کوددهی قبل از کاشت کلزا: راهی به سوی افزایش عملکرد

دانه‌های روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می‌دهند. در میان گیاهان روغنی، کلزا پس از سویا و نخل روغنی، سومین منبع تولید روغن نباتی جهان به شمار می‌رود (منبع). کاشت کلزا به عنوان یک گیاه روغنی برای کشت در شرایط اقلیمی کشور بسیار مورد توجه است. ارقام خوراکی کلزا دارای روغن با کیفیت هستند همچنین کنجاله‌ی کلزا برای تغذیه دام مناسب است.    

دو اقدام پراهمیت قبل از کاشت کلزا

تامین عناصر مورد نیاز کلزا تاثیر زیادی بر تولید دانه و عملکرد آن دارد. زمان و روش مناسب استفاده از کود‌ها نقش موثری در افزایش کارایی کود و دستیابی به حداکثر عملکرد دانه کلزا دارد.  

در مقاله آموزشی ۶ نکته کلیدی در کاشت بذر کلزا به اقدامات مهم قبل از کاشت کلزا اشاره کرده ایم و در این مطلب با نکات کلیدی در مصرف کود کلزا همراه شما کشاورزان عزیز خواهیم بود.

تکنیک بذرمال روی: اولین اقدام در کاشت کلزا

استقرار سریع و مناسب گیاهچه رشد کرده از بذر کلزا از مهم ترین اقدامات قبل از کاشت کلزا است. از این‌رو می‎‌توان با یکی از تکنیک‌های مهم به استقرار سریع و مناسب کمک کرد، یکی از این تکنیک‌ها، بذرمال (منبع) روی و همینطور اسیدآمینه تریپتوفان (پیش ساز هورمون اکسین که دارای نقش زیاد در تولید و توسعه ریشه) است. بسته به میزان بذر مصرفی، مقدار ترکیبات بذرمال متفاوت است و با رعایت این نکته می توانید نتیجه مطلوبی از کاشت کلزا بگیرید.

مصرف کودهای میکروبی قبل از کاشت کلزا

مصرف بی رویه کود‌های شیمیایی سبب آلودگی محیط زیست و در نهایت مسمومیت انسان و دام می‌شوند به همین دلیل امروزه کود‌های زیستی (میکروبی) مانند باکتری های حل کننده عناصر خاک یکی از جایگزین‌های مناسب برای تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در نظر گرفته می‌شوند. این نوع کود‌ها دارای گونه‌های میکروبی موثری هستند که در تثبیت نیتروژن خاک، رهاسازی یون‌های فسفات،آهن و پتاسیم از ترکیبات نامحلول موجود در خاک نقش دارند. خوشبختانه طی سال های اخیر توجه به کودهای میکروبی از جمله کلیدی ترین اقدامات قبل از کاشت کلزا است.

پیشنهاد تیم دایان به کشاورزان عزیز این است که با استفاده از کودهای میکروبی مقدار مصرف کودهای شیمیایی را به حداقل برسانند و یا در بعضی مواقع حذف کرد. کودهای میکروبی مانند نیتروباکترها، فسفوباکترها، پتاس باکترها و سولفوباکترها می توانند قبل از کاشت کلزا به صورت اسپری روی سطح خاک یا همراه آب در اولین آبیاری مصرف شوند. در این روش کودها به صورت کاملا یکنواخت و با کمترین آسیب به خاک اضافه میشوند. در این روش باید دقت داشت که هر چه زمان اسپری باکتری ها به زمان کاشت بذر کلزا نزدیکتر باشد، بهتر است. کودهای میکروبی در مزارع با سیستم آبیاری قطره ای را می توانید همراه با اولین آبیاری پس از کاشت کلزا و یا با آبیاری بعد از سبز شدن مزرعه مصرف کرد (مطلب آموزشی شناخت انواع کود میکروبی و کود زیستی).

کاربرد کودهای شیمیایی قبل از کاشت کلزا

متاسفانه مصرف بی رویه کودهای شیمیایی طی سال های گذشته آسیب زیادی را به خاک های کشور و محیط زیست وارد کرده است اما اگر کودهای شیمیایی به میزان کافی و در زمان مناسب و همراه با باکتری های مفید در مزرعه کلزا مصرف شوند، می تواند به بهبود عملکرد کمک کند. برای اطلاعات کافی در ارتباط با کودهای شیمیایی به محتوا آموزشی راهنمای خرید کود کشاورزی (شناخت کودها)مراجعه کنید.

کود گوگرد قبل از کاشت کلزا

کودهای حاوی عنصر گوگرد قبل از کاشت کلزا از ترکیبات مهم است که به احیاء و اصلاح خاک کمک می کند. کودهای دارای گوگرد درون خاک با هیدروژن ترکیب شده و اسیدسولفوریک تولید می کنند. علاوه بر این تنظیم pH  خاک و افزایش فعالیت میکروارگانیسم ها و باکتری های مفید موجود در خاک از جمله اثرات مفید کودهای گوگردی است. البته توجه کنید که قبل از کاشت کلزا، گوگرد جامد با خلوص ۹۰ تا ۹۹ درصد استفاده شود. این نوع گوگرد در آب حل نشده و حتما باید بعد از مصرف گوگرد از باکتری های حل کننده گوگرد یا سولفوباکترها استفاده کنید.

