آنچه در این مقاله می‌خوانید!
تفاوت کشاورزی مدرن و سنتی
بسیاری از کشاورزان، کشاورزی مدرن را صرفا استفاده از تراکتورهای بزرگ و ادوات مدرن می‌دانند و کشاورز سنتی را کشاورزی که از اسب و گاو برای خاکورزی استفاده میکند. در صورتی که این تفکر درست نیست.
ماشین آلات ابزارهای کشاورزی مدرن هستند و استفاده از آن‌ها لزوما مدرن بودن نیست. ماشین آلات صرفا ابزار هستند. در تعریف ابزار میتوان اینگونه بیان کرد که ابزار یک وسیله برای رسیدن به هدف است.
کشاورزی مدرن تفکر و فرهنگ استفاده درست از نهاده‌ها برای افزایش بهره‌وری و راندمان تولید است حال می‌خواهد از خاکورزی با گاو استفاده شود یا از تراکتور ۲۲۰ اسب بخار.
کشاورزی مدرن یا سنتی یک متغیر است و یک کشاورز میتواند در هر سال مدرن یا سنتی عمل کند. کشاورزان با یک بررسی ساده می‌توانند تشخیص دهند که در سال قبل مدرن عمل کرده اند یا سنتی.
یکی از شاخص‌های بررسی کشاورزی مدرن یا سنتی بررسی بهره‌وری می‌باشد، اگر کشاورز کاهش هزینه یا حفظ تامین نیاز گیاه در برابر تغییرات اقلیم و عملکرد بیشتر از متوسط عملکرد منطقه را تجربه کند میتوان گفت که کشاورز در سال قبل مدرن عمل کرده و جزو کشاورزان مدرن محسوب می‌شود.
مثال: تفاوت سنتی یا مدرن در اتومبیل، استفاده درست از ابزار و سوخت برای افزایش راندمان می‌باشد. با کمترین هزینه به بالاترین سطح ایمنی رسیدن و کمترین آلایندگی که نشانه‌ای از افزایش بهره‌وری می‌باشد. سنت یعنی پیکان و پراید، مدرن یعنی بنز و بی ام و. البته منظور از این اسامی صرفا تفکری است که منجر به تولید این ماشین‌ها می‌شود.
دایان با تفکر استفاده درست از نهاده‌ها شما را دعوت به تجربه کشاورزی مدرن میکند.
برنامه غذایی (برنامه کودی) چیست؟
برنامه غذایی ( برنامه کودی ) لیستی از کارهایی است که برای تغذیه باغ و یا زراعت باید انجام شود. این برنامه غذایی را هر کشاورزی دارد. ولی یک کشاورز صرفا کودهایی که بسیار رایج هستند و از قدیم هم استفاده می‌شدند را استفاده میکند و یک کشاورز برنامه بسیار منظم‌تر و علمی‌تری دارد.
به عنوان مثال همین برنامه غذایی را می‌توانید برای انسان‌ها در نظر بگیرید. به طوری که همه ما صبحانه و ناهار و شام در نظر داریم. ولی اکثر مردم به مواد مورد نیاز بدن خود و میزان کالری که دریافت می‌کنند و اینکه داخل این غذاها دقیقا چه موادی وجود دارد توجه نمی‌کنند و اطلاعی ندارند. در صورتی که برخی مردم با استفاده از یک برنامه غذایی دقیق تمام نیازهای بدن خود را رفع می‌کنند تا از هر نظر سالم و سرحال باشند.
حال شرکت دایان همین برنامه غذایی را برای باغ و مزرعه شما بر اساس نوع گیاه، نوع و خصوصیات خاک، شرایط اقلیمی و آب و هوای منطقه، میزان و کیفیت آب آبیاری، امکانات کشاورز، سطح درآمدی و توان هزینه‌‌کرد کشاورز و سایر شرایط آماده میکند. در این برنامه غذایی کودهایی که شما به عنوان کشاورز نیاز است داخل مزرعه یا باغ استفاده کنید، زمان مصرف و شیوه درست آن‌ها به صورت مرحله به مرحله توضیح داده شده است.
