در سال های اخیر به دلیل افزایش حساسیت ها به سلامت سبزیجاتی مانند کاهو، موارد مدیریتی مزارعِ این گیاه مورد توجه قرار گرفته، با این وجود چالش های بسیاری بر سر راه کاشت کاهو و تولید سالم وجود دارد.
زمانیکه صحبت از مدیریت مزرعه کاهو می شود، منظور تمام موارد است که شامل آبیاری، کوددهی، کنترل آفات و بیماری ها و … است، هر چند نباید از بحث تاریخ کاشت و بذر مناسب نیز غافل شوید، از این جهت که اگر در تاریخ درست بکارید و مدیریت درستی در مزرعه کاهو داشته باشید، محصول سالمی تولید کرده و بسیاری از آفات و بیماری ها را نیز به دلیل تولید گیاهان مقاوم نخواهید داشت.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
چند جمله در مورد اهمیت کاشت کاهو در ایران
در کشور ما، کاهو از مهمترین و رایج ترین سبزی‌های برگی می‌باشد که در تمام طول سال در صورت مناسب بودن شرایط آب و هوایی کشت می‌شود. ارقام زیادی نیز وارد کشور شده که باید بسته به منطقه اقدام به کشت کنید، پس برای اینکه کاشت کاهو به صورت مطلوبی انجام گیرد لازم است اقلیم منطقه را کاملا در نظر بگیرید و برای مدیریت مزرعه تمام نکات را رعایت کنید.
مراحل رشدی در کاهو
برای بررسی نکات مهمِ کشت در گیاهان بخصوص یکساله ها باید به مراحل رشدی هم توجه داشته باشید تا بدانید در هر مرحله چه اقدامی انجام بدهید. با توجه به اینکه در کاشت کاهو باید به روش کشت هم توجه کنید که نشایی است یا کاشت مستقیم، پس گاها تفسیر مراحل رشدی در ابتدا کاشت کمی متفاوت است. اگر کاشت به صورت مستقیم و بذری در زمین اصلی باشد قطعا فاصله زمانی کاشت کاهو تا استقرار بسیار مهم است زیرا باید شرایط مساعد باشد تا کشت را انجام دهید در غیراینصورت کاشت به صورت نشایی بهترین راه حل است.
بسته به رقم ممکن است مراحل رشدی یا فنولوژی کاهو از نظر زمانی کمی متفاوت باشد اما بطور کلی ۶ مرحله مهم در فنولوژی داریم که باید در کاشت کاهو مدنظر قرار دهید.
- مرحله جوانه زنی
- ظهور برگ های لپه ای
- استقرار کامل گیاهچه
- مرحله رشد روزت
- مرحله فنجانی شدن
- مرحله تشکیل سر یا Head کاهو تا رسیدگی
برای بررسی فاکتورهایی که بر کاشت کاهو تا برداشت اثر می گذارند باید این مراحل را بشناسید و به شرایط تغذیه و آبیاری و سایر عوامل مدیریتی توجه کافی داشته باشید.
موارد کلیدی قبل از کاشت کاهو
فرقی نمی کند که کاشت کاهو شما به صورت مستقیم در مزرعه باشد یا نشاها را انتقال دهید، در هر صورت باید قبل از کاشت کاهو چند اقدام مهم را انجام دهید.
تعیین تاریخ کاشت کاهو بسته به منطقه و فصل رشد
در کشور ما کاشت کاهو هم در مناطق سردسیر و هم در مناطق گرمسیر انجام می شود و به همین دلیل باید برای بهبود شرایط عملکرد به اقلیم منطقه توجه داشته باشید و کاشت کاهو را در تاریخ صحیح انجام دهید. در مناطق گرمسیر کاشت کاهو از اواسط آبان آغاز شده و بسته به ناحیه ممکن است تا اواسط آذرماه ادامه داشته باشد. اما در مناطق سردسیر از اسفندماه کاشت بذر در خزانه آغاز شده و نشاها بعد از رفع خطر سرما به زمین اصلی منتقل می شوند. بحث تاریخ کاشت کاهو از جهت تنظیم زمان برداشت نیز بسیار مهم است چرا که اگر کشت کاهو دیر انجام شود و رشد کاهو به گرما بخورد، در زمان برداشت دما هوا بیش از حد بوده و ساقه گل دهنده تشکیل شده و در نتیجه منجر به کاهش شدید کیفیت خواهد شد.
انتخاب بذر و رقم مناسب
در کاهو طی چند سال اخیر تنوع ارقام در کشور ما افزایش یافته اما باید بسته به اقلیم رقم مناسب انتخاب کنید تا نتیجه مطلوبی بگیرید. در انتخاب بذر به خلوص فیزیکی هم دقت کنید چرا که هر چه توده بذری برای کاشت کاهو خالص تر باشد، شرایط مزرعه نیز بهتر خواهد بود.
مصرف کودهای میکروبی دارای باکتری قبل از کاشت کاهو
در جهت بهبود شرایط خاک و افزایش حلالیت عناصر بهترین کار این است که از باکتری ها استفاده کنید تا هم عناصر بهتر در اختیار ریشه ها قرار بگیرد و هم مصرف کودهای شیمیایی کاهش یابد. حلالیت عناصر به صورت طبیعی در خاک، زمان قابل توجهی نیاز داشته و کند است. به عنوان مثال حلالیتِ کند فسفر و عدم حلالیت گوگرد را می‌توانید با استفاده از کودهای میکروبی حاوی باکتری‌های فسفوباکتر‌ها و تیوباسیلوس‌ها افزایش دهید.
