راهنمای جامع مصرف کود گندم و جو با هدف افزایش عملکرد

راهنمای مصرف کود گندم و جو، یک مقاله جامع است، پس از مطالعه این راهنما با روش‌ها و تکنیک‌هایی کلیدی آشنا خواهید شد که عملکردتان را به شکل قابل توجهی افزایش خواهد داد. اجرای درست روش‌ها و تکنیک‌های ارائه شده در این راهنما می‌تواند شما را به یک گندم کار موفق در منطقه تبدیل نماید.

میانگین عملکرد گندم در ایران ۲.۲ تن در هکتار است. این آمار یک فاجعه است و نشان از عملکرد بسیار پایین در کشور دارد.

کشاورزی در ایران با خلأهای تولید فراوانی مواجه است. بسیاری از این خلأهای تولید را می‌توان از مسیر علمی رفع کرد تا کشاورزان عزیز با رعایت این نکات علمی به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کنند. به هر عاملی که باعث عدم دسترسی کشاورز به موفقیت در تولید شود، خلأ تولید می‌گویند.

ما در تیم تحریریه تخصصی دایان راهنمای جامع مصرف کود گندم و جو را با هدف افزایش عملکرد کشاورزان تهیه و منتشر کرده‌ایم.

این مقاله ماحصل تجربه چندین ساله دایان در حوزه کشاورزی و مبتنی بر مطالعات علمی و مشاهدات تیم تخصصی دایان است. در این مقاله سعی کرده‌ایم راهنمای جامعی را برای استفاده شما گندم کاران عزیز تهیه کنیم تا در نهایت به افزایش عملکرد پایدار دست پیدا نمایید.

 

بررسی و مقایسه عملکرد گندم در دنیا و ایران با تکیه بر اقلیم

 

عملکرد تئوریک

بیشترین عملکرد یک گیاه در شرایط استاندارد (شرایط بدون محدودیت رشد) که به صورت محاسباتی بر اساس توان فتوسنتز، جذب و تنفس یک گیاه محاسبه می‌شود. این عملکرد محاسباتی است و برای گندم حدود ۷۰ تا ۷۵ تن در هکتار محاسبه شده است.

رکورد عملکرد
به بیشترین میزان برداشت یک محصول در واحد سطح گفته می‌شود. این عملکرد اجرایی و قابل دستیابی است. دستیابی به رکورد عملکرد در بعضی از سال‌های تولید و به دلیل وجود شرایط استاندارد مدیریتی و اقلیمی قابل دسترس است.

این رکورد وابستگی زیادی به اقلیم و منطقه دارد. به طور مثال رکورد برداشت در ایران ۱۴.۵ تن است. بالاترین رکورد دنیا متعلق به نیوزیلند به میزان ۱۷.۴ تن در هکتار است.

متوسط عملکرد (میانگین عملکرد)
با تقسیم مجموع تناژ برداشت شده (از تمامی قطعات مزرعه یک کشاورز یا کل مزارع کشور) نسبت به کل مساحت کاشت، متوسط عملکرد بدست می‌آید.
کشاورزان عزیز باید این نکته مهم را بدانند که متوسط برداشت و رکورد برداشت در هر منطقه و در هر سال به صورت جداگانه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
متغیرهای زیادی در دستیابی به این عمکرد دخیل است. از جمله: مدیریت تغذیه (چگونگی  و زمان استفاده از کود گندم)، کاشت، آبیاری، آفات و بیماری‌ها و از همه مهم‌تر اقلیم که نقش مهمی دارد.
کشاورز پیشرو و نمونه به کشاورزی گفته می‌شود، که بتواند متوسط عملکرد مزارع خود را به رکورد سال در منطقه نزدیک کند. صرف افزایش رکورد در یک قطعه موجب نمونه شدن و یا پیشرو بودن کشاورز نیست. در حالی که بسیاری از کشاورزان رکورد عملکرد خود را شاخصی برای ارزیابی می‌دانند اما متوسط عملکرد یک کشاورز است که مورد ارزیابی فنی و علمی قرار می‌گیرد.

 

همان‌طور که در شکل زیر مشاهده می‌کنید، نیوزیلند با میانگین عملکرد گندم ۹ تن در هکتار بیشترین عملکرد را در دنیا دارد. دقت داشته باشید که این اعداد میانگین عملکرد کشاورزان هستند و قطعاً بالاتر و پایین‌تر از این عدد نیز در این کشور وجود دارد.

کشور همسایه ما یعنی عربستان با میانگین عملکرد گندم ۶.۵ تن در هکتار در سطح بسیار خوبی قرار دارد. این در صورتی است که میانگین عملکرد گندم در ایران فقط ۲.۲ تن در هکتار است.

