کوددهی کنجد: گامی کلیدی تا بهبود عملکرد

کنجد گیاهی بسیار پراهمیت در دنیا است و هر ساله کشورها در تلاش هستند تا تولید این محصول کلیدی را افزایش دهند (منبع). در کشور ما نیز توجه خاصی به کشت این گیاه می شود اما خلاهای تولید این محصول بسیار زیاد است. به دلیل اینکه در بسیاری نقاط کشور به مراحل رشدی بسیار مهم کنجد رسیده ایم، وقت آن است تا نکات مهم در مورد کوددهی کنجد را نیز ارائه دهیم. اما قبل از مصرف هر نوع کودی، پیشنهاد می کنیم تا به نکات مربوط به اختلاط کودها توجه ویژه داشته باشید و برای اطلاعات مفید در این مورد مطلب آموزشی “نکات کلیدی درباره اختلاط کودهای کشاورزی” را مطالعه کنید.

نکات مربوط به بهبود عملکرد کنجد در مقالات بسیاری آمده و مطالعات بر روی اقدامات مهم کشت و کار کنجد از جمله کوددهی کنجد ادامه دارد. بهتر است بدانید که برای رسیدن به بهترین نتیجه از مزرعه تان، کوددهی کنجد را تنها با رعایت چند نکته انجام دهید تا نتیجه مطلوبی بگیرید.

کوددهی کنجد با چه هدفی انجام می شود؟

کوددهی کنجد با هدف افزایش درصد روغن بذر کنجد است، اما اگر به مقدار مناسب و در زمان مناسب از کودهای با کیفیت استفاده نشود، به هیچ وجه عملکرد مناسبی بدست نمی آید تا درصد روغن بذر هم افزایش یابد. البته توجه ویژه به میزان مصرف و کوددهی کنجد در همه مراحل و حتی قبل از کاشت نیز مهم است و به هیچ وجه نباید تغذیه درست و اصولی را در کنار آبیاری و سایر موارد مدیریتی فراموش کنید.

خوشبختانه طی سال های اخیر کشاورزان با تجربه و دانش، به کوددهی کنجد طی مراحل کلیدی برای افزایش هر چه بیشتر عملکرد نهایی توجه ویژه ای داشته اند. برای رسیدن به این هدف مهم باید مدیریت مزرعه (کشت در تاریخ مناسب، تراکم مطلوب یا میزان بذر مصرفی در هکتار، آبیاری کافی و در زمان لزوم، مدیریت علف‌های هرز و …) به صورت اصولی و علمی انجام شود تا عملکرد نهایی و مورد نظر کشاورز از مدیریت صحیح مجموعه به دست آید (مطلب آموزشی شاخص‌های مهم افزایش عملکرد کنجد). در این مسیر، کوددهی کنجد، در صورتی که طبق برنامه صحیح استفاده شود تأثیرات بسیار شگفت‌انگیزی خواهد داشت.

کوددهی کنجد در مرحله رشد رویشی

به دلیل افزایش سریع رشد رویشی گیاهچه های کنجد در این مرحله باید نیتروژن به میزان کافی مصرف شود، در غیر اینصورت گیاهان برای مراحل بعدی رشد قوی نخواهند بود. پیشنهاد ما در این مرحله مصرف کود سولفات آمونیوم به جای اوره است تا درصد روغن و کیفیت کنجد افزایش یابد. در بحث کوددهی کنجد به کودهای دارای اسیدآمینه برای این مرحله هم توجه کنید زیرا از راهکارهای کلیدی در افزایش تعداد کپسول در بوته است.

نکته: سعی کنید از مصرف نیتروژن زیاد در این مرحله خودداری کنید. درست است که ارتفاع بوته‌ها توسط نیتروژن زیاد می شود ولی مصرف بیش از حد آن اثر منفی بر عملکرد نهایی خواهد داشت.

