اگر مزرعه زعفران دارید، این مقاله قطعا باعث افزایش درآمد شما خواهد شد. با افزایش قیمت بسیاری از کودهای شیمیایی در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ قطعا کاهش هزینه‌ها ملاک اصلی در افزایش سودآوری در کاشت زعفران است. افزایش درآمد به معنی افزایش عملکرد نهایی و کاهش هزینه‌های تولید است.
کشاورزی در ایران با خلأهای تولید زیادی مواجه است. بسیاری از این خلأ های تولید را میتوان از مسیر علمی رفع کرد تا کشاورزان عزیز با رعایت این نکات علمی به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کنند. به هر موضوعی که باعث عدم دسترسی کشاورز به موفقیت شود، خلأ تولید می‌گویند.
البته قابل ذکر است که کشاورزان باید این نکته مهم را بدانند که عملکرد در محصولات کشاورزی به برنامه‌ریزی دقیق تولید با مجموع شرایط اقلیمی در سال و مدیریت متقابل کشاورز در همان سال گفته می‌شود. اگر به طور ساده بخواهیم این نکته را بیان کنیم، میتوان گفت عملکرد نهایی برآیندی از برنامه‌ریزی تولید و تصمیمات صحیح کشاورز در لحظه تغییرات شرایط اقلیمی در هر سال می‌باشد.
از خلأهای تولید در کاشت زعفران میتوان به مدیریت تغذیه، کیفیت کودهای مورد استفاده، مدیریت آفات و بیماری‌ها، مدیریت زمان مصرف کودها و سموم، مدیریت انتخاب پیاز مناسب، مدیریت صحیح کاشت پیاز زعفران و شرایط اقلیمی اشاره کرد.
ما در این مطلب تجربیات کشاورزان با تجربه و دانش را برای شما جمع‌آوری کرده‌ایم.
در این مقاله از کلمه پیاز زعفران به جای بنه زعفران استفاده شده است.
تفاوت رکورد عملکرد زعفران با میانگین عملکرد زعفران !
ایرانیان شیوه زراعت زعفران را در سده‌های اول تا چهارم هجری به امت‌های اطراف مدیترانه آموختند. به این ترتیب که نخستین زعفران‌کاری به وسیله ایرانیان تبعید شده توسط معاویه در نواحی شام دایر شد. اقوام ایرانی همچون رستمیان و بنوطبری در انتقال فرهنگ زعفران‌کاری مؤثر بودند. زعفران‌کاری نسل به نسل پیشرفته‌تر شد تا به شکل امروزی درآمد. امروزه روش‌های گوناگونی برای افزایش عملکرد زعفران پیشنهاد می‌شود و مباحثی در ارتباط با رکورد عملکرد زعفران بسیار پخش شده است.
قبل از هر چیز بهتر است تفاوت بین رکورد عملکرد زعفران و میانگین عملکرد زعفران را بدانیم. برای تشریح بهتر این موضوع به تعریف عملکرد تئوریک، رکورد عملکرد و همچنین میانگین عملکرد می‌پردازیم.
عملکرد تئوریک
بیشترین عملکرد یک گیاه در شرایط استاندارد (شرایط بدون محدودیت رشد) که به صورت محاسباتی بر اساس توان فتوسنتز، جذب و تنفس یک گیاه محاسبه می‌شود. این عملکرد محاسباتی می‌باشد.
رکورد عملکرد
به بیشترین میزان برداشت یک محصول در واحد سطح گفته می‌شود. این عملکرد اجرایی می‌باشد و قابل دسترس است. توجه داشته باشید که رکورد عملکرد در زعفران وابستگی زیادی به میزان پیاز مصرفی در هکتار دارد.
میانگین عملکرد (متوسط عملکرد)
به مجموع برداشت مزارع یک کشاورز، یک استان یا یک کشور نسبت به مساحت کشت شده را می‌گویند. کشاورزان عزیز باید این نکته مهم را بدانند که متوسط برداشت و رکورد برداشت در هر منطقه در هر سال به صورت جداگانه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. پس میتوان گفت این عملکرد متغیرهای زیادی در آن دخیل است. از جمله مدیریت تغذیه، کاشت، آبیاری، آفات و بیماری‌ها و اقلیم منطقه دارد.
ملاک مدیریت درست مزرعه برای افزایش متوسط عملکرد در منطقه انجام می‌گیرد. کشاورز پیشرو و نمونه به کشاورزی گفته می‌شود، که بتواند متوسط عملکرد مزارع خود را به رکورد در سال در منطقه نزدیک کند. بسیاری از کشاورزان رکورد عملکرد خود را شاخصی برای ارزیابی می‌دانند اما باید گفت آن چیز که مورد اهمیت است متوسط برداشت عملکرد یک کشاورز بوده که مورد ارزیابی فنی و علمی قرار می‌گیرد.
صرف افزایش رکورد در یک قطعه موجب نمونه شدن و یا پیشرو بودن کشاورز نیست.
شاخص‌های مهمی که بر افزایش عملکرد زعفران تأثیرگذارند
از شاخص‌هایی که بر روی عملکرد تأثیرگذار هستند میتوان به شاخص‌های مستقیم و غیر مستقیم اشاره کرد. همانطور که از نام آن‌ها بر می‌آید شاخص‌های مستقیم، مستقیماً بر روی عملکرد تأثیرگذارند و شاخص‌های غیرمستقیم به صورت فرعی و با تاثیر بر عوامل دیگر می‌توانند بر روی عملکرد تأثیر داشته باشند. پس اهمیت شاخص‌های مستقیم در آن است که اگر بتوانیم بر روی این شاخص‌ها تأثیر مثبت داشته باشیم سریعاً و بی‌واسطه عملکرد قابلیت افزایش پیدا خواهد کرد.
