یک منبع غذایی، گوگرد افزوده شده به خاک را مصرف کرده و با اکسید کردن آن این ترکیب را به عنوان یه ساختار آنیونی در خاک محلول می‌کنند. این حلالیت موجب کنترل pH در طول زمان می‌شود.

قابل ذکر است که تغییرات pH نباید در خاک به یکباره صورت گیرد که این موضوع به حجم مصرف کود گوگرد کشاورزی در خاک و همینطور نوع مصرف آن ارتباط مستقیم دارد.

هر گونه تغییر سریع pH می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری از طریق تغییر تعادل میکروارگانیسم‌های هوازی به ساختمان خاک وارد کند.

برای آشنایی بیش‌تر با فرایند کنترل pH خاک پیشنهاد می‌کنیم مقاله “اهمیت تنظیم pH خاک” را مطالعه نمایید.

آیا گوگرد اضافه شده به خاک مستقیم جذب گیاه می‌شود؟

همانطور که در بالا اشاره شده بعضی از کودهای گوگردی می‌تواند کمبود این عنصر را در خاک برطرف کند ولی باید توجه کنید که در حالت عادی گوگرد اضافه شده به خاک برای گیاه قابل جذب نیست و برای اینکه جذب گیاه شود، باید در خاک اکسید شده و به فرم محلول در خاک تبدیل شود.

بر اساس نتایج تحقیقات اگر گوگرد به همراه باکتری‌های اکسید کننده آن با روش صحیحی در خاک استفاده شود به فرم قابل حل تبدیل شده و می‌توانیم افزایش عملکرد را در گیاه و همینطور اصلاح ساختمان و افزایش کیفیت خاک را شاهد باشیم.

برای این‌که این تبدیل در خاک به‌صورت صحیح صورت پذیرد باید شرایط اکسیداسیون یا عامل اکسید کننده در خاک حضور داشته باشد. از مهم‌ترین و موثرترین عواملی که می‌تواند این فرآیند را بخوبی انجام دهد میکروارگانیسم‌ها از جمله باکتری‌های اکسید کننده گوگرد مشابه محصول سولفو پاور باکتر دایان است.

البته قابل ذکر است که در محصول سولفو پاور باکتر از گونه‌های باکتری قدرتمند اکسیدکننده گوگرد زیر استفاده شده است.

Paraburkholderia fungorum*

Thermithiobacillus plumbiphilus*

Bacillus subtilis*

آشنایی بیشتر با سولفو پاور باکتر دایان. کلیک کنید!

۵. انواع گوگرد کشاورزی

سوالاتی که در این مورد اکثر کشاورزان از ما می‌پرسند این است که بهترین نوع کود گوگرد کشاورزی چیست یا چطور گوگرد مناسب برای کشاورزی را تشخیص دهیم؟

در ابتدا باید گفت گوگردی برای کشاورزی مناسب است که اثرات مخرب کمتری در سطح خاک باقی بگذارد. چرا که گوگرد یک ترکیب شیمیایی بوده و از منابع معدنی بدست می‌آید. از این رو هر چقدر گوگرد خالص‌تر باشد اثرات مخرب جبران‌ناپذیر آن کمتر خواهد بود.

قابل ذکر است که گوگرد با هر نوع فرم اثرات مثبت دارد ولی سطح اثرگذاری آن با اهداف مختلف به میزان درصد آن بستگی دارد.

• گوگرد معدنی

نوع اول گوگردهای معدنی هستند که فراوری مناسبی روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد و مستقیم از معدن استخراج شده و به کشاورز ارائه می‌شوند. این نوع گوگردها حاوی عناصر سمی چون آلومینیوم و … بوده و با خلوص پایین هستند که استفاده از آن‌ها می‌تواند برای کشاورزی خطرناک باشد.

کشاورزان عزیز تا حد ممکن از گوگردهای معدنی استفاده نکنید. ترکیبات همراه این گوگردها در طولانی مدت برای گیاه، محیط زیست و خاک کشاورزی مضر و زیان‌بار هستند.

• گوگرد پالایشگاهی

فرم دیگری از گوگردها در پالایشگاه تولید می‌شود. در این حالت، گوگرد در ابتدا در عمق زمین محبوس بوده و در پالایشگاه‌ها به صورت گاز خارج می‌شود و در ابتدا به مذاب گوگرد تبدیل شده و در نهایت مذاب گوگرد به فرم های پودری و یا پاستیلی به صورت کاملا خالص تبدیل می‌شود.