کوددهی کنجد در مرحله شروع گلدهی

اگر گلدهی کنجد اتفاق نیفتد، عملا عملکردی نخواهید داشت زیرا برای گیاهانی مانند کنجد که هدف از کشت برداشت بذر و رسیدن به درصد روغن بالا است، گلدهی باکیفیت مرحله کلیدی است و از این نظر باید به کوددهی کنجد توجه کافی داشته باشید.

در مرحله شروع گلدهی محلول‌پاشی کودهای حاوی عناصر ریزمغذی و روی و کلسیم با هدف افزایش تعداد گل تاثیرگذار خواهد بود. همانطور که می دانید اگر تعداد گل افزایش یابد، از طریق افزایش تعداد کپسول، شاهد افزایش عملکرد خواهید بود.

باز هم تاکید می کنیم که در مصرف کودهای حاوی نیتروژن چه قبل و چه در مرحله گلدهی کنجد دقت کافی را داشته باشید، زیرا نیتروژن عنصر کلیدی برای افزایش سبزینگی و رشد رویشی است و اگر در کوددهی کنجد بیش از حد نیتروژن مصرف کنید، اثر منفی بر گلدهی خواهد داشت.

عامل کلیدی دیگر که مکمل کوددهی کنجد است، آبیاری مزرعه کنجد بوده که جزء موارد کلیدی در مدیریت مزرعه است. به طوری که اگر سیستم آبیاری مناسبی انتخاب شود میزان آب مصرفی در هکتار کاهش می‌یابد، توزیع آب در کل مزرعه یکنواخت خواهد بود، اثرات تنش‌های محیطی کاهش خواهد یافت، تأثیر کوددهی کنجد و تغذیه به شدت افزایش یافته و به طور کلی افزایش رشد و عملکرد کنجد را به همراه خواهد داشت.

کوددهی کنجد در مرحله پر شدن کپسول

تعداد دانه در کپسول کنجد ارتباط مستقیم با عملکرد نهایی دارد و از این نظر کوددهی کنجد در مرحله پر شدن کپسول بسیار پراهمیت است. در گیاهان دانه روغنی مانند کنجد مرحله پرشدن کپسول و دانه‌ها به میزان کافی عنصر پتاسیم وابسته است به همین دلیل انتقال مواد از برگ‌ها به دانه برای رشد کپسول باید از طریق کودهای پتاسیمی تقویت شود.

در سایر محتواهای آموزشی (راهنمای مصرف کود با هدف افزایش عملکرد کلزا) نیز به نقش مهم پتاسیم در برخی گیاهان دانه روغنی اشاره کرده ایم و توجه داشته باشید که از کودهای پتاسیمی با درصد بالا پتاسیم استفاده کنید (منبع).

همچنین عنصر سیلیسیم در این مرحله می‌تواند سیگنالینگ بسیار مؤثری برای افزایش انتقال مواد از برگ به دانه باشد و باعث پرشدن دانه‌ها و افزایش میزان روغن در دانه باشد. علاوه بر این مصرف کودهای حاوی عنصر سیلیسیم به کنترل بیماری های پوسیدگی طوقه و ریشه نیز در کنجد کمک شایانی می کند. در نهایت اینکه با برنامه درست کوددهی کنجد و تکنیک‌های تغذیه‌ای مناسب در مرحله پرشدن کپسول، می‌توانیم عملکرد نهایی را افزایش دهیم.

مطلب آموزشی کوددهی کنجد، گامی کلیدی تا بهبود عملکرد به مدیریت صحیح مزرعه شما کمک می کند، البته آبیاری کافی و بموقع و مدیریت سایر موارد را فراموش نکنید. تیم دایان علاوه بر انتشار مطالب آموزشی مفید برای کشاورزان عزیز، برای بهبود عملکرد شما، برنامه غذایی کنجد را به صورت رایگان در اختیار شما قرار می دهد. با ما همراه باشید.