شاخص‌های مستقیم
۱. مقدار پیاز مصرفی در هکتار (تراکم کاشت)
زعفران از نظر گیاهشناسی یک گیاه یکساله است. ولی با توجه به اینکه تکثیر آن از طریق تکثیر پیاز است، می‌تواند چند سال در یک قطعه زمین باقی بماند و هر سال تولید گل داشته باشد. بنابراین مقدار پیازی که در یک هکتار مصرف می‌شود بسیار اهمیت دارد. مقدار پیاز مصرفی در هکتار بستگی به هدف ما از کاشت پیاز زعفران دارد.
الف- اگر هدف صرفا برداشت حداکثری گل در واحد سطح باشد: در این گونه کشت عموما به شرایط پیاز و عمر آن توجه کمتری شده و مزرعه تا سه سال به حداکثر میزان گلدهی خواهد رسید. در این روش بنه‌ها با تراکم بالا (بالای ۱۴ تن در هکتار) کشت شده و بعد از سومین سال مقدار گل در هکتار به شدت افت پیدا می‌کند اما حداکثر گل را در واحد سطح برداشت می‌کنیم.
ب- اگر هدف وزن‌گیری پیاز و افزایش تعداد پیاز باشد: هدف و تمرکز روی بنه‌زایی است در نتیجه بنه‌ها در عمق کمتری کشت شده و با هدف تکثیر و افزایش سایز تغذیه خواهند شد. در این شرایط میزان پیاز مصرفی باید کم و در حد ۴ تا ۵ تن در هکتار باشد.
ج- اگر هدف هم گلدهی و هم تکثیر پیاز مناسب باشد (پیشنهادی عموم کشاورزان): در این خصوص تراکم بنه ۷ الی ۸ تن در هکتار با فواصل ۱۰ سانتیمتری روی ردیف، ۲۰ سانتیمتری بین ردیف و با عمق ۱۵ سانتی متری برای کشت، خواهد بود. نتیجه مورد نظر علی‌رغم توجه به برداشت مناسب گل در هکتار باعث تغذیه و تکثیر صحیح پیاز زعفران در مزرعه خواهد شد.
دقت شود که مقدارهای ذکر شده در شرایط مختلف از جمله وجود ناخالصی (خاک) همراه پیازها و یا میانگین وزنی هر پیاز می‌تواند متفاوت باشد. برای مشاوره در ارتباط با کاشت میتوانید با کارشناسان دایان تماس بگیرید. تلفن ارتباط با کارشناسان ۰۵۱۳۴۶۹۳۳۳۳ است.
۲. وزن پیازهای کاشت شده
پیاز زعفران هر چه درشت‌تر و سنگین‌تر باشد مواد غذایی بیشتری داشته و توانایی گلدهی بیشتری نیز خواهد داشت. همچنین پیازهای زیر ۸ گرم توانایی گلدهی در چند سال اول را نخواهند داشت! بنابراین انتخاب پیازهای درشت‌تر برای کاشت زعفران، مستقیما روی افزایش گلدهی و عملکرد نهایی موثر خواهد بود.
پیشنهاد می‌شود قبل از کاشت پیازها را سورت‌بندی کنید تا پیازهای ریز و درشت از همدیگر جدا شوند. سپس پیازهای درشت را برای کاشت استفاده کنید و پیازهای ریزتر را میتوانید در یک قطعه به صورت جداگانه کشت کنید. این کار تاثیر بسیار زیادی در افزایش گلدهی و افزایش عملکرد در سال‌های آتی خواهد شد.
۳. تعداد گل در متر مربع
برای افزایش تعداد گل در متر مربع توجه به مقدار پیاز مصرفی در هکتار، وزن پیازهای کشت شده، روش کاشت و عمق کاشت پیاز بسیار اهمیت دارد. مقدار پیاز مصرفی و وزن پیازها توضیح داده شد.
روش کاشت از طریق نحوه قرارگیری پیازها زیر خاک روی تعداد گل در متر مربع موثر است. به طوری که هر چه تعداد پیاز در متر مربع بیشتر باشد تعداد گل نیز افزایش خواهد یافت. ولی با توجه به اینکه تعداد زیاد پیاز در متر مربع باعث ریزشدن پیازها و کاهش عملکرد در سال‌های آینده می‌شود باید روش درستی برای کاشت با توجه به شرایط موجود در منطقه اجرا شود. روش‌هایی از جمله کاشت دانه تسبیحی، کاشت کپه‌ای و کاشت مکانیزه یا نیمه مکانیزه با دستگاه وجود دارد.
عمق کاشت در پیاز هر چه کمتر باشد به نفع پیاز خواهد بود ولی با توجه به اینکه این گیاه زمستانه بوده و چند سال نیز درون خاک قرار دارد احتمال سرمازدگی پیاز وجود دارد. همچنین پیاز زعفران هر ساله تکثیر می‌شود و پیاز جدید (پیاز دختری) کمی بالاتر از پیاز قبلی (پیاز مادر) رشد می‌کند و نمی‌توان پیاز را سطحی کاشت کرد. بنابراین بهترین عمق مناسب حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر بوده که در مناطق سردسیر این مقدار به ۲۵ سانتی‌متر می‌رسد.
