در مقاله جامع “از بذر تا کاشت” تلاش کرده‌ایم راهنمایی کامل برای عملیات قبل از کاشت بذر در گیاهان زراعی برای شما کشاورزان عزیز تهیه و تدوین کنیم. کاشت بذر یکی از مهمترین و اساسی‌ترین مراحل در کشاورزی است. با مطالعه این مقاله و عمل به توصیه‌های آن می‌توانید با موفقیت این مرحله را پشت سر گذاشته و به افزایش عملکرد، بهره‌وری و راندمان تولید کمک کنید.
کشاورزی امروز یعنی افزایش راندمان و بهره‌وری، نه صرفا افزایش عملکرد. این بدان معناست که اقتصادی بودن کشاورزی اولویت تولید می‌باشد.
کیفیت بذر به عنوان یک نهاده اصلی در افزایش راندمان بسیار حائز اهمیت است. با انتخاب بذر مناسب که دارای شاخصه‌های ذکر شده در این راهنماست میتوان راندمان تولید را از طریق افزایش سطح جوانه‌زنی و در نتیجه استقرار موفق‌تر، افزایش داده و عملکرد را بهبود بخشید.
همیشه سوالات مهمی ذهن کشاورزان را به خود مشغول کرده است.
- چه عملیاتی برای قبل از کاشت بذر نیاز است؟
- برای کاشت بذر چگونه بذر مناسب را تشخیص دهیم؟
- برای قوی‌کردن بذر (تقویت بنیه بذر) چه کارهایی میتوان انجام داد؟
و سوالات بسیار دیگری که اغلب بدون جواب مانده و یا جواب‌های صحیح و کاربردی به ان داده نشده است.
ما در تیم دایان راهکارهای انتخاب بذر مناسب جهت کاشت، روش‌های بهبود شرایط بذر (استفاده از قارچ کش ها) و تعیین عمق مناسب کاشت بذر را در اختیار شما قرار خواهیم داد.
این مقاله نتیجه تجربه چندین ساله دایان در حوزه کشاورزی و مبتنی بر مطالعات علمی و مشاهدات تیم تخصصی دایان است. در عمل نیز با ارائه محصول آبنوش بذر دایان و روی‌وافر دایان راهکاری کاربردی ارائه کرده‌ایم تا تنها به حرف بسنده نکرده باشیم.
نکات حائز اهمیت در مورد کاشت بذر:
- انتخاب بذر مناسب
- تقویت بذر ( افزایش بنیه بذر یا کمک به استقرار سریع و موفق بذر )
- تغذیه میکروبی و احیاء ساختمان خاک (با عملیات خاکورزی ساختمان خاک تخریب می‌شود و برای استقرار مناسب و شروع فعالیت نیاز است که ساختمان خاک قبل از کاشت بذر احیا شود تا بذرها استقرار موفقی داشته باشند)
- انتخاب دستگاه مناسب کاشت
- عمق مناسب کاشت بذر
- تراکم مطلوب
کشاورزان عزیز باید توجه داشته باشند که کشاورزی موفق برایند تمامی اقدامات و تصمیمات صحیح کشاورز است. عدم توجه به این موارد، می‌تواند فرآیند تولید را با شکست مواجه کند.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
آماده‌سازی زمین برای کاشت بذر
یکی از مهمترین کارها جهت یکنواختی در سبز شدن و در نتیجه استقرار مناسب گیاه، آماده‌سازی زمین قبل از کاشت بذر است. ایجاد بستر مناسب برای جوانه زنی و رشد گیاه حائز اهمیت است. از این رو با اولین صحبت در ارتباط با آماده سازی، کشاورزان عزیز به شخم زدن فکر می کنند. البته عملیات خاک ورزی فقط شخم زدن نیست و یا شخم زدن فقط برگرداندن خاک نیست.
