نکته مهم دیگری که باید به آن توجه کرد این است که اسیدهای آلی به مصرف مستقیم گیاه نمیرسند بلکه مواد آلی غذای میکروارگانیسم های موجود در خاک بوده و با تقویت و تغذیه میکروارگانیسم های خاک تجزیه مواد آلی به مواد ساده و قابل جذب مثل قندها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب تسهیل شده لذا ترکیبات ساده حاصل از تجزیه مواد آلی و متابولیت های حاصل از فعالیت میکروارگانیسم ها به مصرف گیاه خواهد رسید.

۲-۲- کودهای زیستی زنده

کودهایی که از میکروارگانیسم‌های زنده در آن‌ها استفاده شده در دو بخش کودهای با منشاء قارچی و کودهای با منشاء باکتری دسته‌بندی می‌شوند.

۱-۲-۲- کودهای با منشاء قارچی

قارچ‌هایی که فقط در بخش تغذیه گیاهی می‌توانند کمک گیاه باشند از نوع هوازی هستند. این قارچ‌ها غالبا همزیست‌های اجباری گیاهان محسوب می‌شوند. در دنیا بخش جدیدی از دسته‌بندی قارچهایی که موجب کمک به رشد گیاه می شود را دسته مایکوریزایی و یا شبه مایکوریزایی (اندوفیت ها) نامیده‌اند. مایکوریزاها قارچ‌هایی از گونه‌های متفاوت هستند که توانایی همزیستی با ریشه گیاه داشته و در این همزیستی موجب فراهم شدن شرایطی برای رشد بهتر گیاه می‌شوند. البته این نکته مهم را باید متذکر شد که این قارچ‌ها از بین عناصر غذایی ضروری گیاه، فقط فسفر را تامین می‌کنند و در فراهمی عناصر دیگر به طور مستقیم نقش کمتری دارند. بسیاری از این قارچ‌ها همزیست اجباری بوده و فقط بخش کوچکی از آنها موسوم به اندوفیت‌ها دارای همزیستی غیراجباری هستند. پس می توان نتیجه گرفت که در این دسته فقط مایکوریزا‌ها قرار می‌گیرند حال با گونه‌های متفاوت که نقش و فعالیت همگی آنها در راستای تکثیر و تامین غذا برای خودشان است که در این بین غذای تامین شده توسط قارچها توسط گیاهان نیز مورد استفاده قرار میگیرد. به طور کلی زندگی گیاهان و قارچهای میکوریزا یک زندگی مسالمت آمیز و دوطرفه است.

۲-۲-۲- کودهای با منشاء باکتری

محتوای این کودها از باکتری‌های زنده‌ای تشکیل شده که فعالیت آنها موجب فراهمی عناصر غذایی برای گیاهان می‌شود. این کودها در دو دسته باکتری های آزادزی و همزیست طبقه‌بندی می‌شود.

• الف – کودهای با منشاء باکتری‌های‌ همزیست

این محصولات همزیست های اجباری هستند و همزیستی آنها موجب فراهمی نیتروژن برای گیاه می‌شود. از اینگونه میکروارگانیسم ها می‌توان به آزوسپرولیوم ها و ریزوبیوم ها اشاره نمود که در گره های ریشه ها کلونیزه شده و در تثبیت نیتروژن نقش اساسی ایفا میکنند.

• ب- کودهای با منشاء باکتری‌های غیرهمزیست و یا آزادزی

این محصولات از باکتری‌های آزادزی تولید می‌شوند که معمولا جمعیت زیادی از آنها در ریزوسفر و یا خاک اطراف ریشه گیاه به وفور یافت میشوند. بعضی از این گونه‌ها می‌توانند همزیستی غیراجباری داشته باشند اما عموما فعالیت انها وابسته به حضور گیاه نیست. از این رو توانمندی بالایی را در ایفای نقش خود دارند. نکته مهم و حائز اهمیت در مورد کودهای حاوی باکتری‌های غیرهمزیست آزادزی این است که اثر گذاری این باکتری‌ها به نوع گیاه وابسته نیست. این نوع میکروارگانیسم ها یک سری وظایف عمومی نظیر تولید اسیدهای آلی، تولید فیتوهورمون ها، آنزیم ها، ترکیبات شبه آنتی بیوتیک، و ترکیبات بیولوژیک فعال را بر عهده دارند. در این میان این میکروارگانیسم ها به واسطه ویژگی هایی که دارند میتوانند در آزادسازی فسفر، پتاسیم، روی، منگنز و بقیه مواد معدنی نقش ایفا کنند. این میکروارگانیسم ها همچنین در اکسید نمودن گوگرد و تبدیل آن به بنیان های قابل جذب برای گیاه و تنظیم غیر مستقیم اسیدیته خاک نقش داشته باشند.

حال با دانستن این تقسیمات می توانیم به تحلیل این عنوان ” کودهای زیستی از تبلیغ تا واقعیت” بپردازیم.

متاسفانه بسیاری از مصرف کنندگان این محصولات بدون اطلاع کافی از هدف مصرف و عدم اطلاعات کافی از نحوه اثر و شرایط مصرف به نتایج مناسبی نمی رسند. که عدم رسیدن به نتایج مناسب موجب کاهش محبوبیت این محصولات می شود. این کاهش محبوبیت ناشی از بی کیفیتی بسیاری از این محصولات نیست به دلیل عدم اگاهی از شناخت کافی از محصول شکل می‌گیرد. به طور مثال مایکوریزا یک کود زیستی از رده قارچی می‌باشد. کشاورزان به دلیل عدم آشنایی کافی با این محصول به صرف تبلیغات نادرست سطح انتظار بالایی از این محصول پیدا می‌کند که در مسیر پیش رو و با استفاده از آن به دلیل محقق نشدن سطح انتظار، از عدم نتیجه بخش بودن استفاده از میکوریزها سخن میگویند. حال علاوه بر اینکه باید تقسیم‌بندی را شناخت تا انتخاب اشتباهی نکرد باید از شرایط تولید این محصولات نیز  تا حدودی آگاهی داشت. حتی اگر شما درست انتخاب کنید اما اگر تولیدکننده محصول باکیفیتی تولید نکند و شرایط مناسب را برای عرضه انتخاب نکند، این شما خواهید بود که نتیجه لازم را نخواهید گرفت. در این حالت نتیجه گرفته می‌شود که تبلیغات کاذب بوده است.