زمانی که پیاز در عمق بیشتر از حد معمول کاشت شود، برخی جوانه‌های روی پیاز زعفران که ضعیف‌تر هستند، توانمندی خروج از خاک را نداشته و باعث کاهش تعداد گل در متر مربع خواهد شد.
۴. وزن کلاله‌ها
اندام اقتصادی زعفران کلاله قرمز رنگ آن است. لذا هر چه کلاله درشت‌تر و قوی‌تری تولید شود قطعا عملکرد بالاتری حاصل می‌شود. درشتی و وزن پیاز کاشت شده، مدیریت تغذیه و شرایط اقلیمی عوامل موثر بر وزن کلاله‌ها هستند. کلاله قوی‌تر و درشت‌تر نشاندهنده کیفیت مجموعه‌ای از عوامل اقلیمی و عوامل مدیریتی در مزرعه زعفران است.
شاخص‌های غیرمستقیم
- ۱. مدیریت آفات و بیماری‌ها
- ۲. مدیریت تغذیه و کوددهی
- ۳. مدیریت آبیاری
- ۴. مدیریت علفهای هرز
در کنار شاخص‌های مستقیمی که روی عملکرد نهایی مؤثر بودند، شاخص‌های غیرمستقیمی نیز وجود دارد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. مدیریت آفات و بیماری‌ها از جمله کنه و بیماری‌های قارچی که باعث پوسیدگی پیازهای زعفران می‌شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به علت مصرف نامناسب کودهای دامی و افزایش pH در خاک‌های ایران، پوسیدگی پیاز نیز بسیار شایع شده است که باید کنترل شود. مدیریت تغذیه و کوددهی نیز اگر به شکل صحیحی انجام شود تاثیرات بسیار زیادی در درشت شدن پیازها و در نتیجه افزایش گلدهی و عملکرد نهایی خواهد داشت. دقت داشته باشید که تغذیه در زعفران به علت ذخیره‌سازی مواد غذایی در پیاز برای سال بعد بسیار اهمیت دارد و می‌تواند عملکرد سال آینده را تضمین کند. مدیریت آبیاری نیز از شاخص‌های غیر مستقیم در عملکرد زعفران است. مخصوصا آبیاری اول در زعفران که قبل از گلدهی انجام می‌شود. برای اطلاعات بیشتر در مورد آبیاری قبل از گل در زعفران به این لینک مراجعه کنید. همچنین آبیاری مرحله آخر نیز که به زردآب معروف است، جزء مراحل مهم در آبیاری زعفران است. در ارتباط با مدیریت علفهای هرز نیز باید بدانیم که علفهای هرز در زعفران باید زمانی کنترل شوند که کمترین خسارت را به برگ‌های زعفران و بیشترین خسارت را برای علفهای هرز داشته باشد. این زمانی است که علفهای هرز هنوز رشد زیادی نداشته و بر برگ‌های زعفران غلبه نکرده‌اند.
به این نکته بسیار مهم توجه داشته باشید که عملکرد نهایی که شما از مزرعه به دست می‌آورید نتیجه مجموعه‌ای از عوامل مدیریتی در مزرعه است و هیچ‌گاه تأثیر یک عامل، باعث افزایش چشمگیری در عملکرد نمی‌شود. با این وجود برخی راهکارهای کلیدی می‌تواند باعث افزایش عملکرد نهایی مزرعه شود. در ادامه چند راهکار کلیدی که کشاورزان باتجربه و دانش به آن دست پیدا کردند را برای شما جمع‌آوری کردیم.
۷ کشاورزان با تجربه و دانش، برای افزایش عملکرد زعفران (پیشنهادی دایان)
کشاورزان با تجربه و دانش، مسیر را رفته، تجربه کرده و به نتیجه رسیده‌اند. حال وقت آن است که این راهکارها آشکار شود تا همه با هم به عملکردهای منطقی با توجه به شرایط منطقه خود دست یابیم. فقط یادتان باشد که کشاورزان با تجربه و دانش راهکارهای پیچیده‌ای ندارند، ولی راهکارهای ساده را درست اجرا می‌کنند.
- گام اول. انتخاب پیاز مناسب برای کاشت زعفران
انتخاب پیاز مناسب در کاشت زعفران اولین و بزرگترین قدم برای افزایش عملکرد است. در یک گیاه زراعی یکساله اگر بذر خوبی برای کاشت انتخاب نشود، سال بعد میتوان بذر بهتری انتخاب کرد. ولی در کاشت زعفران، انتخاب پیاز نامناسب عملکرد ما را چند سال تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد.
چه مواردی برای انتخاب پیاز زعفران باید مورد بررسی قرار گیرد؟
- وزن و اندازه پیازهای زعفران
وزن بیشتر و اندازه بزرگتر در پیازهای انتخابی نشاندهنده وجود مواد غذایی بیشتر است. این مواد غذایی توانایی پیاز زعفران را برای تولید برگ و گل تعیین می‌کند. سعی کنید برای کاشت زعفران پیازهای درشت‌تری انتخاب کنید.