هدف از ایجاد بستر مناسب:
- فراهم آوردن فضایی عاری از آلودگی
- احیاء ساختمان خاک
- ایجاد شرایطی برای جانمایی مناسب بذر در عمق و تراکم مناسب که نیاز به نرمی خاک دارد.
خاک ورزی با عملیات برگرداندن خاک در مناطقی مناسب است که رطوبت خاک بسیار بالا باشد و برای تخلیه رطوبت خاک الزام به برگرداندن خاک داریم، البته در انجام کشت‌های غده‌ای نیز در بسیاری از خاک ها برگرداندن آن کیفیت استقرار را افزایش خواهد داد. اما امروزه با استفاده از تکنیک‌های به‌کارگیری کودهای میکروبی و تقویت بذرها میتوان به صورت کشت مستقیم نیز اقدام به کاشت کرد.
استفاده از روش کشت مستقیم صرفا منجر به افزایش عملکرد نخواهد شد، بلکه مستقیما با کاهش هزینه ها و ایجاد کشاورزی اقتصادی ارتباط دارد.
بنابراین عملیات خاکورزی با توجه به اقلیم منطقه می‌تواند متفاوت باشد:
مناطق با رطوبت بالای خاک: برگرداندن خاک و کشت مسقیم نیز شرایط خوبی خواهد داشت.
مناطق خشک: خاک‌ورزهای مرکب و سبک (چیزل و خاکورز)
واژه آماده‌سازی یعنی مجموعه اقدامات لازم جهت کاشت بذر که شامل عملیات خاکورزی است.
عملیات خاک ورزی نیز شامل سه مرحله:
- شکست خاک (شخم زدن)
- دیسک زدن (نرم کردن خاک)
- و عملیات تسطیح زمین (لولر زدن)
است که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۱. شخم زدن قبل از کاشت (شکستن خاک)
هدف اصلی از اجرای شخم، شکستن مقاومت یا سختی خاک است. زیرا سطح خاک به مرور زمان در اثر آبیاری، بارندگی، رفت و آمدهای افراد و دام‌ها و انجام عملیات کشاورزی سفت می‌شود. شخم زدن در مزارعی که خاک بسیار سفت شده است و یا مزارعی که ماندابی زیادی دارد بسیار مناسب است و توصیه می‌شود. دقت شود در شرایطی که خاک سختی زیادی ندارد و یا گیاه مورد نظر عمق ریشه زیادی ندارد ضرورتی برای شخم وجود نخواهد داشت.
دیسک زدن قبل از کاشت
خاک شخم زده شده دارای کلو‌خ‌هایی است که برای کار ماشین‌های بعدی یعنی کارنده‌ها مشکل ایجاد می‌کند. بذری که در این شرایط کاشته شود تماس کاملی با خاک نداشته و لذا جذب آب و مواد غذایی برای آن مشکل خواهد بود. دیسک زدن، شرایط را جهت ایجاد یک بستر مناسب برای جوانه‌زنی، سبز شدن و استقرار مناسب گیاهچه فراهم می‌کند.
عملیات تسطیح زمین قبل از کاشت
تسطیح زمین به معنی هموارسازی، صاف کردن و ایجاد شیب مناسب جهت جلوگیری از روان شدن آب و همچنین بهبود حرکت آب در کل زمین در زمان آبیاری است.
در صورتی که سطح زمین هموار نباشد، مشکلات زیر را به همراه خواهد داشت:
- توزیع نامناسب بذرها در سطح مزرعه
- عدم یکنواختی در عمق کاشت بذرها
- عدم یکنواختی در رسیدن آب به قسمت‌های مختلف زمین (برخی قسمت‌ها دچار تشنگی و برخی دچار ماندابی خواهند شد)
۲. مهمترین فاکتورها برای تشخیص بذر مناسب جهت کاشت (با توجه به شاخصه‌های بازار ایران)
۱- خلوص بذر (خلوص فیزیکی):
خلوص فیزیکی یعنی، عاری بودن از بذر علف‌های هرز، بذور شکسته شده و خورد شده و ناخالصی‌‌ها (بقایای گیاهی)
۲- یکدست بودن بذر:
زمان نمونه‌گیری از توده بذری، بین بذور، ریز و درشتی وجود نداشته باشد.