جالب است رکورد عملکرد گندم در دنیا در سال ۲۰۲۰ را هم بررسی کنیم. اریک واتسون از کشور نیوزیلند با عملکرد ۱۷.۴ تن در هکتار رکورددار عملکرد گندم در دنیا است. اریک واتسون می‌گوید کود زیاد عملکرد نمی‌دهد، کود مناسب به مقدار مناسب و در زمان مناسب عملکرد می‌دهد.

شاید برخی تصور کنند که بسیار خب، شرایط منطقه‌ای بسیار خوب نیوزیلند باعث عملکرد فوق‌العاده این کشاورز شده است. بدون شک این متغیر بی‌تأثیر نیست و یکی از شاخصه‌های اصلی عملکرد، اقلیم و آب و هوای منطقه است. ولی جالب اینجاست که رکورد عملکرد گندم در ایران در سال ۲۰۲۰ هم ۱۴.۵ تن در هکتار است و این نشان از شرایط مناسب کشور ما برای افزایش عملکرد دارد.

پس وقت آن است که ما هم قدمی برای افزایش عملکرد در مزرعه خودمان برداریم.

 

شاخص‌های مهم اثرگذار بر افزایش عملکرد گندم و جو

شاخص‌های اثرگذار بر عملکرد را می‌توان به دو دسته شاخص‌های مستقیم و غیر مستقیم تقسیم کرد.
شاخص‌های مستقیم، مستقیماً بر روی عملکرد تأثیر می‌گذارند در حالی‌که شاخص‌های غیرمستقیم به صورت فرعی و با تاثیر بر عوامل دیگر می‌توانند بر روی عملکرد تأثیر داشته باشند.
اهمیت شاخص‌های مستقیم در آن است که اگر بتوانیم بر روی این شاخص‌ها تأثیر مثبت داشته باشیم سریعاً و بی‌واسطه عملکرد قابلیت افزایش پیدا خواهد کرد.

 

• تراکم مناسب کاشت

تراکم بوته‌ها را در زمان کاشت مشخص می‌کنیم. این شاخص عملکردی با میزان بذر مصرفی در زمان کاشت و عمق مناسب کاشت ارتباط مستقیم دارد.

اگر تراکم زیاد باشد فضای مناسب برای رشد و دسترسی به مواد غذایی برای بوته‌ها فراهم نخواهد بود که باعث تولید بوته‌ها و خوشه‌های ضعیف می‌شود.

از طرفی اگر تراکم کم باشد فضای خالی در مزرعه زیاد بوده و تعداد خوشه در متر مربع نیز کم خواهد بود. بنابراین عملکرد بالا زمانی حاصل می‌شود که تراکم در حد مناسب باشد.

انتخاب بذر مناسب از جهت درصد جوانه‌زنی و خلوص بذر بر روی این شاخص بسیار مؤثر است.

هنگامی‌که میزان ۲۵۰ کیلوگرم بذر برای یک مزرعه پیشنهاد می‌شود با فرض درصد جوانه‌زنی ۹۹ درصد محاسبه شده است. چنانچه کیفیت بذر پایین باشد یعنی درصد جوانه‌زنی پایین و خلوص پایین‌تر، میزان مصرف بذر بیشتری را برای رسیدن به تراکم مناسب می‌طلبد.

• تعداد خوشه در متر مربع

تعداد خوشه مؤثر در متر مربع، به تراکم بوته‌ها، عمق کاشت بذرها و تعداد پنجه مؤثر در بوته ارتباط دارد که در زمان کاشت و پنجه‌زنی می‌توان بر میزان آن اثر گذاشت.

برای افزایش تعداد خوشه مؤثر در متر مربع، مدیریت متغیرهایی چون تاریخ کاشت، میزان بذر مصرفی و عمق کاشت و استقرار مناسب گیاهچه از اهمیت بالایی برخوردار است.

تاریخ کاشت مناسب از نظر دمای مناسب جوانه‌زنی و استقرار مناسب بسیار حائز اهمیت است چرا که اگر در تاریخ مناسب کاشته نشود یا گیاهچه در موقعیت مناسب خود برای تحمل سرما قرار نگیرد، می‌تواند تعداد پنجه و در نهایت خوشه را تحت تأثیر خود قرار دهد.

چنانچه کاشت پیش از تاریخ مناسب کاشت انجام شود، اگرچه موجب افزایش تعداد پنجه خواهد شد ولی به دلیل حضور سرما بسیاری از خوشه‌ها تشکیل شده در نهایت پوک خواهند بود و منجر به افزایش عملکرد نمی‌شود.

در مقابل، کاشت دیرهنگام و یا دیرتر از تاریخ مناسب، باعث می‌شود گیاهچه به پنجه مناسب نرود و حساسیت آن به سرما افزایش پیدا کند. این موضوع موجب کاهش پنجه مؤثر خواهد بود و در نهایت کاهش عملکرد را به دنبال دارد.