پیازهای زیر ۸ گرم: این پیازها تقریبا اندازه یک فندق و یا کوچک‌تر هستند. پیازهای زیر ۸ گرم توانایی گلدهی ندارند و اگر کاشت شوند در چند سال اول فقط تولید برگ دارند. بنابراین پیشنهاد می‌شود این پیازها را به همراه سایر پیازهای زعفران کاشت نکنید چون فضای رشد سایر پیازها در زیر خاک را می‌گیرد و خود نیز تولید گل ندارد. بهتر است پیازها را سورت‌بندی یا جداسازی کنید تا پیازهای درشت برای کاشت جدا شوند. پیازهای ریز را نیز میتوانید در یک قطعه جداگانه کشت کنید تا در سال‌های آینده درشت‌تر شده و امکان گلدهی داشته باشند
پیازهای ۸ تا ۱۵ گرم: این پیازها تقریبا به اندازه یک گردوی کوچک هستند. توانایی گلدهی دارند و تکثیر مناسبی نیز خواهند داشت. اگر اکثر پیازها به ۱۲ تا ۱۵ گرم نزدیک باشند شرایط خوبی برای کاشت خواهند داشت.
پیازهای بالای ۱۵ گرم: این پیازها تقریبا به اندازه یک گردوی متوسط و یا حتی بزرگتر هستند. توانایی گلدهی بسیار بالایی داشته و می‌توانند ۳ تا ۴ پیاز جدید با اندازه ۸ تا ۱۵ گرم تولید کنند. اگر پیازهایی که در کاشت زعفران استفاده می‌کنید وزن بالای ۱۵ گرم داشته باشند قدم بزرگی برای عملکرد بالا برداشته‌اید.
- سلامت پیازهای زعفران
پیاز زعفران به عنوان انبار ذخیره مواد غذایی گیاه، باید سالم باشد. پیازهای ناسالم ممکن است سیاه شده، ضربه خورده، پوک شده و یا سوراخ شده باشند. هر کدام از این علائم اگر روی پیازها باشد نشانه ضعف آن بوده و نباید کاشت شوند. در صورتی که اجبار به کاشت آن بود حتما قبل از کاشت با نظر گیاهپزشک پیازها را ضدعفونی کرده و سپس اقدام به کاشت کنید.
- جوانه‌های روی پیازهای زعفران
جوانه‌های موجود روی پیاز همه تبدیل به گل نمی‌شوند. برخی تبدیل به گل و برخی تبدیل به برگ خواهند شد. جوانه‌هایی که در راس یا بالای پیاز قرار دارند توانایی تولید گل را دارند. هر چه تعداد جوانه‌های راسی بیشتر باشد و یا جوانه‌ها قوی‌تر باشند، توانایی آن پیاز برای گلدهی نیز بیشتر خواهد بود. این شاخصه معمولا با اندازه و وزن پیاز زعفران ارتباط مستقیمی دارد. یعنی هر چه پیاز زعفران بزرگتر باشد معمولا جوانه‌های گلدهنده قوی‌تری دارد.
- گام دوم. مقدار پیاز مناسب برای کاشت زعفران
در سایر گیاهان با توجه به اینکه بذرها با فاصله مشخصی کشت می‌شوند تراکم مناسب تعیین شده است. ولی در زعفران اهداف مختلفی برای کاشت وجود دارد و به همین علت مقدار پیاز مصرفی نیز متفاوت خواهد بود.
برخی به دنبال رکورد عملکرد زعفران هستند و هدف صرفا برداشت حداکثری گل در واحد سطح است. در این شرایط عموما مزرعه در دو سال به حداکثر میزان گلدهی خواهد رسید و بعد از سومین سال مقدار گل در هکتار به شدت افت پیدا می‌کند اما حداکثر گل در واحد سطح برداشت خواهد شد چون مقدار پیاز زیادی استفاده شده است.
برخی نیز به دنبال تکثیر پیاز هستند و هدف وزن‌گیری پیاز و افزایش تعداد آن است. پیازها در عمق کمتری کشت شده و با هدف تکثیر و افزایش سایز تغذیه خواهند شد.
اکثر کشاورزان هم به دنبال گلدهی مناسب و هم تکثیر پیاز مناسب هستند. در این شرایط علی‌رغم توجه به برداشت مناسب گل در هکتار باعث تغذیه و تکثیر صحیح پیاز زعفران در مزرعه نیز خواهد شد. حدود ۶ تا ۷ سال پیاز می‌تواند گلدهی مناسبی داشته باشد و پس از خروج از زمین نیز پیازها سایز و اندازه مناسبی برای کاشت در مزرعه جدید را خواهند داشت.
- گام سوم. روش صحیح کاشت زعفران
با توجه به اینکه پیاز زعفران داخل خاک باید هر ساله تکثیر شود، بسیار مهم است که چیدمان درستی زیر خاک داشته باشد. روش کاشت باید به گونه ای باشد که هم مقدار گلدهی در هکتار مناسب و منطقی باشد و هم فضای مناسب برای تکثیر پیاز زیر خاک فراهم باشد.