۳- انتخاب توده بذری با بذور درشت‌تر ( توجه به وزن هزاردانه بذور):
کشاورزان با تجربه، توده بذری را الک یا بوجاری می‌کنند تا بذور درشت‌تر را جهت کاشت بذر جداسازی نمایند. هرچقدر سایز بذر درشت‌تر باشد، بذر، بنیه قوی‌تر و در نتیجه گیاهچه قوی‌تر و جوانه‌زنی و استقرار مناسب‌تری خواهد داشت.
۴- سلامت بذر:
یکی از روش‌های مفید جهت تخمین سلامت بذر، ارزیابی چشمی است. به این صورت که نمونه‌ای از بذر گرفته می‌شود و مورد بررسی قرار می‌گیرد. با توجه به این که بذور ناسالم عموما کوچک، چروکیده و دارای رنگ و گاهی بوی نامطبوع هستند میتوان تا حدی به سلامت توده موجود پی‌برد.
۵- توجه به سن بذر و شرایط انبارداری:
هر چقدر سن بذر افزایش یابد قدرت جوانه‌زنی و تولید گیاهچههای استاندارد کاهش می‌یابد. در صورت شرایط انبارداری نامناسب به دلیل تخریب ساختارهای داخلی بذر، قدرت جوانه‌زنی مناسب و تولید گیاهچه نرمال کاهش پیدا کرده و باعث عدم قطعیت در تولید در مزارع خواهد بود. گیاهی که از بذر کهنه تولید شود میزبان خوبی برای آفات و بیماری‌ها خواهد بود.
تعیین درصد جوانه‌زنی
به طور معمول بذرها در شرایطی که نور، دما و خاک مناسب باشد باید بالای ۸۵ درصد جوانه بزند در غیر این‌صورت جوانه‌زنی بذرها دچار مشکل است. برای فهمیدن میزان جوانه‌زنی، قبل از کاشت بذر، تست جوانه‌زنی انجام دهید.
برای انجام تست جوانه‌زنی طبق مراحل زیر عمل کنید:
- برای تعیین درصد جوانه‌زنی ابتدا ۱۰۰ عدد بذر را از توده بذری جدا کنید.
- یک ظرف مثل بشقاب و یک پارچه (پارچه‌ای که رطوبت را نگه دارد) هم نیاز دارید. یک لایه پارچه داخل ظرف پهن کنید و بذرها را روی پارچه بچینید.
- سپس لایه دیگری از پارچه روی آن بکشید و داخل ظرف را کمی آب بریزید تا پارچه مرطوب باشد. دقت کنید که نباید کل پارچه زیر آب برود ولی باید همیشه مرطوب بماند.
- ظرف را در جای نسبتا گرم قرار داده و حدود یک هفته رطوبت را برای آن تامین کنید.
- سپس تعداد بذرهای جوانه‌زده را شمارش کنید.
اگر بالای ۸۵ عدد بذر جوانه زده بود، بذور جوانه‌زنی خوبی دارند و اگر کمتر از آن بود بذرها جوانه‌زنی خوبی ندارند و از کاشت آن بذرها باید خودداری کرد.
درصد جوانه‌زنی روی میزان بذر مصرفی در هکتار موثر است. دقت داشته باشید که به طور مثال اگر میزان بذر مصرفی استاندارد برای گندم ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار بوده و درصد جوانه زنی ۹۰ درصد باشد، باید ۱۰ درصد به میزان بذر برای کاشت اضافه کرده و ۳۳۰ کیلوگرم بذر را برای کاشت استفاده نمود.