بسیاری از کشاورزان گوگرد پالایشگاهی را به گوگرد نفتی و یا گازی تقسیم بندی می‎کنند و نگران مصرف آن هستند. در حالی‌که بین گوگرد نفتی و گازی تفاوتی وجود ندارد و هر دو از چاه‌های نفت خارج می‌شوند و با فرآوری که بر روی آن‌ها انجام می‌گیرد به خالص‌ترین حالت ممکن یعنی ۹۹ درصد می‌رسند.

بنابراین این گوگردها منعی برای مصرف در بخش کشاورزی ندارند. البته توجه داشته باشید که مصرف گوگرد بدون مصرف باکتری اکسیدکننده گوگرد تاثیر چندانی نخواهد داشت و تاثیر آن زمانی مشخص خواهد بود که به همراه آن باکتری‌های حل‌کننده گوگرد استفاده شود.

پیشنهاد ما به شما استفاده از کود سولفوپاور باکتر دایان است. این کود حاوی باکتری‌های بسیار قدرتمند برای حل کردن گوگرد جامد شامل تیوباسیلوس‌ها و گونه جدید باکتری بورخولدریا هستند.

انواع گوگردهای پالایشگاهی شامل گوگرد پودری، پاستیلی و گرانوله است.

• گوگرد پودری

این نوع گوگردها در پالایشگاه پس از تولید و فرآوری، بسته‌بندی شده و به بازار عرضه می‌شوند. گوگردهای پالایشگاهی برای موارد مختلفی از جمله صنعت کشاورزی کاربرد دارند. چون دارای بالاترین خلوص بوده و مضراتی همراه با خود برای کشاورزی ندارد. این گوگردها به دلیل پودر بودن برای کنترل بیماری‌ها و دفع‌کنندگی آفات در کشاورزی به صورت پودرپاشی استفاده می‌شود.

البته قابل ذکر است از گوگردهایی برای کنترل بیماری و دفع آفات به صورت پودرپاشی استفاده کنید که حدود ۹۹ درصد خلوص داشته باشند. در صورت استفاده گوگردهایی با خلوص کمتر موجبات برگ‌سوزی فراهم می‌شود.

• گوگرد پاستیلی

گوگرد پاستیلی نیز در پالایشگاه تولید و آماده می‌شود که از لحاظ ساختاری تفاوتی با گوگرد پودری ندارد و تنها برای سهولت در مصرف به این شکل تولید می‌شوند.

• گوگرد گرانوله

گوگردهای پاستیلی و گرانوله همان گوگردهای پالایشگاهی هستند که برای سهولت در مصرف به فرم‌های مختلف گرانوله و پاستیلی درآمده‌اند. این نوع از گوگردها به دلیل اینکه به صورت مناسب فرآوری و تولید شده و فاقد هرگونه مواد همراه سمی هستند برای گیاه و محیط زیست نیز عوارضی ندارند.

• گوگرد بنتونیت دار

گوگرد یک ترکیب غیرقطبی بوده و قابلیت حلالیت در آب را ندارد. در صنعت، بنتونیت را که یک ترکیب رس آلومینیوم است به گوگرد اضافه می‌کنند. بنتونیت به عنوان یک پلیمر طبیعی برای تغییر رنگ گوگرد و با هدف جذب آب به عنوان هسته مرکزی گوگرد و نیز متلاشی شدن گوگرد در خاک (با هدف افزایش حلالیت) استفاده می‌شود.

اضافه کردن این بنتونیت در گرانول‌ها و یا پاستیلی‌ها اثرات مفید دارد و اضافه کردن آن به گوگردهای پودری باعث کاهش کیفیت آن و افزایش خسارت به بخش کشاورزی می‌شود. افزودن بنتونیت به گوگرد تا ۱۰ درصد قابل قبول و بیشتر از آن موجب کاهش کیفیت گوگرد خواهد شد.

البته باید به این نکته مهم اشاره کرد که گوگرد حتی اگر با بنتونیت هم همراه باشد و متلاشی شدن آن انجام بگیرد این موجب اکسایش و حلالیت کود گوگرد نمی‌شود، و حتما باید از عامل اکسایش که همان باکتری‌های اکسیدکننده گوگرد یا محصول سولفوباکتر دایان استفاده کنند.