روش‌های مناسب کاشت زعفران
کاشت کپه‌ای زعفران
رایج‌ترین روشی که در قدیم نیز برای کاشت زعفران اجرا میشد روش کاشت کپه‌ای زعفران است. در این روش که توسط نیروی کارگر (کاشت با بیل) انجام می‌شود، پس از آماده‌سازی زمین چاله‌هایی با فاصله ۲۰ سانتی‌متر از همدیگر و با عمق حدود ۱۵ سانتیمتری با استفاده از بیل کنده شده و تعدادی پیاز بسته به اندازه آن‌ها داخل هر چاله گذاشته می‌شود. در این روش معایبی از جمله تعداد زیاد نیروی کارگری، زمان‌بر بودن کاشت، چیدمان پیازها نزدیک به هم و وجود دارد که در روش‌های جدیدتر کمتر شده است.
کاشت ردیفی زعفران
کاشت ردیفی زعفران به مدل‌های مختلفی و توسط تراکتور انجام می‌شود. ولی بهترین روش آن معروف به کاشت دانه تسبیحی زعفران است. در کاشت دانه تسبیحی همانطور که از اسم آن مشخص است، شیارهایی توسط تراکتور ایجاد شده و پیازها با فاصله ۵ تا ۱۰ سانتیمتری از همدیگر به صورت دانه دانه درون شیارها چیده می‌شود. در این شرایط نیاز است که پیازها قبل از کاشت سورت شوند. یعنی پیازهای درشت و ریز از هم جدا شده و پیازهای درشت‌تر کاشته شوند. در صورتی که پیازهای درشت و ریز با هم کشت شوند میتوان فاصله بین پیازها را کمتر در نظر گرفت که قطعا باعث کاهش عملکرد نسبت به حالت سورت شده می‌شود.
- گام چهارم. عمق مناسب کاشت پیاز زعفران
عمق مناسب تاثیر بسیار زیادی هم در گلدهی و هم در رشد و تکثیر پیازها دارد. زمانی که پیاز زعفران عمیق‌تر از حد نیاز کاشت شود باعث می‌شود مقدار زیادی از ذخایر پیاز صرف رشد غلاف سفید رنگ شده و توان گلدهی و تکثیر پیاز کاهش پیدا کند. همچنین به علت فشار زیادی که در عمق خاک وجود دارد رشد پیاز با مشکل مواجه خواهد شد. از طرفی زمانی که پیاز زعفران سطحی کشت شود باعث حساسیت آن به سرما خواهد شد.
عمق مناسب کاشت زعفران به طور کلی بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر است که در مناطق با زمستان بسیار سرد بهتر است در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتری و در مناطق با زمستان گرمتر در عمق ۱۵ سانتیمتری کشت شود.
- گام پنجم. آبیاری اول در زعفران
باید به این نکته توجه داشت که آبیاری اول برای زعفران صرفا با هدف جذب توسط پیاز و ریشه‌ها نیست بلکه هدف اصلی این آبیاری ایجاد شوک دمایی برای پیاز است. برای اینکه فرایند تشکیل نهایی گل و ظهور آن در گیاه شکل بگیرد، ضروری است که پیاز زعفران دماهای پایین را تجربه کند. زمانی که میانگین دمای شب و روز به زیر ۱۵ درجه سانتیگراد رسیده باشد (حدودا اواسط مهر تا اواسط آبان ماه)، آبیاری اول در این زمان می‌تواند با انتقال دمای محیط بیرون به ناحیه قرارگیری پیازها، باعث ایجاد شوک دمایی به پیازها شود.
- گام ششم. کاربرد تلفیقی کودهای زیستی (میکروبی) و شیمیایی
کودهای شیمیایی غذای اصلی گیاهان هستند. ولی زمانی که به مقدار بالا استفاده شود می‌تواند هم برای گیاه و هم برای خاک مضر باشد. بنابراین بهتر است از مقدار مصرف کودهای شیمیایی کاسته شده و کودهای زیستی به برنامه غذایی اضافه شود. کودهای زیستی از جمله کودهای حاوی باکتری‌های حل‌کننده عناصر، باعث تأمین عناصر غذایی برای گیاه می‌شوند. همچنین برای جذب سایر کودهای شیمیایی که در خاک استفاده شده نیز بسیار ضروری است. باکتری‌های مفید می‌توانند خاک را زنده کنند تا بیشترین پتانسیل خاک در افزایش عملکرد به کار گرفته شود. از این رو به شما کودهای زیستی- میکروبی دایان را پیشنهاد می‌کنیم که در برنامه‌های غذایی زعفران گنجانده شده است. از این لینک میتوانید به این برنامه غذایی دسترسی داشته باشید.
- گام هفتم. برنامه غذایی علمی مناسب برای تغذیه در مراحل مختلف زعفران
در تمام موجودات زنده، تغذیه نقش بسیار مهمی برای رشد و سلامت دارد. در گیاهان نیز کودها به عنوان غذای گیاه بیشترین تأثیر را (بعد از آب) در رشد و افزایش عملکرد دارد. تغذیه گیاه یک علم بسیار پیچیده و مدرن در دنیا است ولی متأسفانه در ایران به این مسئله مهم در سطح بسیار ابتدایی توجه شده است.
با توجه به علم روز دنیا یک برنامه غذایی علمی بر اساس فیزیولوژی ساختاری و کارکردی گیاه نوشته می‌شود. اگر به دنبال افزایش عملکرد هستید و برنامه غذایی مناسبی برای تغذیه و کوددهی ندارید، بهتر است قبل از اینکه یک سال دیگر بگذرد تجدید نظر کنید.