از چه روش هایی برای تقویت بذر قبل از کاشت(کاشت بذر) استفاده کنیم؟
از عوامل موثر در بهبود عملکرد محصولات کشاورزی “جوانه‌زنی موفق” و “استقرار مناسب گیاهچه” است که هر دو مرحله از حساس‌ترین مراحل رشد گیاهان زراعی‌اند.
عدم تقویت مناسب بذر باعث اختلال در جوانه‌زنی (به دلیل عدم استقرار صحیح گیاهچه) و به دنبال آن کاهش عملکرد نهایی خواهد شد.
بهترین روش، استفاده از تکنیک بذرمال است. یعنی اضافه کردن ترکیبات یا موادی که قبل یا بعد از جوانه‌زنی می‌تواند شرایط مناسبی را برای بذر و گیاهچه ایجاد کند.
تکنیک بذر مال یعنی اضافه کردن ترکیبات یا موادی که قبل یا بعد از جوانه‌زنی می‌تواند شرایط مناسبی را برای بذر و گیاهچه ایجاد کند.
به دو روش زیر میتوان تکنیک بذرمال را اجرا کرد:
۱. پرایمینگ یا غوطه‌ورسازی بذر (آبنوش بذر)
۲. آغشته سازی بذر (بذرمال ترکیات مختلف)
۱. پرایمینگ یا غوطه ورسازی بذر ( آبنوش بذر )
در این تکنیک، بذرها درون آب حاوی ترکیبات موثر غوطه‌ور شده و در یک مدت زمان مشخص خارج و خشک می‌شوند. سپس عملیات کاشت صورت می‌گیرد.
بذرها دارای دو مرحله جذب آب هستند و این تکنیک فقط شامل مرحله اول جذب آب است. در صورتی که بذرها مدت زمان طولانی‌تری درون آب باشند، مرحله دوم جذب آب هم اتفاق می افتد و این موضوع منجر به شروع جوانه زنی خواهد شد که می‌تواند به بذر صدمه وارد کند.
از محصولات مهمی که برای این روش تولید شده است می توان به آبنوش بذر دایان اشاره کرد.
“آبنوش بذر دایان” ( غوطه ور کردن بذور داخل آب) تکنیکی است که به واسطه آن فرآیندهای شیمیایی و بیوشیمیایی مهم و موردنیاز درون بذر، قبل از کاشت بذر فعال می‌شوند. لذا بذور بعد از کشت در مواجهه با شرایط سخت محیطی یا تنش‌های محیطی، آمادگی لازم برای جوانه‌زنی و استقرار مناسب در مزرعه را خواهند داشت.
در روش آبنوش بذر، بذرها باید قبل از کاشت به مدت چند ساعت (مثلا برای برنج ۲۰ تا ۲۴ ساعت) درون آب و مواد تقویت‌کننده بذر (آبنوش بذر دایان) قرار بگیرد.
“آبنوش بذر دایان” حاوی ترکیباتی است که موجب بهبود جوانه‌زنی و به دنبال آن استقرار موفق گیاه می‌شود. البته قابل ذکر است استفاده از این محصول می تواند مقاومت به تنش‌های پیش‌رو که موجب کاهش عملکرد می‌شوند را مدیریت کرده و افزایش دهد.
۲- “بذرمال” (اسپری ترکیبات روی بذر)
بذرمال تکنیکی است که باعث بهبود شرایط جوانه‌زنی و استقرار مناسب خواهد می‌شود. در این روش از عناصر ریزمغذی و یا دیگر ترکیبات استفاده می‌شود. اما عملکرد عنصر روی به اثبات رسیده است. به همین دلیل عنصر روی به یک بذرمال موثر در کشاورزی تبدیل شده است.
استقرار موفق و سریع بذر با توسعه وسیع و زودهنگام آن ارتباط مستقیم دارد. توسعه و یا تولید ریشه نیز ارتباط مستقیمی با هورمون اکسین درون گیاهچه دارد.
