در باغات کشور بخشی از اقدامات انجام شده مانند چالکود مربوط به تجربیات گذشتگان است که نسل به نسل منتقل شده و پس از سالها، افراد به دنبال بررسی مطابقت آن با شرایط کنونی نبودهاند. برای عملیات چالکود در باغ بایستی از نحوه رشد ریشه درخت اطلاع کافی داشته باشید تا اگر هم تمایل به انجام چالکود دارید بدون آسیب رساندن به ریشهها اقدام به چالکود کنید، در غیراینصورت به درختان آسیب زیادی وارد شده و در انتهای فصلِ رشد شاهد کاهش عملکرد باغتان خواهید بود.
آنچه در این مقاله میخوانید!
تعریف چالکود و نحوه اجرای آن
در زمان گذشته به علت تولید کودهای نامحلول در بازار و عدم وجود کودهای محلول در آب و اینکه عدم مصرف کود در گذشته در باغات موجبات کاهش عملکرد را ایجاد کرده بود، برخی محققین روشی را پیشنهاد کردند که بنام چالکود مطرح شد. در این روش کشاورزان گودالهایی را با عمق ۳۰ سانتیمتر و حتی در بعضی موارد تا ۷۰ سانتیمتر حفر و کودهای جامد را در این حفرات ریخته و مجدد خاک را به گودال بر میگرداندند. دقت داشته باشید که روش چالکود امروزه در سطوح تجاری استفاده نمیشود و تنها در باغات کوچک و باغچهها و در شرایط خاص مورد استفاده است. علاوه براین بایستی بر اساس سن درخت و ناحیه توسعه ریشه اقدام به چالکود شود تا به فرآیند توسعه ریشهها و همچنین سیستم آبیاری آسیب وارد نشود. برای این کار باید محاسبه محیط درخت را انجام دهید تا مشخص شود ریشهها بطور حدودی تا چه فاصلهای از تنه درخت رشد کردهاند و گودالها در ناحیهای دورتر از منطقه توسعه ریشه حفر شوند تا پس از چالکود، ریشه بسمت رطوبت و کودها حرکت کند (منبع).
بالتبع روش چالکود مزایا و معایبی دارد که بهتر است برای استفاده از این روش به آنها دقت کنید.
اثرات مثبت روش چالکود در باغات
- روشی برای مصرف کودهای جامد
- ماندگاری کودهای جامد در محدوده ریشه در طول فصل رشد
- سیگنالی برای حرکت ریشه در مناطق بسیار مرطوب و پر باران
اثرات منفی روش چالکود در باغات
- قطع ریشههای سطحی گیاه که وظیفه جذب ۹۸ درصد عناصر مورد نیاز گیاه را بر عهده دارند.
- تخریب ساختمان خاک در محدوده چالکود شده
- استفاده از فضولات دامی در این روش موجب توسعه پوسیدگی و بیماریهای طوقه و ریشه میشود.
- نیاز به هزینههای بالا
- نیاز به نیروی کارگری زیاد
ما در تیم اگرویار، در ادامه این محتوا آموزشی برخی از اثرات منفی چالکود را با دلیل علمی بررسی کردهایم تا به کشاورزان عزیز برای تصمیمگیری بهتر کمک کنیم، اما قبل از هر بحثی بهتر است با نحوه رشد و توسعه ریشه درختان آشنا شوید.
نحوه گسترش ریشه درختان
دو نوع ریشه در درختان وجود دارد که نوع اول ریشه مستقیم یا عمقی است که هدف اصلی آن جذب آب از اعماق زمین است. نوع دوم ریشههای سطحی است که از نظر تعداد بسیار زیاد هستند و هدف اصلی آنها جذب عناصر غذایی است. ریشههایی که در نزدیکی سطح خاک تجمع پیدا کرده، وظیفه جذب ۹۸ درصد نیاز غذایی گیاه را دارند و جذب در این ریشهها به صورت انتخابی است.
در تصویر بالا دو نوع ریشه درختان و ناحیه گسترش آنها مشاهده میشود که برای بحث چالکود توجه به بخشی از خاک که ریشهها گسترش یافتهاند، بسیار کلیدی است زیرا انجام عملیاتی مانند چالکود در بسیاری موارد منجر به آسیب ریشه درختان میشود.