• گوگرد مایع

این محصول دارای درصد پایینی از گوگرد هستند. از این محصول می‌توان به عنوان کود گوگرد کشاورزی برای تغذیه گیاهی در داخل خاک استفاده کرد. اما باید توجه داشت که برای اصلاح ساختمان خاک مفید نبوده چرا که مصرف بالای آن می‌تواند با توجه به ترکیبات همراه خسارت به ساختمان خاک اعمال کند. البته مصرف گوگرد مایع می‌تواند جایگاه کنترل آفات و بیماری‌ها در بخش گیاه‌پزشکی داشته باشد که در این مقاله فقط جنبه‌های تغذیه و اثرات مفید و مضر آن اشاره شده است.

برای آشنایی بیش‌تر با انواع کودهای کشاورزی مقاله”راهنمای خرید کودهای کشاورزی” را حتما مطالعه نمایید.

این مطلب توسط تیم تحقیقاتی دایان تألیف شده است.استفاده از مطالب برای نشر علم و آگاهی با ذکر منبع  و درج لینک مانعی ندارد.

سوالات متداول کشاورزان درباره گوگرد کشاورزی

آیا هر گوگردی موجب رفع مشکل کشاورزان می‌شود؟

• خیر، باید توجه داشت که گوگرد را چه با هدف تغذیه گیاهی و چه اصلاح ساختمان خاک و اصلاح pH خاک در خالص‌ترین حالت ممکن و همراه با باکتری‌های اکسیدکننده آن مشابه محصول سولفوپاورباکتردایان استفاده کرد.

آیا گوگرد آلی داریم؟

• گوگرد یک ترکیب شیمیایی بوده و از معادن استخراج می‌شود. فرم پایدار آن گازی است و با خروج گاز گوگرد از اعماق زمین در پالایشگاه‌ها ذوب شده و بعد جامد می‌شود. باید توجه داشت صرف اضافه کردن آمینواسید یا ترکیبات آلی به آن، نمی‌توان گوگرد را یک ترکیب آلی دانست. بنابراین گوگرد آلی وجود ندارد.

فرق گوگرد نفتی و گازی در چیست؟

• گوگرد نفتی و گازی تفاوتی با هم ندارند. فرم پایدار و اولیه گوگرد گازی بوده و از چاه‌های نفت و گاز خارج می‌شوند، در دمای ۱۰۰ درجه در پالایشگاه‌ها به مذاب تبدیل شده و سپس خشک می‌شوند. برای کشاورزی هر دو فرم قابل استفاده است و تفاوتی با هم ندارند.

آیا گوگرد مشکلات کشاورزان را در بخش بیماری و آفات رفع می‌کند؟ مهمتر از این کدام گوگرد با کمترین خسارت این موضوع را حل خواهد کرد؟

• با توجه به نوع گوگرد پودری‌ها با خلوص ۹۹ درصد و مش ۱۰۰ تا ۱۵۰ بهترین گزینه برای استفاده در کنترل بیماری‌ها و دفع آفات به صورت پاششی استفاده می‌شود. برای اصلاح ساختمان خاک، کنترل pH خاک، تغذیه گیاهی بهترین گزینه گرانول‌ها و یا پاستیلی‌ها می‌باشد. البته از نوع مصرف پودری‌ها هم قابل استفاده بوده و فقط سهولت مصرف در نوع گرانول و پاستیلی ارجحیت را ایجاد می‌کند. فقط گوگرد باید در بالاترین خلوص خود باشد.

مش گوگرد یعنی چه؟

• مش یک واحد اندازگیری ذرات ریز است. هر چقدر این عدد بزرگتر باشد اندازه ذرات گوگرد ریزتر است. بدان معنی که گوگرد مش ۵۰ اندازه درشت تری از گوگرد با مش ۱۵۰ دارد.

مش (اندازه) مناسب گوگرد برای کشاورزی؟

• برای کنترل بیماری‌ها و دفع آفات مش ۱۰۰ تا ۱۵۰ بسیار مناسب است. اما مش ۲۰۰ را با احتیاط بیشتری باید مصرف کرد. در مصرف خاکی هم سهولت مصرف در پاستیلی و گرانول است. البته هر گونه مش را نیز در خاک می‌توان استفاده کرد.