دایان با توجه به شرایط مزارع زعفران در کل کشور برنامه‌های غذایی آماده کرده تا کشاورزان زعفران‌کار را در جهت افزایش راندمان تولید همراهی کند. این برنامه‌ها را از لینک زیر می‌تواند مشاهده، دانلود و یا درخواست کنید.
کشاورزان با تجربه و دانش، از کودهای مختلف در مراحل کلیدی برای افزایش هر چه بیشتر عملکرد نهایی بسیار بهره می‌برند. ولی این نتایج مستلزم مدیریت مزرعه از جمله تراکم مناسب (میزان پیاز مصرفی در هکتار)، آبیاری مناسب، مدیریت علفهای هرز و … است. عملکرد نهایی از مدیریت صحیح مجموعه این موارد به دست خواهد آمد. در این مسیر، تغذیه و کوددهی، در صورتی که به مقدار مناسب و در زمان مناسب از کودهای با کیفیت استفاده شود تأثیرات بسیار شگفت‌انگیزی خواهد داشت. زعفران در مراحل مختلف رشدی نیازهای مختلفی دارد که در ادامه به تفکیک توضیح داده می‌شود.
تغذیه و کود برای زعفران در مراحل مختلف
- تغذیه و کود برای زعفران قبل از کاشت
تغذیه و کود برای زعفران قبل از کاشت که به کودهای پایه معروف است برای فراهمی عناصر غذایی در خاک بسیار مناسب خواهد بود. این کودها می‌تواند شامل کودهای دارای پتاسیم، فسفر و گوگرد باشد. کود پتاسیم مثل سولفات پتاسیم گرانول و کود فسفر مثل کود سوپرفسفات تریپل ( کود سیاه یا کود ریشه ) و یا دی‌آمونیوم فسفات برای مصرف می‌تواند مناسب باشد. همچنین پیشنهاد می‌شود از کود گوگرد ۹۰ یا ۹۹ درصد استفاده شود. برای انتخاب نوع گوگرد به مقاله “راهنمای جامع انتخاب کود گوگرد کشاورزی” مراجعه نمائید. مصرف کود اوره ( کود سفید یا کود سر ) با توجه به اینکه ناپایدار هست و در زمان کوتاهی می‌تواند شستشو شده و یا تبدیل به گاز شود، در مرحله قبل از کاشت پیشنهاد نمی‌شود.
- تغذیه و کود در آبیاری اول زعفران (آبیاری قبل از گل زعفران)
منظور از آبیاری اول، آبیاری قبل از ظهور گل است که عموما از اواخر شهریور تا اواخر مهر ( بسته به منطقه ) انجام می‌شود. در صورتی که قبل از گلدهی دو مرحله آبیاری انجام می‌دهید و یا اصطلاحا زعفران را دوآبه می‌کنید، بسیار بهتر است که کوددهی در آبیاری نزدیک به گلدهی انجام شود.
در آبیاری اول زعفران یا ریشه هنوز وجود ندارد و یا رشد کمی داشته و هنوز گسترده نشده است. از طرفی هنوز قطعا هیچ برگی در مزرعه وجود ندارد تا ریشه بتواند جذب مناسبی داشته باشد. بنابراین پیشنهاد می‌شود در آبیاری اول زعفران از کودهای شیمیایی استفاده نشود. البته دقت داشته باشید که منظور کودهای شیمیایی قابل حل در آب هستند و نه کودهای دیرحل مثل گوگرد یا سولفات پتاسیم گرانول. در آبیاری اول زعفران بسیار مناسب خواهد بود اگر از کودهای زیستی استفاده شود. کودهای زیستی حاوی باکتری‌های حل کننده عناصر و کودهای اسیدآمینه در آبیاری اول زعفران بسیار مناسب و موثر خواهد بود.
کودهای دایان، پیشنهاد ما برای آبیاری اول زعفران: نیتروباکتر، فسفوباکتر، پتاس‌باکتر، آمینووافر، روی‌وافر
- تغذیه و کود در آبیاری دوم زعفران ( آبیاری بعد از برداشت گل زعفران )
آبیاری دوم زعفران، بعد از اتمام دوره برداشت گل انجام می‌شود. در این آبیاری که عموما در آذر ماه انجام می‌شود برگ‌های زعفران رشد مناسبی داشته و همچنین همزمان پیاز دختری نیز در مراحل اولیه رشد خود قرار دارد. در این مرحله نیاز است که برای رشد مناسب برگ‌ها از کودهای نیتروژنی استفاده شود. کودهای نیتروژنی پیشنهادی ما اوره و سولفات آمونیوم است که می‌تواند در این مرحله مناسب باشد. از طرفی برای رشد اولیه پیاز دختری نیز استفاده از کودهای پتاسیم بسیار مناسب است. کود پتاس‌وافر دایان به علت درصد بالای پتاسیم (۵۴ درصد) و فسفر (۴۵ درصد) و خلوص بالا (فاقد کلر و سدیم و عناصر مضر) برای تامین پتاسیم در زعفران بسیار موثر است.
- تغذیه و کود در آبیاری سوم زعفران ( آبیاری دی و بهمن )
این مرحله عموما در دی ماه و بهمن ماه به عنوان سومین آبیاری زعفران انجام می‌شود. در این مرحله پیاز دختری کاملا رشد کرده و همچنان در حال درشت شدن است. یکی از موثرترین مراحل برای افزایش درشتی زعفران همین مرحله است. بنابراین به شدت نیاز به پتاسیم در این مرحله بالا می‌رود. کودهای پیشنهادی ما برای تامین پتاسیم در آبیاری سوم زعفران پتاس‌وافر دایان و سولفات پتاسیم پودری است. در مزارعی که کمبود آهن مشهود باشد در این مرحله از کود آهن نیز میتوان استفاده کرد.