تیم علمی و تحقیقاتی دایان

سؤالات متداول کشاورزان در ارتباط با کوددهی کنجد

• کدام یک از کودهای نیتروژنه در کوددهی کنجد بهتر است؟ اوره یا سولفات آمونیوم؟ چرا؟

مصرف کودهای حاوی گوگرد مانند سولفات آمونیوم بسیار مناسب تر خواهد بود چون گوگرد موجود در این کود در صورت جذب مناسب پیش ساز تولید چربی در دانه را بوجود می‌آورد.

• مصرف کود های نیتروژنه در مرحله رشد رویشی کنجد چه پیامدهایی دارد؟

مصرف کودهای ازته سبب خواهد شد رشد رویشی تحریک گردد که باعث تاخیر در پروسه گلدهی خواهد شد.

• در مرحله گلدهی کنجد چه کودهایی را توصیه می کنید؟

در اوایل گلدهی محلول پاشی کودهای حاوی عناصر روی، کلسیم و ریزمغذی میتواند در تولید کپسول و افزایش جایگاه دانه در کپسول موثر واقع شود.

• برای جلوگیری از ورس کنجد چه می‌توان کرد؟

برای جلوگیری از ورس کنجد در مرحله اول مقدار بذر مصرفی نباید زیاد باشد. همچنین مصرف بیش از حد کودهای نیتروژنی مثل اوره یا سولفات آمونیوم باعث رشد قدی و خوابیدگی کنجد خواهد شد. همچنین با توجه به تجربه سایر کشاورزان استفاده از کود حاوی عنصر سیلیسیم در طی مراحل رشد باعث افزایش استحکام ساقه‌ها و کاهش ورس کنجد خواهد شد.

• چرا باید قبل از برداشت کنجد علف کش استفاده شود؟

برخی کشاورزان به دلیل شکوفا بودن کپسول های کنجد، قبل از باز شدن از علف کش استفاده می کنند تا گیاه خشک شود و کپسول ها قبل از برداشت باز نشوند و پس از برداشت به تدریج باز شوند.

• شرایط انبار داری دانه کنجد چگونه است؟

دانه‌های روغنی بخاطر داشتن منبع چربی در دانه فسادپذیرتر از دیگر دانه‌ها هستند اما شرایط انبار اگر بگونه‌ای باشد که در آن دو مولفه مهم و اساسی یعنی دما و رطوبت کنترل گردد میتوان حداکثر تا چهار الی شیش ماه در انبار نگهداری نمود.

• برنامه کوددهی کنجد چیست؟

بسته به مرحله رشدی، کوددهی کنجد متفاوت است و در هر مرحله رشدی چند کود نقش کلیدی دارند. از مرحله رشد رویشی به بعد به دلیل نزدیکی به گلدهی باید در مصرف کودهای نیتروژنی دقت کنید. در مرحله شروع گلدهی محلول‌پاشی کودهای ریزمغذی و روی و کلسیم را داشته باشید و در مرحله پرشدن کپسول با مصرف کودهای پتاسیم می‌توانید عملکرد نهایی را افزایش دهید.

• آیا کود پتاس برای کنجد مفید است؟

بله، کودهای پتاسیمی نقش مهمی در برنامه کوددهی کنجد دارند بطوریکه در مرحله پر شدن کپسول باید از عنصر پتاسیم استفاده کنید تا عملکرد نهایی افزایش یابد.

منابع

+ Growth and K Nutrition of Sesame (Sesamum indicum L.) Seedlings as A_ected by Balancing Soil Exchangeable Cations Ca, Mg, and K of Continuously Monocropped Soil from Upland Fields Converted Paddy. 2019. Agronomy, 9(12), 819. doi: 10.3390/agronomy9120819
+ Sesaeme Grower Guide. 2008. American Sesame Growers Association.
+ Potential for Adaptation to Climate Change Through Genomic Breeding in Sesame. 2019. Genomic Designing of Climate-Smart Oilseed Crops pp 371–۴۴۰. doi: 10.1007/978-3-319-93536-2_7

نگارش و تالیف: تیم تحقیق و توسعه دایان (شرکت دانش بنیان خوشه پروران زیست فناور). نشر این مطلب با ذکر منبع بلامانع است.