نکات کلیدی درباره اختلاط کودهای کشاورزی

اهمیت اختلاط کودها

اختلاط کودها از مهمترین و حساسترین اقدامات در تغذیه گیاهی است. ما نمی توانیم هر نوع کودی را بدون درنظر گرفتن اثرات کودها با هم مخلوط کنیم زیرا امکان واکنش منفی بین برخی عناصر بسیار بالاست و در صورت واکنش میتواند باعث رسوب و یا بی اثر شدن کود شود. اگر در هر شرایطی نکات کلیدی اختلاط کودها را رعایت کنید و طبق برنامه غذایی اختصاصی، کودها را مصرف کنید، شاهد اثرات مثبت کودها در باغ یا مزرعه خود خواهید بود.

نکته: اختلاط یعنی مخلوط کردن یا مخلوط شدن دو ماده با هم که ممکن است اثرات منفی یا مثبتی داشته باشد.

اختلاط کودها و اثرات عناصر

عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان دارای بار مثبت یا بار منفی هستند. عناصر با بار مثبت را کاتیون و عناصر با بار منفی را آنیون می‌گوییم. از نظر شیمیایی عناصر با بار همنام باهم واکنش ندارند ولی عناصر با بار مخالف با هم واکنش نشان داده و میتوانند متصل شده و یک نمک شیمیایی تشکیل دهند. اگر این نمک قابل حل باشد مشکلی نخواهد داشت ولی در برخی مواقع ممکن است اتصال قوی بین عناصر باشد که حلالیت آن را کاهش دهد یا باعث رسوب عناصر شود. این یک مورد از اثرات منفی اختلاط کودهاست.

اختلاط کودها با نیتروژن

حلالیت کودهای نیتروژنی بسیار بالاست و معمولا کودهای نیتروژنی در اختلاط با کودهای شیمیایی مشکلی ندارند. مگر اینکه تفاوت زیاد در pH کود نیتروژنی با کود مورد نظر وجود داشته باشد. از جمله کودهای نیتروژنی میتوان اوره و سولفات آمونیوم را نام برد.

اختلاط کودها با فسفر

عنصر فسفر قابلیت واکنش پذیری بسیار بالایی با برخی عناصر دارد. از آنجایی که عموما کودهای فسفره آهسته رهش هستند در سیستم آبیاری تزریق نمیشوند و به صورت اختلاط با خاک مصرف می‌شوند. لذا مشکلی در اختلاط از این روش وجود ندارد. ولی زمانی که از کودهای مایع حاوی فسفر و یا کودهای جامد قابل حل استفاده شود باید در اختلاط آن با سایر کودها دقت کرد. از مهمترین عناصری که با فسفر واکنش میدهد، کلسیم است. کلسیم در واکنش با فسفر، فسفات کلسیم تشکیل داده و باعث رسوب می‌شود. لذا عموما اختلاط کودهای حاوی فسفر با کودهای حاوی کلسیم توصیه نمیشود. از جمله کودهای حاوی فسفر میتوان مونوآمونیوم فسفات، دی آمونیوم فسفات و سوپرفسفات تریپل را نام برد.

اختلاط کودها با پتاسیم

عنصر پتاسیم در برابر سایر عناصر قدرت واکنش‌پذیری کمی دارد. لذا توانایی و تمایل بالایی به جذب و اتصال سایر عناصر ندارد. کودهای دارای پتاسیم معمولا دارای pH بالایی هستند و در نتیجه با کودهایی که دارای pH  پایینی هستند امکان واکنش وجود داشته و قابل اختلاط نیست. به این نکته توجه کنید که برخی کودهای حاوی پتاسیم مانند سولفات پتاسیم به دلیل وجود گوگرد نباید با کودهای حاوی کلسیم ترکیب شوند. این اختلاط باعث تولید سولفات کلسیم (گچ) شده و رسوب خواهد داشت.

اختلاط کودها با کلسیم

در کودهای دارای عنصر کلسیم نکات مهمی وجود دارد که یکی از آن‌ها واکنش عنصر کلسیم با سولفات است که منجر به تولید گچ و رسوب می شود. بحث مهم دیگر در ارتباط به کودهای حاوی عنصر کلسیم این است که نمی توانید این کودها را با کودهای حاوی فسفر نیز مخلوط کنید زیرا باعث رسوب خواهد شد و توسط ریشه جذب نخواهد شد.

در صورت تزریق کود حاوی کلسیم در سیستم آبیاری، قبل از اضافه کردن هر نوع کودی باید کودهای کلسیمی از مخزن و سیستم شسته شوند تا رسوبی وجود نداشته باشد.

اختلاط کودها با عناصر ریزمغذی

عناصر ریزمغذی یا میکرو در بسیاری پروسه های مهم و حیاتی گیاهان نقش دارند و نمی توانید از مصرف این عناصر اجتناب کنید. همچنین عناصر ریزمغذی به میزان بسیار کمی برای گیاهان مصرف می شوند (در حد میلی گرم در لیتر یا ppm) و باید اثرگذاری لازم را با همین مقادیر کم داشته باشند.