۳- تقسیم‌بندی کودهای زیستی زنده از لحاظ نحوه عرضه به بازار

علاوه بر تقسیم‌بندی محصولات زیستی زنده به نحوه عرضه آن نیز باید اشاره داشت که شامل دو نوع عرضه مایع و جامد می توان اشاره کرد.

۱-۳- کودهای زیستی زنده (جامد)

کودهای زیستی زنده به فرم جامد دارای معایب و مزایایی هستند که به آنها اشاره می‌کنیم.

میکروارگانیسم های موجود در کودهای زیستی جامد از طول عمر بالاتری (در حدود ۱.۵ سال) برخوردار بوده و کم حجم و حمل و نقل بسیار آسانی دارد. باید توجه داشت که در تولید کودهای جامد زنده به ناچار میکروارگانیسم های زنده از محیط کشت جمع آوری شده، غیرفعال و به همراه یک ماده حامل بسته بندی میشوند. حذف محیط کشت که غنی از اسیدهای آلی، فیتوهورمون ها، آنزیم ها، ویتامینها و ترکیبات زیست فعال از مهمترین معایب کودهای زیستی جامد میتوان ذکر نمود. علاوه بر آن، به دلیل بسته بندی این میکروارگانیسم های هوازی به مرور این میکروارگانیسم ها با کمبود اکسیژن مواجه شده و حفظ سطح فعالیت و یا بازگشت به سطح بهینه فعالیت پس از استفاده در خاک را با کندی مواجه میکند. نتایج تحقیقاتی نشان میدهد که میکروارگانیسم هایی که به همراه محیط کشت و متابولیت های ناشی از تخمیر خودشان در مزارع و باغات استفاده میشوند بلافاصله پس از استفاده فعالیت خود را در خاک آغاز میکنند در حالیکه میکروارگانیسم های تامین شده از کودهای زیستی جامد فرصت بیشتری جهت شروع فعالیت و تولید متابولیتهای لازم جهت اثرگذاری بر رشد و نمو گیاهان دارند. لذا مشاهده اثرات استفاده از کودهای زیستی جامد در مزارع و باغات مدت زمان بیشتری را نسبت به کودهای زیستی زنده مایع طلب میکند.

۲-۳- کودهای زیستی زنده (مایع)

از معایب کودهای زیست مایع می‌توان به مشکلات حمل و نقل و انبارداری آن اشاره نمود. علاوه بر آن طول عمر میکروارگانیسم ها در بستر مایع نسبتا کمتر از طول عمر میکروارگانیسم ها در بستر جامد است. اما از مزایای چشمگیر و با ارزش آن می‌توان به حفظ فعالیت بالای میکرورگانیسم ها اشاره کرد. این بدان معناست که به محض مصرف این میکروارگانیسم ها، فعالیت میکروبی در بالاترین سطح ممکن در مزرعه و یا باغ قابل مشاهده خواهد بود. جمعیت میکروبی و فعالیت میکروارگانیسم های موجود در این نوع کودها بسته به ماده حامل و یا تکنولوژی بسته بندی تا حدود ۸ ماه بدون تغییر خواهد بود در صورت نیاز به افزایش عمر انبارداری و حفظ فعالیت میکروارگانیسم ها، نگهداری آنها در گستره دمایی ۴ تا ۱۰ برای مدت یک سال و نیم توصیه میشود. از مزایای مهم دیگر کودهای زیستی زنده مایع وجود اسیدهای آلی، فیتوهورمون ها، آنزیم ها، ویتامین ها و ترکیبات زیست فعال بوده که به طور مستقیم در تحریک رشد میکروارگانیسم های خاک، تامین مواد مغذی برای میکروارگانیسم ها در خاک جهت حفظ زنده مانی و شروع فعالیت آنها به خصوص در روزهای اولیه استفاده، اصلاح ساختار و اسیدیته خاک میباشد. توجه به رعایت کردن این نکات می تواند فاصله تبلیغات تا واقعیت را کمتر کند.

۴. نتیجه گیری

برای انتخاب کود زیستی مناسب مسائل مختلفی را باید در نظر گرفت. انتخاب نوع کود زیستی (زنده یا غیر زنده)، انتخاب ماده تشکیل دهنده کود زیستی غیر زنده، انتخاب نوع میکروارگانیسم کود زیستی زنده، نوع گیاه، شرایط اقلیمی منطقه، خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک، میزان مواد آلی خاک، مدار آبیاری و بسیاری از این نکات در نتیجه‌بخش بودن استفاده از کودهای زیستی زنده موثراند. به طور کلی اثرات مفید کودهای زیستی بر کشاورزان پوشیده نیست و در صورت نارضایتی مصرف کننده عوامل آن را باید در موارد ذیل جستجو نمود:

• عدم اطلاع کافی از شناخت نوع کودهای زیستی توسط مصرف کننده
• نبود بستر مناسب جهت آموزش و انتقال اطلاعات به کشاورزان و باغداران در مورد انواع، نحوه استفاده و زمان مصرف کودهای زیستی
• عدم کیفیت مناسب کود زیستی تولید شده