یکی از مهمترین اسیدآمینه‌های پیش ساز هورمون اکسین، اسید آمینه تریپتوفان است که عنصر روی مهمترین نقش را در سنتز (ساخته شدن) آن دارد. بنابراین استفاده از بذرمال روی در زمان استقرار، سرعت و کیفیت را بالا خواهد برد.
بذرمال روی وافر دایان با علم بر اهمیت اسیدآمینه تریپتوفان و همینطور دیگر آمینواسیدها تولید شده است. در این محصول علاوه بر درصد بالایی از عنصر روی، از آمینواسید تریپتوفان و دیگر اسیدهای آمینه نیز استفاده شده که موجب افزایش کیفیت و اثرگذاری بیشتر خواهد شد.
بذرمال روی دایان یکی از موثرترین کودها برای تقویت بنیه بذر است.
بذرمال روی (مثل روی‌وافر دایان) می‌تواند به بهبود شرایط جوانه‌زنی و استقرار موفق کمک بسیاری کند. در شرایط حضور تنش هایی چون شوری، استفاده از آبنوش بذر قادر خواهد بود زمینه ساز ۴۰ تا ۵۰% جوانه‌زنی و استقرار موفق باشد. همینطور بذرمال روی وافر دایان زمینه ساز ۲۰ تا۳۰% جوانه زنی و استقرار موفق خواهد بود.
احیاء ساختمان خاک (بهبود پتانسیل خاک برای افزایش عملکرد و استقرار مناسب گیاهچه)
ساختمان خاک محل زندگی میکروارگانیسم ها و فعالیت ریشه گیاهان است، به همین دلیل از اهیمت بسیار زیادی برخوردار است.
زمانی که با هدف کاشت و جانمایی بذر، عملیات خاک ورزی انجام می‌شود، ساختمان خاک تخریب خواهد شد؛ از این رو سرعت برگشت و احیاء ساختمان، به شروع فعالیت میکروارگانیسم‌ها و همینطور توسعه ریشه گیاه کمک زیادی خواهد کرد. بنابراین کمک به احیاء ساختمان خاک، بعد از کاشت به عملکرد نهایی کمک زیادی خواهد کرد.
خاک آشیانه میکروارگانیسم‌های مفید کشاورزی است. متاسفانه به علت عدم مدیریت صحیح، روش های خاکورزی نادرست و عدم آگاهی نسبت به فواید این موجودات ارزشمند، کاهش جمعیت آنها اتفاق می افتد. وجود موجودات زنده در خاک (مثل باکتری‌ها) که خاک را زنده و فعال نگه می‌دارد، تضمینی برای افزایش عملکرد در مزرعه است.
امروزه روش‌های گوناگونی جهت احیاء خاک و تکثیر این میکروارگانیسم‌ها (باکتری‌های حل‌کننده عناصر غذایی) در جهان وجود دارد. اثرات فعالیت این جانداران مفید در کنار ریشه گیاهان و کمکی که به حلالیت عناصر غذایی موجود در بستر خاک می‌کنند، باعث افزایش عملکرد در واحد سطح می‌شود.
بنابراین فارغ از نوع کشت پیشنهاد می‌شود که بعد از عملیات خاکورزی و قبل از انجام کاشت، با اضافه کردن این میکروارگانیسم‌های مفید به خاک، شرایط را برای تسریع احیاء ساختمان خاک و فراهم آوردن عناصر و توسعه ریشه فراهم کنیم. با این کار شرایط برای افزایش عملکرد و کاهش هزینه‌ها هموار خواهد شد.
مقدار بذر مصرفی در هکتار (تراکم کاشت مناسب)
با توجه به اینکه تولید و زراعت بسیاری از گیاهان از طریق بذر انجام می‌شود، کاشت میزان مناسب بذر مصرفی در هکتار و دستیابی به تراکم مطلوب کاشت بذر، یکی از مهمترین عوامل در افزایش عملکرد است.