برنامه غذایی عملکرد را تضمین نمی‌کند بلکه تامین نیاز گیاه را با توجه به پتانسیل آن سال با کمترین هزینه تضمین میکند. عملکرد در کشاورزی بسته به شرایط مختلفی از جمله آب و هوا، مدیریت کاشت، مدیریت تغذیه و مدیریت آفات و بیماری‌ها تعیین می‌شود. یعنی اگر این شرایط مساعد باشد و مدیریت شود، برنامه غذایی باعث افزایش عملکرد به همان نسبت می‌شود.
مثال: یک برنامه تغذیه ای که برای صبحانه و ناهار و شام و میان‌وعده یک نفر نوشته می‌شود را نمیتوان تضمین کرد که باعث چاق شدن یک انسان لاغر می‌شود. بلکه زمانی باعث چاق شدن خواهد شد که اولا درست اجرا شود و دوما فرد دچار بیماری خاصی نباشد.
در کشاورزی نیز با واقعیت‌ها رو به رو هستیم. ولی مطمئنا میتوان تضمین کرد که شرایط نسبت به زمانی که بدون برنامه‌ریزی پیش روید بسیار بهتر خواهد شد.
آیا کود (تغذیه گیاهی) برای گیاهان نیاز است؟
هیچ موجود زنده ای بدون غذا نمی‌تواند رشد داشته باشد. گیاه نیز یک موجود زنده است و نیاز به غذا دارد. در جامعه گیاهی کود یعنی غذا. البته توجه داشته باشید که خود خاک نیز مواد غذایی برای رشد گیاهان را تامین میکند.
درختان جنگل و مراتع را در نظر بگیرید که کسی به آن‌ها کود نمی‌دهد ولی رشد می‌کنند. اما در یک مزرعه یا باغ ما نیاز به عملکرد بالا داشته و از گیاهان توقع بالایی داریم. بنابراین لازم است نیاز غذایی آن‌ها را با استفاده از کود تامین کنیم تا یکی از مهمترین شرایط برای دستیابی به عملکرد بالا که همان تغذیه است را فراهم سازیم.
از طرفی در کشاورزی از حداکثر فضا ( تراکم کشت ) برای رشد گیاهان استفاده می‌شود. بنابراین تامین نیاز در این فضای محدود بسیار حائز اهمیت است، چرا که طبیعت فرصت تامین غذای مورد نیاز در تراکم بالا را برای گیاه ندارد.
تقسیم بندی و اهمیت کودها از جنبه اثرگذاری
در مقاله “ راهنمای خرید کود کشاورزی ( شناخت کودها ) ” انواع کودها از نظر نوع و ماهیت تولید بررسی کرده ایم. اما در این قسمت انواع کودها از نظر اثرگذاری به سه دسته تأمین‌کننده، مکمل و بهساز خاک تفکیک شده و توضیح داده خواهند شد. یک برنامه غذایی درست و صحیح از جنبه‌های علمی دارای هر سه بخش عنوان شده است و وزن هر قسمت با توجه به جنبه اثرگذاری را در ذیل بررسی می‌کنیم.
کودهای تأمین‌کننده
به کودهایی که مستقیما عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان که همان عناصر اصلی یا ماکرو هستند را تأمین می‌کنند، کود تأمین‌کننده میگوییم. کودهایی که تامین عناصر غذایی اصلی یا ماکرو شامل نیتروژن ، فسفر و پتاسیم را انجام می‌دهند جزء این دسته قرار می‌گیرند. اهمیت این کودها به عنوان ماده مستقیم غذایی برای گیاه بسیار بالاست.
این کودها میتواند از دسته‌ی کودهای حاوی باکتری ( کودهای زیستی ) که تامین عناصر نیتروژن ، فسفر ، پتاسیم را بر عهده دارند و یا کودهای با منشاء قارچی میکوریزاها که عنصر فسفر را برای گیاه با افزایش سطح دسترسی تامین می‌کنند و یا دسته کودهای شیمیایی که تامین عناصر نیتروژن ، فسفر و پتاسیم را بر عهده دارند، باشد.