میزان بذر مصرفی نیز یکی از عوامل اثرگذار در تعداد بوته‌هاست، در صورت عدم رعایت میزان بذر مصرفی، تعداد بوته کاهش و یا افزایش پیدا کرده که در هر دو مورد این موضوع موجب کاهش عملکرد خواهد شد.

کاهش تعداد بوته منجر به کاهش رقابت نوری خواهد شد، بنابراین افزایش پنجه را به همراه خواهد داشت. با این حال افزایش پنجه و خوشه مشکل تراکم را حل نخواهد کرد.

بنابراین کاهش عملکرد اتفاق خواهد افتاد. افزایش میزان بذر نیز از جنبه رقابتی می‌تواند موجب کاهش تعداد خوشه‌های مؤثر شود.

عمق کاشت نیز مستقیما بر روی تعداد پنجه مؤثر و در نهایت تعداد خوشه مؤثر تأثیرگذار است.

کشاورزان عزیز این نکته مهم را باید بدانند که گندم و جو اگر در عمق‌های پایین‌تر نیز کاشته شوند، باز هم سبز خواهند کرد، اما متأسفانه موجب کاهش شدید عملکرد خواهد شد. این موضوع هم از جنبه کاهش پنجه مؤثر و هم از جنبه تأثیر بیماری‌های پوسیدگی طوقه، موجب کاهش خوشه مؤثر خواهد شد.

استقرار مناسب گیاهچه نیز بر روی تعداد پنجه‌ی مؤثر و در نهایت تعداد خوشه‌ی مؤثر تأثیر بسزایی دارد. برای استقرار موفق، می‌توان از روش‌های قوی کردن بذر (تقویت بنیه بذر) استفاده کرد. از جمله این روش‌ها می‌توان به بذرمال روی اشاره کرد.

 

• تعداد دانه در خوشه

تعداد دانه در خوشه نیز ارتباط مستقیمی با عملکرد نهایی دارد. این شاخص عملکردی در زمان پنجه‌زنی و زمان گلدهی تعیین می‌شود.

در زمان پنجه‌زنی تعداد گلچه‌های روی هر خوشه تعیین می‌شود (جایگاه دانه) و این اهمیت تغذیه در مرحله پنجه‌زنی را می‌رساند که در برنامه غذایی گندم و جو دایان به آن توجه ویژه‌ای شده است.

 

همچنین در زمان گلدهی نیز تعداد بذرهای نهایی روی هر خوشه مشخص می‌شود. چون معمولاً تمام جایگاه‌های دانه در خوشه بارور نمی‌شوند و بذر تولید نمی‌کنند.

تغذیه در این مراحل نیز جزء مراحل کلیدی است که مستقیماً در عملکرد نهایی مؤثر بوده و به همین دلیل در برنامه غذایی گندم و جو دایان کاملا لحاظ گردیده است.

• وزن هزار دانه

وزن هزار دانه شاخصی برای درشت بودن و سنگین بودن بذرها بوده که مستقیماً روی عملکرد نهایی تأثیر دارد.

برای افزایش وزن هزار دانه باید در تمام مراحل رشدی شرایط برای گیاه فراهم باشد. ولی بیشترین تأثیر در زمان پر شدن دانه است. یعنی بعد از گلدهی و تشکیل بذر روی خوشه‌ها تا زمان رسیدگی بذرها زمان مناسبی برای تغذیه ریشه‌ای و برگی است.

در این زمان انتقال مواد از برگ‌ها و ریشه به دانه‌ها باعث پرشدن دانه و افزایش وزن هزار دانه می‌شود.

دقت داشته باشید که برنامه غذایی گندم دایان توجه ویژه‌ای به شاخص‌های مستقیم مؤثر در عملکرد نهایی داشته و همین موارد، علت اثرگذاری بالای برنامه غذایی در مزارع کشاورزان است. البته حفظ و سلامت برگ پرچمی در برابر بیماری‌ها و آفات نیز در این شاخص تأثیر بالایی دارد.

شاخص‌های غیر مستقیم

۱. مدیریت آفات
۲. مدیریت بیماری‌ها
۳. مدیریت آبیاری
۴. مدیریت علف‌های هرز
در کنار شاخص‌های مستقیمی که روی عملکرد نهایی مؤثر بودند، شاخص‌های غیرمستقیمی نیز وجود دارد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. ممکن است در گندم و جو خسارت علف‌های هرز چشمگیر نباشد و با روش‌های ساده‌ای کنترل شود. البته حضور علف‌های هرز در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود. از طرفی آفات و بیماری‌ها در گندم و جو خسارات جبران‌ناپذیری به همراه خواهند داشت که مدیریت صحیح آن اهمیت زیادی دارد.