به تعداد بوته‌ای که در هکتار کشت می‌شود تراکم کاشت می‌گویند که در گیاهان مختلف بسیار متفاوت است. تراکم بوته در هکتار با رعایت حفظ رقابت بین بوته‌ای، اثر مستقیم در عملکرد دارد. به طور مثال مزرعه ای که ۱۰۰ دانه بذر در هر متر مربع آن کاشته شده است، نسبت به مزرعه ای که ۲۵۰ دانه بذر در هر متر مربع آن کاشته شده عملکرد کمتری خواهد داشت.
البته تراکم بذر برای کشت‌های مختلف با توجه به تحقیقات مشخص شده است. بنابراین با استفاده صحیح از میزان وزن مشخص شده، تراکم درست را رعایت کنید تا پتانسیل عملکرد مزرعه را بالا نگهدارید. چرا که مزرعه‌ای که تراکم استاندارد نداشته باشد به هیچ عنوان عملکرد خوبی نیز تجربه نخواهد کرد.
تراکم بوته اثرات زیادی بر عملکرد محصول دارد به طوری که کمیت و کیفیت محصول را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر تراکم بوته‌ها کمتر از حالت استاندارد باشد مشکلات زیر بوجود خواهد آمد:
- کاهش عملکرد: اگر میزان بذر مصرفی و تراکم کاشت کمتر از حد مطلوب باشد، میزان محصولی که در هر هکتار تولید خواهد شد کاهش می‌یابد، زیرا تعداد بوته کمتری در هکتار خواهیم داشت.
- افزایش خسارت علف‌های هرز: با کاهش تراکم و افزایش فاصله بین بوته‌ها میزان هجوم علف‌های هرز افزایش می‌یابد، زیرا علف‌های هرز گیاهان فرصت‌طلبی هستند که از هر فضایی برای رشد استفاده خواهند کرد.
- افزایش رشد رویشی گیاه: اگر تراکم کاشت کمتر از حد مطلوب باشد رشد اندام‌های رویشی و شاخه‌های جانبی گیاه افزایش می‌یابد که در اغلب گیاهان شرایط مناسبی نیست و عملکرد زایشی را کاهش می‌دهد، زیرا بخش زیادی از انرژی گیاه صرف تولید اندام‌های رویشی شده و رشد زایشی گیاه به تعویق می‌افتد.
در مقابل اگر تراکم بوته‌ها بیشتر از حالت استاندارد باشد مشکلات زیر بوجود خواهد آمد:
- کاهش سایز و اندازه میوه، غده و دانه (وزن هزاردانه): اگر تعداد بوته‌ها در واحد سطح زیاد باشد بین بوته‌ها رقابت بوجود می‌آید، نتیجه این رقابت تولید میوه, غده و دانه کوچکتر خواهد بود.
گسترش بیماری و آفات: با افزایش تراکم و فشرده شدن فضای بین بوته‌ها، جریان هوا به خوبی بین آنها گردش پیدا نخواهد کرد و این مسئله باعث افزایش رطوبت هوای بین بوته‌ها شده که ممکن است باعث گسترش بیماری‌های قارچی گردد. - تولید بوته‌های ضعیف و وقوع ورس در گیاهان زراعی (خوابیدگی بوته): هنگامی که تراکم بوته زیاد باشد، فضای کافی برای رشد بوته‌ها فراهم نشده و بوته‌هایی با ساقه‌های ضعیف تولید می‌گردد. تولید ساقه ضعیف باعث خوابیدگی بوته می‌شود .
کاهش نفوذ نور به کانوپی: به زبان ساده، فضای بین بوته‌ها و شاخ و برگ گیاهان را کانوپی می‌گویند. وقتی مقدار بذر مصرفی در هکتار زیاد بوده و بوته‌ها به صورت متراکم کشت شوند، نور به خوبی به درون کانوپی گیاه نفوذ نمی‌کند و غذاسازی و تولید محتوا در برگ گیاه کاهش پیدا خواهد کرد و در نهایت موجب کاهش عملکرد خواهد شد.