سهم اثرگذاری و ارزش کودهای تأمین‌کننده در یک برنامه غذایی درست و علمی: ۶۰ تا ۷۰ درصد
کودهای مکمل
به کودهایی میگوییم که حاوی عناصر و یا ترکیباتی هستند که به صورت مکمل ( تکمیل‌کننده کودهای تأمین‌کننده ) مورد استفاده قرار می‌گیرند. عناصر کم مصرف مانند روی، منگنز، آهن، گوگرد، منیزیم، مس، مولیبدات و … از جمله این عناصر هستند و یا ترکیباتی از پروفایل هایی از آمینو اسیدها و یا ویتامین‌ها جزء دسته مکمل‌ها قرار می‌گیرند.
قابل ذکر است که تعدادی از کودهای مکمل ضروری هستند (این بدان معنی است که عدم استفاده از این کودها مشکلاتی را برای تولید فراهم میکند) و تعدادی از آن‌ها کودهای مکملی هستند که استفاده از آن‌ها شرایط بهتری را برای رشد گیاه و عملکرد آن فراهم میکند ولی عدم استفاده آن‌ها خللی در تولید ندارد.
از نقش های مهم کودهای مکمل میتوان به مدیریت تنش‌های زنده (آفات و بیماری‌ها، علف‌های هرز) و غیر زنده ( تغییرات اقلیمی ) اشاره کرد.
سهم اثرگذاری کودهای مکمل در یک برنامه غذایی موثر و علمی : ۱۰ تا ۲۰ درصد
کودهای بهساز خاک
کودهایی که باعث احیاء و اصلاح ساختمان خاک می‌شوند، بهساز خاک میگوییم. کودهای بهساز خاک، شرایط خاک را برای رشد بهتر ریشه و جذب بهتر عناصر غذایی و همچنین افزایش فعالیت میکروارگانیسم‌ها فراهم می‌کنند. از انواع این کودها میتوان به کودهای دامی ( گاوی، گوسفندی، مرغی، اسب، کمپوست ) و همچنین کودهای اسید هیومیک اشاره کرد. نکته مهم اینجاست که این کودها شرایط را برای فعالیت بهتر گیاه فراهم می‌کنند. این ترکیبات در رسته تأمین نیستند و باید به حد مجاز خودشان در یک برنامه غذایی درست استفاده شوند تا اثرات درست خود را نمایان کنند. اما استفاده بیش از اندازه و نادرست از این کودها مشکلات زیادی را برای کشاورزان ایجاد میکند که در مواقعی غیر قابل جبران هست. البته قابل ذکر است ترکیبات دیگری نیز از عناصر شیمایی هستند که در این قسمت نیز قرار می‌گیرند مانند گوگرد و کلسیم (گچ) که در شرایطی باعث بهبود شرایط خاک می‌شوند.
سهم اثرگذاری کودهای بهساز خاک در یک برنامه غذایی علمی: ۵ تا ۱۰ درصد
دقت داشته باشید که کودهای بهساز خاک و مکمل نمی‌توانند به تنهایی نیاز غذایی گیاه را به طور کامل تأمین کنند. بهترین برنامه غذایی یا برنامه کودی برنامه‌ای است که هر سه نوع این کودها را به نسبت نیاز شامل شود. درصدهای تعیین‌شده به عنوان سهم اثرگذاری، میتواند در شرایط خاص تا حدودی تغییرات داشته باشد.
پیشنهاد می کنیم پادکست شناخت کودهای کشاورزی را از رادیو دایان بشنوید.
کود یا برنامه غذایی کدامیک مهمتر است؟
قطعا برنامه غذایی اهمیت بیشتری دارد و صرفا یک کود خوب ملاکی برای اثرگذاری مناسب آن نیست. در واقع کود ابزاری برای یک برنامه غذایی خوب است.
یک کود با کیفیت در صورتی که در زمان مناسب و به مقدار مناسب استفاده نشود میتواند بی‌تاثیر باشد. یک قرص برای بیمار زمانی موثر است که مقدار مصرف و زمان مصرف آن مشخص باشد. نیاز آبی انسان زمانی تامین می‌شود که ۸ لیوان در طول روز مصرف شود نه اینکه صبح ۸ لیوان آب بخوریم و توقع داشته باشیم که تا شب تشنه نخواهیم شد!