با این توضیحات میتوان نیاز گیاهان به عناصر ریزمغذی را تا حد زیادی از برگ و به صورت محلول‌پاشی نیز تامین کرد. عناصر ریزمغذی اکثرا کاتیون و با بار مثبت هستند و در اختلاط با هم معمولا مشکلی ایجاد نمیکنند.

نکته مهم دیگر این است که به دلیل مقدار کم عناصر ریزمغذی در کودها معمولا وقتی وارد مخزن کود میشوند احتمال واکنش و اتصال به سایر عناصر بسیار کم است.

اختلاط کودهای شیمیایی و میکروبی

کودهای میکروبی دارای موجودات زنده هستند و زمانی که داخل مخزن کود ریخته میشوند نباید به آن کودهای شیمیایی اضافه کرد. در صورتی که کود شیمیایی و میکروبی با هم در یک مخزن مخلوط شوند. میزان شوری محلول بسیار بالا رفته و باعث کاهش جمعیت باکتری‌های موجود در محلول خواهد شد.

توجه داشته باشید که اختلاط کودهای شیمیایی و میکروبی درون زمین هیچ مشکلی ندارد و بحث ما فقط اختلاط داخل مخزن کود است.

چند نکته مهم در اختلاط کودها

اختلاط کودها و برنامه غذایی

یکی از چالش های مهم در بحث اختلاط کودها توجه به نحوه قرار گرفتن کودها در یک برنامه غذایی است. همانطور که در مطالب آموزشی قبل مشاهده کردید، تاکید ما بر برنامه غذایی اختصاصی باغات و مزارع است و اینکه بدون برنامه ریزی درست هیچ کشاورزی به عملکرد عالی نمی رسد. اما فقط مصرف کود مطرح نیست بلکه مخلوط کردن کودهای مختلف و اینکه از اثرات منفی اختلاط کودها جلوگیری کنیم، مهمتر است. توجه داشته باشید که نمی توانید بدون توجه به ترکیبات شیمیایی کودها، همه را با هم و در یک زمان مصرف کنید و انتظار نتیجه خوب هم داشته باشید.

در برنامه غذایی اختصاصی که برای هر کشت نوشته می شود، هم کودهای شیمیایی و هم کودهای میکروبی در نظر گرفته میشوند و نویسنده برنامه غذایی اطلاع کامل از نحوه اختلاط کودها دارد. لذا تمام کودهایی که در یک مرحله از برنامه غذایی قرار داده میشوند، قطعا قابل اختلاط هستند.

اصول مهم در زمان مخلوط کردن کودها

• از تمیز بودن کامل مخزن اطمینان داشته باشید و هیچ بقایایی از کودهای قبلی در مخزن نباشد.
• برای اختلاط کودها درون مخزن باید از آب غیرشور استفاده کنید و به هیچ وجه از آب شور برای این کار استفاده نشود.
• اختلاط کودها در مخزن سمپاش باید کم کم انجام شود و هر کود پس از ریخته شدن در مخزن کاملا با آب مخلوط شده و سپس کودهای دیگر به نوبت به مخزن اضافه شوند.
• اختلاط کودهای میکروبی (باکتریایی) با هم امکان پذیر است.
• در صورتیکه از کودهای شیمیایی سوسپانسیون شده یا مایع استفاده می کنید، حتما قبل از استفاده ظرف کود را بخوبی تکان دهید.
• کودهای جامد را می توانید روی سطح خاک بپاشید و تا عمق ۵ تا ۱۰ سانتی متری با خاک مخلوط کنید. اختلاط کودهای جامد دیرحل باهم هیچ مشکلی ندارد.
• از اختلاط کودها با سموم اجتناب کنید.

برنامه غذایی و اختلاط کودهای دایان

تیم دایان برنامه اختصاصی برای هر کشت یا باغ نگارش می کند و در همه برنامه ها بحث اختلاط کودها بطور دقیق بررسی شده و علاوه بر این اگر کشاورز عزیزی سوالی از نظر مخلوط کردن کودها یا نحوه مصرف داشته باشد، تیم دایان در هر زمانی پاسخگو خواهد بود.

جدول اختلاط کودهای دایان

در جدول پایین قابلیت اختلاط کودهای دایان ذکر شده است. خانه‌های سبز نشان دهنده اختلاط‌ پذیری و خانه‌های قرمز عدم قابلیت اختلاط دو کود را نشان می‌دهند.

یکی از خدماتی که با آن همراه کشاورزان عزیز هستیم ارائه برنامه‌های کوددهی اختصاصی برای انواع کشت‌های باغی، زراعی و گلخانه‌ای است که این برنامه‌ها فعلا بصورت رایگان نگارش می‌شوند.