کودهای فسفر و پتاسیم قبل از کاشت کلزا

عنصر فسفر اولین عنصری است که برای ریشه نیاز است و نقش مهمی در تامین انرژی گیاه دارد. عنصر پتاسیم نیز در نقل و انتقالات مواد غذایی درون گیاه بسیار کلیدی است، بطوریکه انتقال مواد درون گیاه از زمان جوانه زنی تا رسیدگی کلزا ادامه خواهد داشت. تامین پتاسیم برای تمام مراحل رشد گیاه ضروری است ولی میزان نیاز به پتاسیم در مراحل مختلف رشد کلزا بسیار متفاوت است.

قبل از کاشت کلزا، تامین فسفر و پتاسیم به دو روش ۱- مصرف کودهای جامد دیرحل یا آهسته رهش و ۲- با استفاده از باکتری های تامین کننده فسفر (مانند سوپرفسفات تریپل) و پتاس (سولفات پتاسیم گرانول یا همان سولفات پتاسیم سنگی) صورت می گیرد.

دقت کنید که مصرف زیاد کود فسفر باعث کاهش فعالیت میکروارگانیسم‌های خاک میشود. مقدار مصرف کود فسفر بسیار مهم و تخصصی است.

مصرف کودهای نیتروژنی قبل از کاشت کلزا چگونه باشد؟

در مصرف کودهای نیتروژنی مانند اوره دقت کنید زیرا به سرعت در خاک شستشو شده و پس از مدتی نیز اگر ریشه نیتروژن را جذب نکند به گاز تبدیل شده و از دسترس ریشه خارج می شود. با توجه به این نکات، قبل از کاشت کلزا زمان مناسبی برای مصرف کودهای نیتروژنی نیست به این دلیل که تا زمانی که گیاه سبز نشود، ریشه جذب موثری نداشته و نمی تواند بخوبی نیتروژن را جذب کند.

علاوه بر این مصرف کودهای نیتروژنی مانند اوره قبل یا در زمان کاشت کلزا مشکلات دیگری نیز دارد. یکی از این مشکلات این است که اگر رطوبت کافی در خاک وجود نداشته باشد، مصرف نیتروژن منجر به افزایش شوری در اطراف بذر و بدسبزی مزرعه خواهد شد. اگر میزان بسیار کم کودهای نیتروژنی قبل از کاشت استفاده شود، مانعی ندارد اما پس از سبز شدن، گیاه کلزا می تواند آن را مصرف کند. پس راه حل این است کودهای دارای نیتروژن طی مراحل رویشی و به صورت تقسیطی و در چند مرحله مصرف شود.

سوالات پرتکرار در مورد کوددهی قبل از کاشت کلزا

• تقویت بنیه بذر چیست و چه کودهایی برای قوی کردن بذر هستند؟

اگر کلزا خوب جوانه بزند، خوب سبز شود و گیاهچه قوی تولید کند، قطعا مشکلات رشد گیاه در مراحل بعد کمتر است و عملکرد نهایی بالاتر خواهد بود. به کارهایی که انجام می‌شود تا بذرها قوی شوند و توانایی تولید

گیاهچه قوی داشته باشند، تقویت بنیه بذر یا در گفتار عامیانه قوی کردن بذر گفته می‌شود که قبل از کاشت کلزا باید با بذرمال کردن انجام شود.

• برای یکنواختی سبز شدن کلزا چه کارهایی می‌توان انجام داد؟

انتخاب بذر مناسب، قوی کردن بذر یا تقویت بنیه بذر، کاشت مکانیزه برای عمق کاشت یکنواخت، تسطیح مناسب و آبیاری مناسب (ترجیحاً قطره‌ای) راهکارهای مدیریتی برای یکنواختی در سبز شدن کلزا است.

• قبل از کاشت کلزا چه کودهایی را مصرف کنیم؟

بخشی از کودهای فسفاته و پتاسیمی قبل از کاشت کلزا قابل استفاده هستند و باید کودهای دیرحل (آهسته رهش) باشند. منابع کودی سولفات پتاسیم گرانول و سوپرفسفات تریپل برای مصرف قبل یا هنگام کاشت کلزا مناسب هستند.

• کودهای باکتریایی چه اثری در بهبود عملکرد کلزا دارند؟

کودهای میکروبی مانند باکتری ها قبل از کاشت کلزا به افزایش حلالیت عناصر و بهبود شرایط برای جذب عناصر توسط ریشه گیاه کمک می کنند. زمانی که کودهای میکروبی قبل از کاشت استفاده شوند مزرعه دوره طولانی تری از مزایای تغذیه ای که برای گیاه ایجاد می کنند، استفاده خواهد کرد.

• کود اوره قبل از کاشت کلزا ضروری است؟

خیر- کود اوره حلالیت زیادی داشته و آبشویی می شود و با تبدیل شدن به گاز از دسترس گیاه خارج خواهد شد. به همین دلیل، مصرف آن قبل از کاشت کلزا توصیه نمی شود زیرا ضمن پرداخت هزینه اضافی می تواند سبب ایجاد شوری و عدم جوانه زنی بذر هم بشود.

منابع

+ Identification of Canola Roots Endophytic Bacteria and Analysis of Their Potential as Biofertilizers for Canola Crops with Special Emphasis on Sporulating Bacteria. 2021. Agronomy, 11(9): 1796. https://doi.org/10.3390/agronomy11091796
+ https://www.canolacouncil.org/canola-encyclopedia/plant-establishment/seed-placed-fertilizer/
+ https://extension.umn.edu/crop-specific-needs/canola-fertilizer-guidelinesines

نگارش و تالیف: تیم تحقیق و توسعه دایان (شرکت دانش بنیان خوشه پروران زیست فناور). نشر این مطلب با ذکر منبع بلامانع است.