با توجه به این مثال‌ها کاملا مشخص است که کود خوب زمانی موثر خواهد بود که در زمان مناسب، مقدار مناسب و نحوه مصرف درست استفاده شود. همه این‌ها در یک برنامه غذایی قابل کنترل است.
بسیاری از کشاورزان صرفا با استفاده از یک کود ( با تفکر کامل بودن آن کود ) احساس می‌کنند که نیاز گیاه را تامین کرده اند. ولی این تصور درستی نیست. با توجه به مثال‌هایی که زده شد، عناصر غذایی مختلف باید در زمان‌ها مختلف و بر اساس نیاز گیاه مصرف شود تا بیشترین تاثیر را داشته باشد.
سوالات متداول کشاورزان در ارتباط با برنامه غذایی درست و علمی
برنامه غذایی باغات و مزارع چیست؟
- برنامه غذایی در کشاورزی، لیستی از کارهایی است که برای تغذیه باغات و مزارع باید اجرا شود. برنامه غذایی به شما کمک میکند هر کودی با دلیل و منطق مصرف شود و بی‌دلیل کودی استفاده نشود. همچنین برنامه غذایی مستقیما با هدف افزایش عملکرد نوشته می‌شود و از رشد بی‌رویه و خارج از فصل جلوگیری میکند.
آیا برنامه غذایی کامل است یا باید کودهای دیگر هم استفاده شود؟
- برنامه غذایی به طور کامل نگارش می‌شود به طوری که نیازی به اضافه کردن سایر کودها نیست. ولی در صورتی که کشاورز تمایل داشته باشد با هماهنگی کارشناسان شرکت میتوان سایر کودها را نیز به صورت تکمیلی به برنامه غذایی اضافه کرد. همچنین کشاورزان عزیز می‌توانند کودهای مدنظر خود را داخل پرسشنامه قید کنند تا در صورت صلاحیت داشتن داخل برنامه غذایی برای آن‌ها گنجانده شود.
آیا برای نوشتن برنامه غذایی آزمایش آب و خاک هم نیاز است؟
- در صورتی که آزمایش آب و خاک داشته باشید حتما به نگارش بهتر و دقیق‌تر برنامه غذایی کمک خواهد کرد. ولی جزء موارد ضروری نیست. در صورتی که آزمایش آب و خاک ندارید پیشنهاد می‌شود داخل پرسشنامه توضیحات کلی در مورد آب و خاک مزرعه خود بنویسید تا کارشناسان با اطلاعات بیشتری اقدام به نگارش برنامه غذایی کنند.
من از قبل کود خریداری کردم. آیا از همان کودها میتوانم استفاده کنم؟
- بله. در صورتی که از قبل کود خریداری کرده‌اید و یا به کود خاصی اعتقاد دارید، می‌توانید نام و مشخصات آن‌ها را داخل پرسشنامه ذکر کنید. در صورت تأیید صلاحیت کود توسط کارشناسان، کودهای ذکر شده توسط شما به مقدار مناسب و در زمان مناسب داخل برنامه غذایی قرار داده می‌شود.
آیا برنامه غذایی باید از اول فصل رشد استفاده شود و یا از اواسط مراحل رشد هم میتوان شروع کرد؟
- خیر. ضرورتی ندارد که برنامه غذایی از اول فصل رشد شروع شود. برنامه غذایی از هر مرحله ای از رشد گیاه شما میتواند شروع شود و برنامه غذایی برای تأمین نیاز غذایی گیاه از آن مرحله به بعد نگارش می‌شود.
چه اطلاعاتی برای درخواست برنامه غذایی نیاز است؟
- برنامه غذایی هر کشاورز با کشاورزان دیگر بسته به شرایط مزرعه و منطقه متفاوت است. برای درخواست برنامه غذایی نیاز است تا کارشناسان اطلاعات شخصی و منطقه شما را داشته باشند. همچنین اطلاعات مختلف از جمله نوع گیاه و خصوصیات آب و خاک و نحوه آبیاری و کارهایی که در باغ یا مزرعه انجام می‌دهید باید برای تیم برنامه نویسی مشخص باشد.