- تغذیه و کود برای محلول‌پاشی زعفران ( اواخر بهمن تا اوایل فروردین )
حدودا از اوایل اسفند ماه به بعد، فعالیت ریشه زعفران محدود می‌شود چرا که ریشه زعفران روی پیاز مادری قرار دارد. در این زمان پیاز مادری تقریبا تخلیه شده است و جذب موثری از طریق ریشه اتفاق نمی‌افتد. بنابراین باید کودها را به صورت محلول‌پاشی استفاده کرد. در این مراحل سرعت انتقال مواد از برگ به پیاز برای درشت شدن پیاز بسیار حائز اهمیت است. کودهایی از جمله عناصر ریزمغذی ، اسید آمینه و سیلیکات پتاسیم ( سیلیکون ) در محلول‌پاشی بسیار مناسب هستند.
نتیجه گیری
۱.راهکارهای افزایش عملکرد پیچیده نیست ولی نیاز به دقت در اجرا دارد.
۲. تغذیه گیاهی و مصرف کود، ۴ رکن اساسی دارد. این موارد شامل: انتخاب کود مناسب، زمان مناسب برای مصرف کود، تعیین مقدار مناسب مورد نیاز و نحوه مناسب مصرف کود برای جذب و کارایی بهتر است.
۳. با توجه به اینکه پیاز زعفران چند سال در زیر خاک باقی خواهد ماند، مراحل کاشت آن اهمیت ویژه ای دارد که اگر به خوبی و با دقت انجام شود در تمام مراحل رشدی موفق بوده و عملکرد گل بالایی خواهد داشت.
۴. روش کاشت، مقدار پیاز مصرفی در هکتار، کاشت پیازهای درشت و سالم و عمق مناسب کاشت پیازها اهمیت زیادی در مرحله کاشت پیاز دارد.
۵. زعفران در مراحل مختلف رشدی نیاز به کودهای مختلفی دارد که در هر مرحله باید بر اساس نیاز گیاه، کود مناسب استفاده شود. در این مسیر، یک برنامه غذایی خوب تاثیر زیادی در افزایش عملکرد خواهد داشت.
۶. زمان مناسب آبیاری اول زعفران، استفاده تلفیقی از کود زیستی و کود شیمیایی و استفاده از برنامه غذایی برای کوددهی زعفران، راهکارهای کلیدی در افزایش عملکرد در این سال‌هاست.
اگر قرار باشد یک اتومبیل حرکت کند، باید استارت درست باشد تا موتور را تحریک کند. باید بنزین داشته باشد تا موتور را روشن کند. باید رادیاتور آب داشته باشد تا با حرکت فن‌ها موتور را خنک کند. لاستیک‌ها باد داشته باشند تا با سرعت مناسب حرکت کنند. حتی برف‌پاک‌کن درست باشد تا در زمان باران جلو دید راننده گرفته نشود. هر کدام از این موارد و بسیاری از موارد دیگر اگر درست کار نکند، حرکت اتومبیل مختل خواهد شد. بنابراین باید عوامل بسیاری کنار هم به درستی قرار بگیرند تا نتیجه مطلوبی حاصل شود.
در کشاورزی نیز همین است. باید عوامل مختلفی از جمله انتخاب پیاز مناسب، تاریخ و روش کاشت مناسب، مدیریت آبیاری، مدیریت آفات و بیماری‌ها، مدیریت صحیح تغذیه و … به درستی در کنار هم رعایت شوند تا عملکرد مطلوب و قابل تحسینی حاصل شود. جزئیات هر یک از این عوامل در این مقاله توضیح داده شد که با رعایت آن در کنار کشاورزان باتجربه و دانش قرار خواهید گرفت. در طول این مسیر کارشناسان با تجربه دایان در واحد علمی و آموزشی همراه و خدمت‌گزار شما هستند.
این مطلب توسط تیم تحقیقاتی دایان تألیف شده است.استفاده از مطالب برای نشر علم و آگاهی با ذکر منبع و درج لینک مانعی ندارد.
سؤالات متداول کشاورزان در ارتباط با زعفران
مقدار پیاز مورد نیاز برای کاشت زعفران چقدر است؟ (تراکم مناسب کاشت زعفران)
- مقدار پیاز مصرفی در هکتار بستگی به هدف ما از کاشت پیاز زعفران دارد. اگر هدف صرفا برداشت حداکثری گل در واحد سطح باشد: به شرایط پیاز و عمر آن توجه کمتری شده و مزرعه تا سه سال به حداکثر میزان گلدهی خواهد رسید. در این روش بنه‌ها با تراکم بالا (بالای ۱۴ تن در هکتار) کشت شده و بعد از سومین سال مقدار گل در هکتار به شدت افت پیدا می‌کند اما حداکثر گل را در واحد سطح برداشت می‌کنیم. اگر هدف وزن‌گیری پیاز و افزایش تعداد پیاز باشد: هدف و تمرکز روی بنه‌زایی است در نتیجه بنه‌ها در عمق کمتری کشت شده و با هدف تکثیر و افزایش سایز تغذیه خواهند شد. در این شرایط میزان پیاز مصرفی باید کم و در حد ۴ تا ۵ تن در هکتار باشد. اگر هدف هم گلدهی و هم تکثیر پیاز مناسب باشد: تراکم بنه ۷ الی ۸ تن در هکتار با فواصل ۱۰ سانتیمتری روی ردیف، ۲۰ سانتیمتری بین ردیف و با عمق ۱۵ سانتی متری برای کشت، خواهد بود. نتیجه مورد نظر علی‌رغم توجه به برداشت مناسب گل در هکتار باعث تغذیه و تکثیر صحیح پیاز زعفران در مزرعه خواهد شد.