با تراکم استاندارد علاوه بر تولید بالا، حداکثر استفاده از منابع محیطی از جمله آب و هوا، نور و خاک به عمل می‌آید.
عمق مناسب کاشت بذر چه اهمیتی دارد و باید چقدر باشد؟
به قرار دادن بذر در زیر پوششی از خاک به منظور سبز شدن بذر و قرار گرفتن گیاه در زمین، کاشت بذر گفته می‌شود. عمق کاشت بذر عبارت است از ضخامت لایه‌ای از خاک که روی بذر قرار می‌گیرد.
عمق کاشت مناسب شرایط مطلوبی را برای جوانه‌زدن، سبز شدن، توسعه طوقه و ریشه‌ها فراهم می‌کند و عمق کاشت نامناسب موجب مشکلات زیر می‌شود:
- تاخیر در سرعت سبز شدن بذر
- ضعف بنیه گیاهچه
- در گیاهان با قابلیت پنجه زنی، موجب کاهش پنجه زنی موثر خواهد شد.
عمق کاشت بذر بعضی از محصولات به صورت زیر است:
- عمق کاشت بذرهای بسیار ریز مانند یونجه و شبدر نیم تا یک سانتی‌متر
- عمق کاشت بذر در کتان، کنجد، لوبیا روغنی و چغندرقند ۱ تا ۲ سانتی‌متر
- عمق کاشت بذر در گندم و جو ۱ تا ۲ سانتی‌متر و در عدس، لوبیا، ذرت، آفتابگردان و پنبه ۱ تا ۲ سانتی‌متر
نکته مهم: تنها صرف سبز شدن بذر شاخص مهمی جهت قلمداد مرحله سبز شدن در مزرعه و استقرار مناسب و توقع عملکرد بالا نیست بلکه باید عمق مناسب کاشت بذر به جهت تولید گیاهچه قوی به درستی انتخاب شود.
نتیجه گیری
۱. عملیات کاشت بذر، سرمایه‌گذاری برای افزایش بهره‌وری و تولید است.
۲. انتخاب بذر مناسب، اولین قدم برای افزایش عملکرد نهایی است.
۳. برای تشخیص بذر مناسب، خصوصیاتی از جمله: خلوص فیزیکی، یکدست بودن، درشت بودن، سلامت و توجه به سن بذور مورد بررسی قرار بگیرد.
۴. بذری که انتخاب شد باید توسط روش‌های بذرمال (اسپری ترکیبات روی بذور) و آبنوش بذر (غوطه‌ور کردن بذور درون آب و محلول تقویت‌کننده) تقویت شوند تا جوانه‌زنی بهتر و تولید گیاهچه قوی‌تری داشته باشند.
۵. آماده‌سازی زمین به منظور ایجاد بستر مناسب برای جوانه‌زنی بذر و استقرار گیاهچه اولیه بسیار اهمیت دارد.
۶. تعیین درصد جوانه‌زنی بذرها برای تعیین مقدار مناسب بذر مصرفی در هکتار بسیار مهم است. به طوری که هر چه درصد جوانه‌زنی کمتر باشد، نیاز است تا مقدار بذر مصرفی برای هر هکتار بیشتر در نظر گرفته شود.
۷. توجه به عمق مناسب کاشت در گیاهان زراعی، افزایش راندمان تولید را تضمین می‌کند. در صورتی که بذرها در عمق زیاد کاشت شوند، انرژی و مواد غذایی زیادی برای خروج از خاک صرف کرده و گیاهچه ضعیفی تولید خواهد شد.
این مطلب توسط تیم تحقیقاتی دایان تألیف شده است.استفاده از مطالب برای نشر علم و آگاهی با ذکر منبع و درج لینک مانعی ندارد.
