دماهای کم یا پایین همیشه یکی از بزرگترین مشکلات برای درختان میوه از جمله بادام بوده و هست و در بسیاری مواقع خسارات زیادی را برای باغداران در بسیاری نقاط کشور به بار آورده است.
در تمام درختان میوه یک موضوع حیاتی وجود دارد و آن هم بحث تامین نیاز سرمایی درختان است و زمانیکه به اصطلاح نیاز درختان رفع شود، مرحله رکود تمام شده و با گرم شدن هوا در منطقه، رشد جدید آغاز می‌شود. بسته به گونه این تعداد ساعات متفاوت است، بطوریکه در بسیاری ارقام بادام کشور نیاز سرمایی کم‌تر از بسیاری گونه‌ها است و در بسیاری مواقع نیاز سرمایی باغات بادام در اواسط زمستان رفع می‌شود. در صورتیکه دما هوا به آستانه باز شدن جوانه‌ها برسد، متاسفانه گل‌های بادام قبل از آغاز بهار باز شده و به دلیل نوسانات دمایی در زمستان، هر لحظه ممکن است تنش سرما (سرمازدگی و یخ زدگی) منجر به از بین رفتن جوانه‌های گل بادام شود.
اگرچه درختان بادام در بسیاری مواقع از سرمازدگی بهاره آسیب می‌بینند اما به دلیل حساسیت به دما پایین ممکن است در زمستان نیز دچار خسارت در اثر دما پایین شوند. پس در این محتوا آموزشی به بررسی سرمازدگی درخت بادام و همچنین خسارت یخ زدگی طی زمستان پرداخته‌ایم.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
سرمازدگی درختان در چه دمایی اتفاق می‌افتد؟
همانطور که در مطلب آموزشی سرمازدگی و یخ زدگی اشاره کرده‌ایم، تنش سرما مجموعه‌ای از تنش‌های سرمازدگی و یخ زدگی را در بر می‌گیرد، بطوریکه یخ زدگی یعنی گیاه در معرض دماهای زیرصفر قرار گرفته و در این شرایط، بسیاری از فعالیت‌های حیاتی دچار اختلال شده و در بسیاری مواقع به مرگ گیاه منجر خواهد شد. ولی در سرمازدگی شرایطی ایجاد شده که دمای محیط به پایین‌تر از دمای پایه گیاه رسیده و تا دمای صفر درجه نیز ممکن است برسد و در برخی گونه‌های درختان مانند بادام باعث خسارت می‌شود.
آسیب سرمازدگی درخت بادام
همانطور که اشاره کردیم به دلیل کم‌تر بودن نیاز سرمایی درخت بادام نسبت به بسیاری درختان میوه، هر زمان که نیاز سرمایی درختان رفع شود و نوسانات شدید دمایی در منطقه اتفاق بیفتد، درختان بادام دچار آسیب سرمازدگی و در برخی مواقع نیز دچار یخ زدگی می‌شوند. آسیب‌های سرمازدگی درخت بادام و حتی یخ زدگی بطور معمول پس از ۲۴ ساعت بارز شده و مهم‌ترین آن شامل تیره و قهوه‌ای شدن بافت‌های درخت است که در صورت زیاد بودن شدت سرما، بافت‌ها از بین می‌روند و بخش زیادی از جوانه‌های گل نیز به اصطلاح می‌میرند. هر چه به زمان آغاز فصل رشد نزدیک‌تر، در صورت وقوع تنش‌های سرمایی، آسیب بیش‌تر خواهد بود. متاسفانه به دلیل حساسیت ارقام بادام به دماهای یخ زدگی، اگر مدت زمان دماهای زیرصفر طولانی باشد، علاوه بر جوانه‌ها، خسارت در شاخه‌ها و تنه درختان نیز بروز پیدا می‌کند و در برخی موارد منجر به شکسته شدن شاخه‌ها و ترک‌هایی روی تنه درختان بادام خواهد شد.
چند راهکار برای کاهش خسارت سرمازدگی درخت بادام
برای هر تنشی باید به راهکار پیشگیری و همچنین درمان توجه کنید تا خسارت کم‌تر اتفاق بیفتد.
مصرف کودها به صورت اصولی
استفاده از هر نوع کودی برای درختان بادام باید طبق اصول باشد و قطعا اگر باغدار عزیزی کودها را در زمان مناسب و به میزان کافی استفاده کند، اگر تنش سرما هم در منطقه اتفاق بیفتد، آسیب بسیار کم‌تر از زمانیست است که تغذیه درستی انجام نشده است. توجه داشته باشید که مصرف کود درست به معنی مصرف به اندازه نیاز گیاه است نه اینکه مصرف بیش از حدی از کودها را داشته باشید، زیرا غیراصولی مصرف کردن کودها به افزایش حساسیت بافت‌ها به هر نوع تنشی و خسارت به گیاه منجر می‌شود. اگر در کوددهی باغ بادام شما، کودهای حاوی عنصر سیلیسیم مانند سیلیکات پتاسیم قرار داشته باشد، بسیار به بهبود مقاومت سرما و یخ زدگی و سایر تنش‌ها کمک خواهد کرد.