کودهای جامد آهسته رهش
در مزارع کاهو بهتر است قبل از اقدام به کاشت کاهو به ذخایر عناصر غذایی خاک دقت کنید از این لحاظ که گیاه بعد از استقرار بتواند عناصر لازم را از خاک دریافت کند. پس برای این منظور در کنار مصرف باکتری ها می توانید از کودهای جامد آهسته رهش استفاده کنید تا با فعالیت باکتری ها، عناصر بتدریج در اختیار ریشه ها قرار بگیرند.
برای مدیریت صحیح کودها در مزرعه کاهو با برنامه ریزی برای تغذیه پیش بروید.
چند اقدام مهم بعد از کاشت کاهو
پس از استقرار بوته های کاهو چند مورد پراهمیت وجود دارد که باید رعایت کنید تا به عملکرد برسید.
رعایت فواصل و میزان آبیاری
بطور کلی اگر محصولی ترد و باکیفیت از کاهو می خواهید نباید از آبیاری درست و کافی غافل شوید. از جمله اقدامات بعد از کاشت کاهو، توجه به رطوبت کافی خاک در تمام طول فصل رشد است البته با رعایت موارد احتیاط مانند عدم رطوبت اضافی در اطراف طوقه از این نظر که رطوبت بیش از حد منجر به پوسیدگی طوقه و در نهایت بوته کاهو می شود.
اهمیت تغذیه بعد از کاشت کاهو
مصرف کود از استقرار کامل تا اتمام رشد روزت
یکی از مهمترین عواملی که باعث کاهش عملکرد کاهو می شود، تامین نشدن عناصر غذایی مورد نیاز است. پس از کاشت و استقرار، کود اوره را باید به صورت تقسیطی مصرف کنید تا در زمان لازم در اختیار ریشه قرار بگیرد. اوره بیش از حد منجر به رشد بسیار زیاد برگ ها می شود. ممکن است این رشد رویشی در نگاه اول به دلیل اینکه هدف از کاشت کاهو رشد زیاد برگ ها است، مطلوب به نظر برسد، اما منجر به تجمع نیترات در کاهو شده و در اینجا بحث سلامت محصول مدنظر است چرا که نیترات زیاد در کاهو برای سلامت مصرف کننده خطرناک است. همچنین اوره بیش از حد منجر به افزایش حساسیت کاهو به بیماری ها نیز می شود. طی مرحله رشد روزت مصرف کودهای حاوی اسیدآمینه ها به افزایش ظرفیت فتوسنتز بوته های کاهو نیز کمک می کند.
در کنار اوره به صورت تقسیطی و اسیدهای آمینه، مصرف ریشه ای کودهای حاوی سیلیکون را هم فراموش نکنید به جهت اینکه باعث بهبود مقاومت ریشه به شرایط تنش می شود.
تغذیه از فنجانی شدن تا سفت شدن سر یا Head کاهو
مرحله فنجانی شدن کاهو مرحله ای است که برگ ها رشدی بسمت بالا دارند و در واقع باید استحکام کافی را نیز برای تشکیل سر کاهو داشته باشند، پس پیشنهاد می شود از کودهای حاوی کلسیم و ریزمغذی استفاده کنید. همچنین به دلیل اینکه در کاهو حرف اول در عملکرد را، برگ ها می زنند پس برای افزایش ظرفیت فتوسنتز و سرعت رشد نباید کودهای اسیدآمینه را نیز فراموش کنید.
کوددهی از سفت شدن هد Head تا قبل از برداشت
هر چه به انتهای فصل رشد نزدیک می شوید باید باز هم به کودها و مصرف اصولی توجه داشته باشید. کودهای اسیدآمینه بعلاوه سیلیکات پتاسیم در جهت بهبود عملکرد، به سفت شدن هد نیز کمک می کنند. به استفاده از کودهای حاوی سیلیکون نیز باز هم تاکید می کنیم تا شرایط مقاومت بوته های کاهو در تمام فصل مناسب باشد.
دقت داشته باشید که از جمله مواردی که در جذب عناصر غذایی نقش دارد، وجود رطوبت کافی خاک است به همین دلیل به همراه تغذیه بعد از کاشت کاهو تا برداشت باید آبیاری مناسبی نیز داشته باشید.
سوالات رایج برای مدیریت کاشت کاهو
- چرا نباید از کودهای نیتروژنه بیش از حد در کاشت کاهو، استفاده کرد؟
استفاده زیاد از حد کودهای نیتروژنه از جمله اوره، حساسیت گیاه به بیماری‌ها را افزایش می‌دهد و سبب تجمع نیترات در گیاه به خصوص در برگ‌ها می‌شود که برای انسان سرطان زاست.
- کاشت کاهو در پاییز امکان دارد؟
بله، تاریخ کاشت کاهو در مناطق گرمسیر در پاییز و از اواسط آبان ماه است زیرا دما در این مناطق در پاییز برای کشت کاهو مناسب است.
منابع
+ Lettuce Production Guideline. 2014. Starke Ayres.
+ http://geisseler.ucdavis.edu/Guidelines/Home.html
نگارش و تالیف: تیم تحقیق و توسعه دایان (شرکت دانش بنیان خوشه پروران زیست فناور). نشر این مطلب با ذکر منبع بلامانع است.