آبیاری نیز از جمله این عوامل‌اند که جزء موارد کلیدی در مدیریت مزرعه است. به طوری که اگر سیستم آبیاری مناسبی انتخاب شود میزان آب مصرفی در هکتار کاهش می‌یابد، توزیع آب در کل مزرعه یکنواخت خواهد بود، اثرات تنش‌های محیطی کاهش خواهد یافت، تأثیر کود گندم و تغذیه به شدت افزایش یافته و به طور کلی افزایش رشد و عملکرد گندم و جو را به همراه خواهد داشت.

به این نکته بسیار مهم توجه داشته باشید که عملکرد نهایی که شما از مزرعه به دست می‌آورید نتیجه مجموعه‌ای از عوامل مدیریتی در مزرعه است و هیچ‌گاه تأثیر یک عامل، باعث افزایش چشمگیری در عملکرد نمی‌شود. با این وجود برخی راهکارهای کلیدی می‌تواند باعث افزایش عملکرد نهایی مزرعه شود.

در ادامه چند راهکار کلیدی که کشاورزان باتجربه و دانش به آن دست پیدا کردند را ارائه می‌کنیم.

 

۶ راهکار کشاورزان با تجربه و دانش، برای افزایش عملکرد گندم و جو، پیشنهادی دایان

کشاورزان با تجربه و با دانش، مسیر دستیابی به موفقیت را طی کرده و به نتیجه رسیده‌اند، حال وقت آن است که شما هم قدم در این مسیر مطمئن بگذارید.

در این بخش از مقاله قصد داریم ۶ راهکار دستیابی به موفقیت در افزایش عملکرد گندم و جو را برای شما شرح دهیم.

کشاورزان با تجربه و دانش راهکارهای پیچیده‌ای ندارند، ولی راهکارهای ساده را درست اجرا می‌کنند.

راهکار اول: انتخاب بذر گندم متناسب با اقلیم منطقه
انتخاب بذر مناسب اولین قدم برای افزایش عملکرد است.

بسیاری از کشاورزان از بذرهای محلی عملکردهای بالایی می‌گیرند که دلیل آن سازگاری آن رقم با شرایط مختلف منطقه مثل گرما، سرما، شوری یا خشکی است.
برخی نیز از ارقام اصلاح شده برای شرایط خاص استفاده می‌کنند که بسته به اقلیم منطقه یا محدودیت‌هایی که برای عملکرد وجود دارد، می‌توانید بذر مخصوص شرایط مزرعه خود را انتخاب کنید.

هر نوع بذری که استفاده می‌کنید، مهم این است که بذر شما دارای خلوص فیزیکی باشد. یعنی سعی کنید بذرها را بوجاری کنید تا بذر علف‌های هرز یا بذرهای شکسته و بقایای گیاهی از توده بذر حذف شود و از همه مهم‌تر بذرها تماماً یک اندازه باشند.

نکته مهم دیگر این است که بذرهای درشت‌تر را برای کاشت انتخاب کنید. با الک کردن یا بوجاری کردن بذرها سعی کنید بذرهای درشت‌تر را جداسازی کرده و این بذرها را برای کاشت آماده کنید. همچنین یکنواختی سایز و اندازه بذرها بسیار اهمیت دارد که با بوجاری و جداسازی بذرهای درشت‌تر برای کاشت امکان‌پذیر خواهد بود. یکنواختی در اندازه بذرها، یکنواختی در رشد بوته‌ها را به دنبال خواهد داشت.

راهکار دوم: تعیین مناسب‌ترین تاریخ کاشت گندم
تاریخ کاشت یکی از نکات کلیدی و بسیار مهم است که کشاورزان با تجربه و دانش، توجه ویژه‌ای به آن دارند.

تاریخ کاشت مناسب در گندم و جو، یک پنجه‌زنی با کیفیت و عالی به دنبال خواهد داشت. تعداد پنجه مناسب توانایی بوته‌ها برای عملکرد را بسیار افزایش می‌دهد.

زمانی که بذرها دیرتر از زمان مناسب کاشت شوند، فرصت بوته‌ها برای طی کردن مراحل مختلف رشدی، کوتاه‌تر شده و موجب کاهش قطعی عملکرد خواهد شد.

راهکار سوم: عمق مناسب کاشت بذرها
بذری که در عمق مناسب کشت نشود قطعاً در مراحل بعد دچار مشکل بوده و عملکرد نهایی آن کاهش خواهد یافت. خاک‌ورزی مناسب و خاک نرم و استفاده از بذرکار مناسب برای کاشت، شرایط عمق کاشت مطلوب را فراهم خواهد کرد.
اگر بذر در عمق بیشتری کشت شود انرژی زیادی برای خروج از خاک صرف کرده و گیاهچه اولیه و پنجه‌زنی مطلوبی نخواهد داشت. عمق مناسب کاشت گندم ۱ تا ۲ سانتی‌متر با توجه به شرایط منطقه (شرایط مناسب‌تر دمایی یا یخبندان) است.