نکته: اگر قبل از خواب درختان بادام در پاییز، بیش از اندازه کودهای نیتروژنی مانند اوره را مصرف کنید، باعث تحریک رشد رویشی می‌شوید. در حقیقت نباید قبل از خواب درختان، رشد رویشی تحریک شود، از این جهت که آسیب ناشی از دماهای کم، بسیار بیش‌تر می‌شود و فرآیند سازگاری درختان به دماهای پایین به تاخیر می‌افتد و با کاهش دما به دلیل عدم آمادگی درخت، شاهد آسیب‌های سرمازدگی یا یخ زدگی خواهید بود.
توصیه‌های پیشگیرانه برای کاهش آسیب سرمازدگی و یخ زدگی
احداث باغ با ارقام مناسب هر اقلیم
کشت ارقام بادام مناسب هر منطقه که معمولا ارقام دیرگل گفته می‌شود، یک راهکار پیشگیرانه مفید است تا به کم شدن خسارت سرمازدگی و یخ زدگی در بادام کمک کند. علاوه بر ارقام دیرگل، ارقامی که نیاز سرمایی بیش‌تری دارند و در مطالعات مقاومت بیش‌تری نسبت به تنش سرمایی نشان داده‌اند، می‌تواند به کاهش خسارت کمک کند. البته دقت کنید که هر اقدامی بعلاوه اقدامات مفید دیگر می‌تواند به کنترل سرمازدگی درخت بادام کمک کند و فقط یک راهکار کافی نیست.
درمان یا مقابله
مقابله با آسیب سرمازدگی درخت بادام
- ایجاد باد به صورت مصنوعی با توربولاینرها و یا هلیکوپتر
- گرم کردن باغ با وسایل گرمازا یا سوخت‌های فسیلی (مدت زمان و شدت دما پایین طولانی نباشد)
مقابله با یخ زدگی
متاسفانه در مواقعی که یخ زدگی بسیار شدید باشد، راه درمانی برای آن وجود ندارد. تنها در صورتیکه شدت یخ زدگی کم و زمان آن کوتاه باشد، می‌توانید با استفاده از کودهای دارای اسیدآمینه تا حدودی از آسیب جلوگیری کرد. اسیدهای آمینه در واقع باعث تولید پروتئین‌هایی که در زمان یخ زدگی سلول‌ها تخریب شده‌اند، می‌شود. نکته قابل ذکر دیگر این است که ما مصرف روغن‌ها را به هیچ عنوان برای مقابله با سرمازدگی درخت بادام پیشنهاد نمی‌کنیم، از این جهت که روغن‌ها آسیب‌های جبران ناپذیری را به درختان وارد می‌کنند.
نکته کلیدی:
بهبود مدیریت باغات بادام در جهت مقابله با تنش‌های سرمازدگی و یخ زدگی بسیار به کاهش خسارت کمک می‌کند. اما دقت کنید که موارد قبل از اقدام به احداث باغ بادام بسیار کاربردی‌تر از روش‌های درمانِ سرمازدگی و یخ زدگی است.
چند سوال در مورد سرمازدگی درخت بادام
- آیا روغن پاشی برای جلوگیری از سرمازدگی درخت بادام مفید است؟
ما مصرف روغن‌ها را برای جلوگیری از خسارت سرمازدگی یا یخ زدگی توصیه نمی‌کنیم. برخی منابع داخلی مصرف روغن‌ها را برای جلوگیری از سرمازدگی درختان توصیه کرده‌اند، این در حالیست که در منابع خارجی روغن‌ها در موارد خاص توصیه شده و بطور کلی در زمانیکه درخت خواب است و جهت از بین بردن تخم آفات بکار می‌رود و اگر هر نوع روغنی روی جوانه‌های درخت قرار بگیرد، منجر به از بین رفتن جوانه‌ها خواهد شد.
- کود برای جلوگیری از سرمازدگی درخت بادام چیست؟
هیچ کودی نمی‌تواند مانع سرمازدگی درخت بادام شود و فقط با مصرف درست و اصولی مجموعه‌ای از کودها می‌توانید به افزایش مقاومت درختان به سرما کمک کنید تا آسیب کم‌تر باشد.
نگارش و تالیف: تیم تحقیق و توسعه دایان (شرکت دانش بنیان خوشه پروران زیست فناور). نشر این مطلب با ذکر منبع بلامانع است.