میزان مصرف کود گوگرد در زراعت چقدر است؟

• البته بهتر است با اندازگیری و انجام آزمایش این میزان را تعیین کرد. اما با توجه به بررسی‌ها هر سال ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلو اضافه کردن آن به خاک نتایج خوبی را در بر دارد. البته این میزان برای مناطق شور می‌تواند تا دو برابر استفاده شود.

زمان استفاده مناسب از کود گوگرد در زراعت؟

• بهترین زمان قبل از کاشت می‌باشد. به عنوان کود پایه مورد استفاده قرار گیرد.

اگر قبل از کاشت در زراعت گوگرد استفاده نشود امکان استفاده آن در بعد از کشت وجود دارد؟

• با هدف اصلاح ساختمان خاک و یا تنظیم pH خاک امکان استفاده بعد از کاشت وجود ندارد اما برای جنبه تغذیه‌ای می‌توان از فرم مایع آن استفاده کرد.

میزان مصرف کود گوگرد در باغات چقدر است؟

• البته بهتر است با اندازگیری و انجام آزمایش این میزان را تعیین کرد. اما با توجه به بررسی‌ها هر سال ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلو اضافه کردن آن به خاک نتایج خوبی را در بر دارد. البته این میزان برای مناطق شور می‌تواند تا دو برابر استفاده شود. البته این مقدار برای مناطق با رطوبت بالا بیشتر از ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار استفاده نشود.

زمان مناسب استفاده از کود گوگرد در باغات؟

• برای تغذیه گیاهی و اصلاح ساختمان خاک بهترین فصل پاییز و زمستان می‌باشد. البته در کلیه فصل‌ها قابلیت استفاده را نیز دارد.
  برای کنترل آفات و بیماری‌ها به صورت پودرپاشی در فصل رشد قابلیت استفاده را دارد.

محصول سولفوپاورباکتردایان بعد از چند روز فعالیت اکسیداسیون خود را بر روی گوکرد شروع می‌کند؟

• بعد از استفاده با توجه به فعال بودن باکتری‌ها بعد از گذشت یک روز فعالیت شروع می‌شود.

تیوباسیلیوس چیست و چه اثراتی دارد؟

• تیوباسیلوس جنسی از باکتری‌های اتوتروف اسیدوفیل اکسیدکننده آهن یا گوگرد می‌باشد که هنگامی که محیط مناسبی برای رشد داشته باشند، انرژی مورد نیاز و غذای خود را از اکسیداسیون گوگرد و آهن به دست می‌آورند.
  باکتری‌های جنس تیوباسیلوس که تاکنون ۲۰ گونه از آن‌ها شناسایی شده‌اند، مهم‌ترین اکسیدکنندگان گوگرد در خاک‌ها می‌باشند. این باکتری‌ها با اکسید کردن گوگرد ضمن تأمین سولفات مورد نیاز گیاه، با کاهش اسیدیته خاک در اطراف ریشه‌ها باعث افزایش حلالیت عناصر ریز مغذی در خاک می‌شوند.

مقدار مصرف مورد نیاز سولفوپاورباکتردایان برای گوگرد؟

• میزان مصرف باکتری به صورت اقتصادی ۵ لیتر برای هر هکتار زمین و یا در صورت پاشش بر روی گوگرد ۵ تا ۱۰ لیتر بر روی یک تن گوگرد می‌باشد. البته اگر باکتری بر روی سطح خاک پاشیده شود و گوگرد نیز بر روی خاک ریخته شود نتیجه بهتری گرفته خواهد شد.

عملکرد گوگرد در کنترل آفات؟

• در اصل گاز گوگرد دفع‌کننده آفات می‌باشد و حضور پودر گوگرد در باغات تحت تأثیر نور خورشید و گرما به گاز تبدیل شده و حضور گاز گوگرد موجب دفع آفت می‌شود.

عملکرد گوگرد در کنترل بیماری‌ها؟

• در اصل گاز گوگرد کنترل‌کننده بیماری‌ها می‌باشد و حضور پودر گوگرد در باغات تحت تاثیر نور خورشید و گرما به گاز تبدیل شده و حضور گاز گوگرد موجب کنترل بیماری‌ها می شود.