راهکار چهارم: قوی کردن بذر (تقویت بنیه بذر)
استقرار سریع و مناسب بر روی شاخص‌های مستقیمی که در بالا ذکر شده است تأثیر بسزایی دارد. یکی از تکنیک‌های این روش بذرمال روی می‌باشد.

راهکار پنجم: استفاده تلفیقی از کودهای زیستی (میکروبی) و شیمیایی (کاربرد همزمان کودهای زیستی و شیمیایی)

کودهای شیمیایی غذای اصلی گیاهان هستند. ولی زمانی که به مقدار بالا استفاده شود می‌تواند هم برای گیاه و هم برای خاک مضر باشد. بنابراین بهتر است از مقدار مصرف کودهای شیمیایی کاسته شده و کودهای زیستی به برنامه غذایی اضافه شود.

کودهای زیستی از جمله کودهای حاوی باکتری‌های حل‌کننده عناصر، باعث تأمین عناصر غذایی برای گیاه می‌شوند. همچنین برای جذب سایر کودهای شیمیایی که در خاک استفاده شده نیز بسیار ضروری است.

باکتری‌های مفید می‌توانند خاک را زنده کنند تا بیشترین پتانسیل خاک در افزایش عملکرد به کار گرفته شود.

راهکار ششم: برنامه غذایی علمی مناسب برای تغذیه در مراحل مختلف گندم و جو
در تمام موجودات زنده، تغذیه نقش بسیار مهمی برای رشد و سلامت دارد. در گیاهان نیز کودها به عنوان غذای گیاه بیشترین تأثیر را (بعد از آب) در رشد و افزایش عملکرد دارد.

تغذیه گیاه یک علم بسیار پیچیده و مدرن در دنیا است ولی متأسفانه در ایران به این مسئله مهم در سطح بسیار ابتدایی توجه شده است.

با توجه به علم روز دنیا یک برنامه غذایی علمی بر اساس فیزیولوژی ساختاری و کارکردی گیاه نیاز هر کشاورز گندم‌کار است. اگر به دنبال افزایش عملکرد هستید و برنامه غذایی مناسبی برای تغذیه و کوددهی ندارید، بهتر است قبل از اینکه یک سال دیگر بگذرد تجدید نظر کنید.

برنامه غذایی دایان به شاخص‌های مستقیم عملکردی توجه دارد و بر این اساس نگارش می‌شود. یکی از مراحل کلیدی در برنامه غذایی گندم و مصرف کود گندم در مرحله پنجه‌زنی است. در این مرحله تعداد جایگاه دانه در خوشه مشخص می‌شود.

همان‌طور که در بخش قبلی به آن اشاره شد، تعداد دانه در خوشه یکی از شاخص‌های مستقیمی است که روی عملکرد نهایی مؤثر است و مهم‌ترین مرحله‌ای که روی این شاخص تأثیر دارد مرحله پنجه‌زنی است. بنابراین تغذیه در این مرحله از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. نکته جالب اینجاست که اگر به هر خوشه گندم فقط یک بذر اضافه کنیم، عملکرد نهایی ما حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار افزایش خواهد یافت!

همچنین از دیگر شاخص‌های مستقیم مهم در افزایش عملکرد گندم می‌توان به وزن هزار دانه اشاره کرد که در مراحل نهایی استفاده از ترکیباتی که موجب انتقال سیگنال برای انتقال بهتر محتوای برگ‌ها به دانه می‌شود استفاده شده است.

کشاورزان با تجربه و دانش، از کودهای مختلف در مراحل کلیدی برای افزایش هر چه بیشتر عملکرد نهایی بسیار بهره می‌برند. ولی این نتایج مستلزم مدیریت مزرعه از جمله تاریخ مناسب کاشت، تراکم مناسب (میزان بذر مصرفی در هکتار)، آبیاری مناسب، مدیریت علف‌های هرز و … است. عملکرد نهایی از مدیریت صحیح مجموعه این موارد به دست خواهد آمد. در این مسیر، تغذیه گیاهی، در صورت مصرف کود گندم با کیفیت، به مقدار مناسب و در زمان مناسب تأثیرات بسیار شگفت‌انگیزی خواهد داشت.

مصرف کود گندم در مراحل مختلف رشدی

گندم و جو در مراحل مختلف رشدی نیازهای مختلفی دارد که در ادامه به تفکیک توضیح داده می‌شود.