در تصویر بالا نیز رشد ریشههای سطحی درختان بخوبی نشان داده شده و اولین نکتهای که با عملیات چالکود به ذهن می رسد این است که با حفر گودال بخشی از ریشه درختان قطع میشوند و قطعا با این اتفاق به درخت خسارت وارد میشود.
مشکلات قطع ریشه درختان
- شوک وارد شده به درخت میتواند حتی باعث رشد و زایش موقت بشود اما در نهایت منجر به کاهش عملکرد نهایی خواهد شد.
- پس از مدتی قسمتی از تاج درخت نکروزه و زرد میشود.
- قطع شدن ریشه شرایط حمله و نفوذ انواع قارچها و پاتوژنهای بیماریزا را به ریشه ایجاد کرده و این امر شروع پوسیدگی ریشهها را به دنبال دارد.
چالکود برای درختان جوان بهتر است انجام نشود، زیرا گاهی بخش زیادی از ریشه حذف میشود و باید دانست که از دست دادن بخشی از ریشه، شرایط خطرناکی را برای درخت به وجود میآورد.
بررسی دسترسی ریشه به کودها در روش چالکود
ریختن کودها در روش چالکود باعث شده تا تنها بخش کمی از ریشهها در معرض جذب کود قرار بگیرند، این در حالیست که بخش زیادی از ریشههایی که مسئول جذب آب و عناصر غذایی هستند، عملا دسترسی به کودها ندارند. مشکل دیگر عملیات چالکود، فضای کمی است که کودها داخل آن ریخته میشود، چرا که در بیشتر مواقع باعث نوساناتpH وEC (اسیدیته و شوری) در یک فضا کوچک میشود. در نتیجه ریشه درخت پس از رسیدن به این منطقه با مشکلاتی از جمله شوری بالا مواجه شده که خود مانع جذب عناصر غذایی میشود.
چالکود در کشورهای دیگر
عملیات چالکود فقط در برخی مناطق خاص موردتوجه است که عمدتا در مناطق پر باران و مکانهایی که از لحاظ منابع آبی مشکلی ندارند و در فاصله دورتر از سایهانداز درخت انجام میشود. دلیل این روش در مناطق پرباران این است که با قرار دادن کود در چاله، ریشه به سمت منابع غذایی حرکت کرده و گسترش پیدا کند. اما در کشور ما که عمدتا دارای مناطق خشک و نیمه خشک هستیم، عملیات چالکود در نزدیکی درخت انجام میشود که با قطع ریشههای سطحی همراه است. همانطور که در بخش های قبلی گفته شد، توصیههای چالکود در ایران به این دلیل صورت گرفته که راهی برای مصرف کودهای جامد ارائه شود و متاسفانه به خسارت آن توجه کمی شده است.
روشهای مناسبتر نسبت به چالکود
روشهای مختلفی برای مصرف کودها وجود دارد. با توجه به این که ریشه در اطراف درخت گسترده شده و سطح وسیعی را در بر گرفته است، بهتر است کودها نیز در کل مساحت اطراف درخت تزریق شوند. برای این منظور کودهای جامد را میتوانید در اطراف درختان بپاشید و سپس با استفاده از تیلر و یا خاکورزی بسیار سطحی (در حد ۵ سانتیمتر) کودها را با خاک سطحی مخلوط کنید.
با این روش بسیاری از مشکلات چالکود حذف شده و خسارتی نیز به ریشههای سطحی وارد نمیشود و هزینه بالایی نیز ندارد. ضمن اینکه ساختمان خاک هم تخریب نخواهد شد. علاوهبراین کودها نیز در یک نقطه جمع نشده و در کل مساحت اطراف ریشه پخش میشوند و درنتیجه سطح دسترسی ریشه به عناصر غذایی بسیار بالاتر خواهد بود. در هر مرحله آبیاری و یا بارندگی نیز کودها در آب آبیاری حل شده و به سمت ریشههای مسئول جذب عناصر غذایی منتقل خواهند شد.
نکته
استفاده از کودهای مایع در طول فصل رشد نیز با استفاده از روشهای مختلفی با توجه به نوع سیستم آبیاری از جمله شیر و بشکه یا درام کود (در آبیاری غرقابی و سنتی)، تانک کود و شیر ونتوری (در آبیاری قطره ای و بارانی) و یا اسپری کودها در سطح خاک باغ قبل از آبیاری امکان پذیر است.