مقدار بذر مصرفی در هکتار به چند عامل مهم بستگی دارد. اول از همه نوع گیاه است که مسلما در گیاهان مختلف میزان بذر متفاوت است. مورد دوم نحوه کاشت است که به روش دست‌پاش و یا توسط دستگاه بذرکار کاشت می‌شود. مسلما در روش کاشت با بذرکار بذر کمتری استفاده خواهد شد. مورد سوم درصد جوانه‌زنی بذرها است. باید درصد جوانه‌زنی بذرها تعیین شود و هر چه درصد جوانه‌زنی کمتر باشد میزان بذر مصرفی به همان نسبت بیشتر در نظر گرفته شود. مورد چهارم کیفیت آماده‌سازی زمین است که تاثیر بسیاری در یکنواختی سبز شدن دارد.
سوالات متداول
تاریخ کاشت بذر چه اهمیتی دارد؟
- تاریخ مناسب کاشت باعث می‌شود گیاه در زمان مناسبی سبز شود و فرصت مناسبی نیز برای رشد داشته باشد. در این صورت تمام مراحل رشدی به خوبی پیش رفته و تنش‌های مختلف خسارت کمتری به گیاه وارد خواهند کرد.
اگر بذرها عمیق کاشت شوند چه مشکلاتی دارد؟
- عمق کاشت بذر بسیار مهم است. اگر بذرها عمیق‌تر از حد مناسب کاشت شوند، نیاز به انرژی بیشتری برای خروج از خاک خواهند داشت و توان گیاهچه تولیدی برای رشد کمتر خواهد بود.
تاریخ کاشت مناطق را از کجا تشخیص دهیم؟
- تاریخ کاشت مناسب بر اساس الگوها و مدل‌های ریاضی بر اساس میزان دمای حداقل، دمای میانگین، میزان رطوبت، بارندگی و دیگر فاکتورها در مناطق مختلف توسط مراکز تحقیقاتی جهاد کشاورزی محاسبه شده و در اختیار گذاشته می‌شود. بنابراین برای دسترسی به بهترین تاریخ کاشت به مراکز جهاد کشاورزی و یا مراکز تحقیقات کشاورزی مناطق مراجعه کنید. البته در مقالات علمی که در این سال‌ها به چاپ رسیده است تعدادی از مناطق گزارش شده است که مستلزم جستجو در مقالات علمی در اینترنت است.
برای یکنواختی سبز شدن بذرها چه کارهایی میتوان انجام داد؟
- آماده‌سازی مناسب زمین، انتخاب بذر مناسب، قوی کردن بذر یا تقویت بنیه بذر، کاشت مکانیزه برای عمق کاشت یکنواخت، تسطیح و آبیاری مناسب (ترجیحاً قطره‌ای) راهکارهای مدیریتی برای یکنواختی در سبز شدن بذرها است.
چطور بذرهای درشت‌تر را برای کاشت جدا کنیم؟
- با استفاده از الک و یا بوجاری کردن بذرها، به راحتی میتوان بذرهای ریز و بذرهای علف‌های هرز را حذف کرد. در این شرایط بذرهایی که کشت می‌شود توان بیشتری برای جوانه زنی و تولید گیاهچه قوی خواهد داشت. همچنین خلوص بذر نیز افزایش یافته و یکنواختی در سبز شدن را نیز به همراه دارد.
چطور بذرها را تقویت کنیم؟
- یکی از مهمترین روش‌های قوی کردن بذر (تقویت بنیه بذر) بذرمال کردن است. در این روش مواد مختلفی با اهداف خاصی قبل از کاشت روی بذرها اسپری می‌شود. روی‌وافر دایان از جمله کودهای قدرتمند برای بذرمال محسوب می‌شود که پیشنهاد می‌کنیم در مورد آن بیشتر مطالعه کنید.