تغذیه و کود گندم و جو برای قبل از کاشت
تغذیه و کود گندم و جو قبل از کاشت که به کودهای پایه معروف است برای فراهم آوردن عناصر غذایی در خاک بسیار مناسب خواهد بود. کود گندم قبل از کاشت می‌تواند شامل کودهای دارای پتاسیم، فسفر و گوگرد باشد. همچنین برخی از فرم‌های کود نیتروژنی نیز قابل مصرف خواهد بود.

نکته بسیار کلیدی که در راهکارهای پیشنهادی کشاورزان نمونه نیز آورده شده، استفاده از کودهای زیستی قبل از کاشت است. کود زیستی نیتروباکتر، فسفو پاور باکتر و پتاس پاور ‌باکتر دایان برای تأمین عناصر غذایی خاک، تنظیم pH خاک، جذب بهتر کودهای پایه و افزایش پتانسیل خاک تأثیر زیادی داشته است.

برای آشنایی بیشتر با کودهای زیستی، کلیک کنید.

توجه داشته باشید که استفاده از کود زیستی جزء راهکارهای مهم افزایش عملکرد گندم است که در بخش‌های قبل توضیح داده شد.

تغذیه و کود گندم و جو در مرحله پنجه‌زنی
اولین ساقه پس از سبز شدن، به عنوان ساقه اصلی مشخص می‌شود. به ساقه‌هایی که از اطراف ساقه اصلی، از همان بذر خارج می‌شوند، پنجه گفته می‌شود. به طور معمول ۳ تا ۵ پنجه در گندم و جو ایجاد می‌شود و در صورت تغذیه و کوددهی مناسب تعداد پنجه افزایش خواهد یافت. تعداد پنجه باید با توجه به پتانسیل‌های موجود افزایش یابد و افزایش تعداد پنجه به هر قیمتی کار مناسبی نیست.

در مرحله پنجه‌زنی گندم و جو تعداد جایگاه‌های دانه در خوشه نهایی مشخص می‌شود. در این مرحله محلول‌پاشی کود پتاس‌وافر دایان به همراه ریزمغذی دایان می‌تواند از طریق افزایش جایگاه دانه در خوشه، باعث افزایش عملکرد نهایی شود.

تغذیه و کود گندم و جو در مرحله رشد ساقه
مرحله ساقه‌روی یا رشد ساقه در گندم و جو زمانی شروع خواهد شد که دمای هوا رو به گرم شدن برود. در این زمان گیاه تمام توان خود را برای رشد رویشی به کار می‌گیرد و مصرف کود گندم از این مرحله به سمت کود نیتروژن افزایش می‌یابد. رشد سطح برگ و تعداد برگ‌ها قابل مشاهده خواهد شد که مسلماً نیاز به کودهای نیتروژنی مثل اوره یا سولفات آمونیوم افزایش خواهد یافت.

در این مراحل توجه داشته باشید که اگرچه مصرف بیش از حد کود نیتروژن باعث رشد می‌شود ولی رشد رویشی زیاد می‌تواند باعث کاهش عملکرد دانه شود.

در مراحل انتهایی رشد ساقه و ابتدای ظهور خوشه، مصرف کود گندم برای سبزینگی برگ‌ها و تشکیل خوشه اولیه نیاز به کود ریزمغذی خواهد داشت که پیشنهاد می‌شود به صورت محلول‌پاشی انجام گیرد.

تغذیه و کود گندم و جو در مرحله پر شدن دانه
در ابتدای این مرحله اگر بذر گندم و جو را فشار دهیم مایع سفید رنگی از آن خارج می‌شود.

این مرحله را شیری شدن دانه می‌گوییم. سپس با انتقال مواد از برگ به دانه، ماده خشک دانه افزایش خواهد یافت و مایع درون بذر حالت خمیری پیدا می‎کند که به آن خمیری شدن دانه می‌گوییم.

در این مرحله بسیار مؤثر خواهد بود که از کود سیلیکون دایان (کود سیلیکات پتاسیم) به صورت محلول‌پاشی استفاده کنید.

سیلیکون دایان می‌تواند سیگنالینگ بسیار مؤثری برای افزایش انتقال مواد از برگ به دانه باشد و باعث پرشدن دانه‌ها و کاهش چروکیدگی دانه شود.

مرحله برداشت گندم و جو
این مرحله زمانی است که باید به طول دوره پرورش گندم یا جو فکر کنید. نقاط قوت و ضعف را شناسایی کنید. همیشه دلیل شکست‌ها را به یک عامل مانند کود نسبت ندهید.

در حالی که ممکن است بسیاری از کشاورزان دلیل شکست را شرایط آب و هوایی بدانند یا فقط انگشت اتهام‌شان به سمت کود باشد، کشاورز موفق، کشاورزی است که مجموعه عوامل را در نظر بگیرد و به دنبال ریشه‌یابی مشکل باشد.

پس توصیه ما به شما کشاورزان عزیز این است که همواره به دنبال شناسایی ریشه مشکل باشید تا با حل آن بتوانید عملکرد بالاتری بگیرید.