عمق مناسب کاشت زعفران چقدر است؟
- عمق مناسب کاشت زعفران به طور کلی بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر است که در مناطق با زمستان بسیار سرد بهتر است در عمق ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتری و در مناطق با زمستان گرمتر در عمق ۱۵ سانتیمتری کشت شود.
چطور تعداد گل زعفران را افزایش دهیم؟
- برای افزایش تعداد گل باید پیازهای درشت‌تری تولید شود. برای افزایش درشتی پیاز پیشنهاد می‌شود از کودهای زیستی دارای باکتری استفاده شود. همچنین در مراحل رشدی از کودهای با درصد پتاس بالا نیز استفاده کنید. برای مدیریت بهتر کوددهی در مراحل مختلف پیشنهاد می‌کنیم از برنامه غذایی دایان استفاده کنید.
چطور پیازهای درشت‌تر را برای کاشت جدا کنیم؟
- استفاده از الک‌های درشت دانه میتوانید پیازهای ریز و درشت را از هم جدا کنید. به طوری که پیازها را روی الک بریزید تا خاک و سنگریزه و پیازهای ریز خارج شده و پیازهای درشت برای کاشت جدا شوند. در این شرایط پیازهایی که کشت می‌شود توان بیشتری برای گلدهی و تکثیر خواهند داشت. همچنین خلوص پیازها نیز افزایش یافته و تراکم کاشت مناسب‌تر را نیز به همراه دارد.
برنامه غذایی مناسب زعفران را از کجا تهیه کنیم؟
- از صفحه اصلی سایت دایان وارد قسمت دریافت برنامه غذایی شوید. سپس گیاه زعفران را انتخاب کرده و برنامه غذایی مناسب خود را دریافت کنید. همچنین میتوانید از طریق این لینک مستقیما وارد قسمت برنامه غذایی زعفران شوید. دریافت برنامه غذایی زعفران دایان
آیا میتوان در کشت زعفران از گوگرد استفاده کرد؟
- بله قطعا. گوگرد ماده ارزشمندی است که علی‌رغم عنصر مورد نیاز برای گیاه، باعث اصلاح خاک در اثر مرور زمان از طریق کنترل اسیدیته و کمک به رشد و تکثیر باکتری‌های هوازی مفید خاک می‌شود. گوگرد با توجه به مکانیسم عمل در خاک سبب بهبود شرایط رشدی زعفران و ایجاد شرایطی ایده‌آل تر خواهد شد.
پیشنهاد می‌شود از گوگرد خالص به صورت پاستیلی یا گرانوله قبل از کشت استفاده شود.
چه مناطقی برای کشت زعفران مناسب است؟
- فاکتور مهم جهت کشت زعفران دمای منطقه است. زعفران را در مناطقی میتوان کشت نمود که از تاریخ ۱۵ مهر تا اواخر آبان، میانگین دمای شبانه روز به بین ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتیگراد برسد. در مناطقی که گرمتر از این هستند، ظهور گل نخواهیم داشت و گیاه صرفا رشد رویشی خواهد داشت. در مناطقی که سردتر از این هستند نیز امکان کشت به علت سرمازدگی وجود ندارد.
کاشت زعفران داخل باغ مفید است یا مضر؟
- بسیاری از باغداران علاقه‌مند به کاشت زعفران در بین درختان هستند. در مساحت‌های کم یا معیشتی مثلا مساحت‌های یک هکتار و کمتر از هکتار مشکلی برای کشت تلفیقی وجود ندارد. اما در مساحت‌های بالا به درختان و زعفران خسارت وارد می‌شود.
روش‌های درشت کردن پیاز زعفران کدامند؟
- برای اینکه بتوانیم پیاز درشتی داشته باشیم قطعا یک برنامه غذایی دقیق و منطقی می‌تواند راهکار مناسبی باشد. با توجه به اینکه ابتدا گل در گیاه زعفران ظهور می‌یابد و بعد از آن برگ‌ها ظهور یافته و شروع به فتوسنتز خواهند کرد، با نزدیک شدن به پایان فصل رشد ترکیبات ساخته شده را به بنه‌ها منتقل می‌کنند، قاعدتا هرچقدر ذخیره‌سازی و تولید بیشتری داشته باشند و ترکیبات حاصله به بنه‌ها انتقال پیدا کنند باید غده‌های درشت‌تری همراه با تکثیر بیشتر داشته باشیم. استفاده از باکتری‌های پتاس‌باکتر در آبیاری اول، سپس پتاس‌وافر در دو آبیاری بعد از برداشت گل و سپس محلول‌پاشی سیلیکون در اسفند ماه کمک بسیاری به درشت شدن پیاز زعفران می‌کند.