 

در کشاورزی باید عوامل مختلفی از جمله انتخاب بذر مناسب، تاریخ کاشت مناسب، مدیریت آبیاری، مدیریت آفات و بیماری‌ها، مدیریت صحیح تغذیه و … به درستی در کنار هم رعایت شوند تا عملکرد مطلوب و قابل تحسینی حاصل شود.

به طور مثال اگر قرار باشد یک اتومبیل حرکت کند، باید استارت درست باشد تا موتور را تحریک کند. باید بنزین داشته باشد تا موتور را روشن کند. باید رادیاتور آب داشته باشد تا با حرکت فن‌ها موتور را خنک کند. لاستیک‌ها باد داشته باشند تا با سرعت مناسب حرکت کنند. حتی برف‌پاک‌کن درست باشد تا در زمان باران جلو دید راننده گرفته نشود. هر کدام از این موارد و بسیاری از موارد دیگر اگر درست کار نکند، حرکت اتومبیل مختل خواهد شد. بنابراین باید عوامل بسیاری کنار هم به درستی قرار بگیرند تا نتیجه مطلوبی حاصل شود.

 

نتیجه گیری

 

۱. راهکارهای افزایش عملکرد پیچیده نیست ولی نیاز به دقت در اجرا دارد.

۲. تغذیه گیاهی و مصرف کود، ۴ رکن اساسی دارد. این موارد شامل: انتخاب کود مناسب، زمان مناسب برای مصرف کود، تعیین مقدار مناسب مورد نیاز و نحوه مناسب مصرف کود برای جذب و کارایی بهتر است.

۳. تاریخ کاشت، نحوه آبیاری و مقدار بذر مصرفی در گندم و جو اهمیت زیادی در دستیابی به عملکرد بالا دارد.

۴. گندم و جو در مراحل مختلف رشدی نیاز به کودهای مختلفی دارد که در هر مرحله باید بر اساس نیاز گیاه، کود مناسب استفاده شود. در این مسیر، یک برنامه غذایی خوب تاثیر زیادی در افزایش عملکرد خواهد داشت.

۵. انتخاب بذر مناسب، تاریخ کاشت، عمق کاشت، تقویت بذر، استفاده تلفیقی از کود زیستی و کود شیمیایی و استفاده از برنامه غذایی برای گندم و جو، راهکارهای کلیدی موفقیت کشاورزان با تجربه و دانش است.

 

این مطلب توسط تیم تحقیقاتی دایان تألیف شده است.استفاده از مطالب برای نشر علم و آگاهی با ذکر منبع  و درج لینک مانعی ندارد.

سوالات متداول کشاورزان درباره کشت گندم و مصرف کود گندم

میزان بذر مورد نیاز برای گندم و جو چقدر است؟ (تراکم مناسب گندم و جو)

• تعیین مقدار بذر برای گندم و جو بستگی به نحوه کاشت (دستی یا مکانیزه)، کیفیت بذر، کیفیت آماده‌سازی زمین، آبی یا دیم بودن و … دارد. ولی به طور معمول برای هر هکتار زمین حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم بذر گندم و جو مورد نیاز خواهد بود.

چگونه تاریخ کاشت مناطق را تشخیص دهیم؟

• تاریخ کاشت مناسب بر اساس الگوها و مدل‌های ریاضی بر اساس میزان دمای حداقل، دمای میانگین، میزان رطوبت، بارندگی و دیگر فاکتورها در مناطق مختلف توسط مراکز تحقیقاتی جهاد کشاورزی محاسبه شده و در اختیار گذاشته می‌شود.
• بنابراین برای دسترسی به بهترین تاریخ کاشت به مراکز جهاد کشاورزی و یا مراکز تحقیقات کشاورزی مناطق مراجعه کنید. البته در مقالات علمی که در این سال‌ها به چاپ رسیده است تعدادی از مناطق گزارش شده است که مستلزم جستجو در مقالات علمی در اینترنت است.

عمق مناسب کاشت گندم چقدر است؟

• عمق مناسب کاشت گندم حدود ۱ تا ۱.۵ سانتی‌متری است. عمق بیشتر از این، موجب تشکیل گیاهچه ضعیف خواهد شد.

درصد جوانه‌زنی گندم چطور محاسبه می‌شود؟

• به طور تصادفی مقداری از توده بذر گندم را بردارید.
  مجددا و به طور تصادفی، از این مقدار، ۱۰۰ عدد بذر را بشمارید و جدا کنید.
  داخل یک بشقاب دستمال کاغذی بگذارید و بذرها را روی آن پهن کنید.
  مقداری آب داخل بشقاب بریزید در حدی که نصف بذرها زیر آب رود و کامل زیر آب نباشد.
  بشقاب بذرها را در محیط خانه و یا در جای نسبتا گرم نگهداری نموده و هر چند ساعت یکبار رطوبت آن را چک کنید. در صورت نیاز آب اضافه کنید تا همیشه مرطوب باشد.
  پس از یک هفته تعداد بذرهایی که جوانه زده را بشمارید.
  مثلا اگر ۹۰ بذر جوانه زده بود درصد جوانه‌زنی ۹۰ درصد است.
  این کار را می‌توانید با تعداد کمتری بذر هم انجام دهید. اگر با ۵۰ بذر انجام دهید و ۴۰ بذر جوانه زده باشد، درصد جوانه‌زنی ۸۰ درصد است.

خلوص بذر گندم چگونه محاسبه می‌شود؟

• به طور تصادفی مقداری از توده بذر گندم بردارید.
  بذرهای سالم را از بقیه بذرها و ذرات (شامل بذرهای علف‌های هرز، بذرهای شکسته یا ناسالم، بقایای کاه یا کلش) جدا کنید.
  سپس به طور جداگانه آن‌ها را بشمارید.
  تعداد بذرهای سالم را تقسیم بر تعداد کل بذرهای سالم و ناسالم کنید.
  عدد به دست آمده را در ۱۰۰ ضرب کنید. درصد خلوص بذر به دست می‌آید.
  مثلا اگر ۱۲۵ بذر سالم و ناسالم داشتید که ۱۰۵ تای آن سالم بود، درصد خلوص بذر شما ۸۴ درصد است.

تعداد مناسب پنجه گندم چند است؟

• حدود ۳ تا ۵ پنجه برای گندم مناسب است. در شرایط مساعد افزایش این مقدار نیز امکان‌پذیر است، اما باید توجه داشت پنجه‌ای موثر است که خوشه تشکیل دهد. لذا افزایش بیش از حد پنجه گندم مناسب نیست.

چگونه تعداد پنجه گندم را افزایش دهیم؟

• با انتخاب تاریخ کاشت مناسب، عمق کاشت مناسب و تغذیه و کود مناسب می‌توانید تعداد پنجه موثر را افزایش دهید.

برای یکنواختی سبز شدن گندم چه کارهایی می‌توان انجام داد؟

• انتخاب بذر مناسب، قوی کردن بذر یا تقویت بنیه بذر، کاشت مکانیزه برای عمق کاشت یکنواخت، تسطیح مناسب و آبیاری مناسب (ترجیحاً قطره‌ای) راهکارهای مدیریتی برای یکنواختی در سبز شدن گندم و جو است.

چگونه بذرهای درشت‌تر را برای کاشت جدا کنیم؟

• با استفاده از الک و یا بوجاری کردن بذرها، به راحتی می‌توان بذرهای ریز و بذر علف‌های هرز را حذف کرد. در این شرایط بذرهایی که کشت می‌شود توان بیشتری برای جوانه زنی و تولید گیاهچه قوی خواهد داشت. همچنین خلوص بذر نیز افزایش یافته و یکنواختی در سبز شدن گندم را نیز به همراه دارد.

تقویت بنیه بذر چیست و چه کودهایی برای قوی کردن بذر هستند؟

• اگر گندم و جو خوب جوانه بزند، خوب سبز شود و گیاهچه قوی تولید کند، قطعا مشکلات رشد گیاه در مراحل بعد کمتر است و عملکرد نهایی بالاتر خواهد بود. به مجموعه کارهایی که انجام می‌شود تا بذرها قوی شوند و توانایی تولید گیاهچه قوی داشته باشند، تقویت بنیه بذر می‌گوییم.
• یکی از مهمترین روش‌های قوی کردن بذر (تقویت بنیه بذر) بذرمال کردن است. در این روش مواد مختلفی با اهداف خاصی قبل از کاشت روی بذرها اسپری می‌شود. روی‌وافر دایان از جمله کودهای قدرتمند برای بذرمال گندم و جو محسوب می‌شود که پیشنهاد می‌کنیم در مورد آن بیشتر مطالعه کنید.

برنامه غذایی مناسب را از کجا تهیه کنیم؟

• برای دریافت برنامه غذایی مناسب می‌توانید به این لینک مراجعه نمایید.

برای جلوگیری از ورس گندم چه می‌توان کرد؟

• برای جلوگیری از ورس گندم در مرحله اول مقدار بذر مصرفی نباید زیاد باشد. همچنین مصرف بیش از حد کودهای نیتروژنی مثل اوره یا سولفات آمونیوم باعث رشد قدی و خوابیدگی گندم خواهد شد. همچنین با توجه به تجربه سایر کشاورزان استفاده از کود سیلیکون دایان در طی مراحل رشد باعث افزایش استحکام ساقه‌ها و کاهش ورس گندم و جو خواهد شد.