از جمله نکات مهم برای دستیابی به عملکرد مطلوب از مزرعه گندم و جو، رعایت یک سری موارد قبل و در زمان کاشت است که اگر رعایت نشود، متاسفانه بر عملکرد گندم و جو اثر منفی خواهد داشت.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
برای رسیدن به پتانسیل عملکرد در تولید گندم و جو باید عوامل موثر بر خلاء عملکرد را بررسی و رفع کنید. به همین دلیل در این پست آموزشی قرار است در ارتباط با عوامل و فاکتورهای مهم در مرحله کاشت گندم و جو صحبت کنیم که رعایت هر کدام از آنها باعث بهبود عملکرد خواهد شد.
عوامل مدیریتی مهم در مرحله کاشت گندم و جو
موارد زیر از فاکتورهای مهمی هستند که اگر در مرحله کاشت گندم و جو رعایت شوند، می‌توانند بصورت چشمگیری باعث افزایش عملکرد شوند.
- تاریخ مناسب کاشت گندم و جو
- مقدار بذر مصرفی گندم و جو در هکتار
- انتخاب رقم مناسب
- عمق مناسب کاشت
- برنامه کودی برای افزایش عملکرد گندم و جو
قبل از هر نکته‌ای برای کاشت گندم و جو پیشنهاد برنامه کودی را به شما کشاورزان عزیز می‌دهیم. دلیل اهمیت برنامه کودی به این موضوع بر می‌گردد که هر چه مراحلِ قبل از کاشت مثل تعیین زمان کاشت، میزان بذر مصرفی، استفاده از رقم مناسب و عمق کاشت نیز به خوبی رعایت شود ولی در طول فصل رشد گندم و جو، میزان کوددهی را رعایت نکنید عملا تمام زحمات شما در هنگام کاشت از بین رفته و عملکرد مزرعه شما کاهش پیدا می‌کند.
راهکاری ساده و راحت وجود دارد که شما با دریافت برنامه کودی اختصاصی این چالش را به راحتی می‌توانید حل کنید و از زمان‌های دقیق کوددهی، میزان مصرف کود و شیوه مصرف کود به صورت محلول پاشی و مصرف ریشه‌ای (کود آبیاری) آگاه باشید. جالب است بدانید که با تهیه این برنامه کودی از مصرف زیاد کود که میتواند به مزرعه خسارت وارد کند، جلوگیری می‌کنید و هزینه‌هایی که برای تهیه کودها نیز صرف کرده‌اید، کاهش پیدا می‌کند. بنابراین زمانیکه با اصول کوددهی آشنا باشید، می‌توان گفت که عملکرد شما در پایان فصل افزایش چشمگیری خواهد داشت.
علاوه براین، اگر نگران مدیریت آفات و بیماری‌ها هستید باید در جریان باشید که تیم تخصصی برنامه کودی، یک بخش پشتیبانی و راهنمایی نیز برای این مشکلات در طول فصل رشد را دارد که شما با ارتباط به موقع با کارشناسان، می‌توانید بخش زیادی از این مسائل را کنترل و مدیریت کنید.
اهمیت و اصول مدیریت هرکدام از موارد ذکر شده در ادامه توضیح داده می‌شود.
تعیین زمان کاشت گندم و جو
یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که میتواند روی عملکرد نهایی گندم و جو تاثیر بگذارد، رعایت زمان (تاریخ) کاشت است.
براساس تحقیقات و گزارشات میدانی، عدم رعایت تاریخ کاشت میتواند روی عملکرد گندم و جو تاثیر منفی بگذارد. انجام پژوهش‌های سالانه و تاکید محققان بر این پارامتر، اهمیت بسیار بالای زمان کاشت گندم و جو را می‌رساند.
اثرات تاریخ کاشت نامناسب بر عملکرد گندم و جو
در تاریخ کاشت‌های دیرهنگام، به علت کاهش دما، گیاهچه و ریشه فرصتی برای رشد و توسعه نداشته و استقرار مناسب بوته صورت نمی‌گیرد. در این شرایط گیاهچه در برابر سرماهای زمستان حساس خواهد شد. تاخیر در کاشت یا کاشت کُرپه باعث موارد زیر می‌شود:
- کاهش درصد سبز شدن مزرعه به علت مواجهه با دماهای پایین
- کاهش تعداد پنجه‌های موثر
- مواجهه مراحل حساس بوته (مانند گرده‌افشانی) با گرماهای زودرس و کاهش تعداد دانه و وزن آنها
کشت زودهنگام نیز باعث می‌شود گیاهچه‌ها رشد زیادی کرده و در اثر رشد رویشی زیاد، احتمال سرمازدگی در زمستان بالا می‌رود. ازطرفی کاشت زودهنگام باعث رشد علوفه‌ای بوته شده و تعداد پنجه‌های غیرموثر را افزایش می‌دهد.
علوفه‌ای شدن بوته‌ها باعث می‌شود که گیاه بخشی از توان خود را صرف تولید پنجه‌هایی کند که تبدیل به خوشه نمی‌شوند و همین میتواند باعث ضعف خوشه‌های تولید شده و کاهش عملکرد شود.
شرایط آب و هوایی منطقه تعیین کننده زمان تاریخ کاشت گندم و جو
کشور ما از نظر اقلیم بسیار متنوع است و به همین دلیل آغاز کشت گندم و جو نیز برای هر منطقه متفاوت بوده و نمی‌توان برای همه نواحی زمان کاشت یکسان در نظر گرفت.
در اکثر مناطق ایران، گندم و جو در فصل پائیز کشت می‌شود، اما نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه شود این است که مهم‌ترین عامل برای تعیین تاریخ کاشت، دمای خاک است. گندم در دامنه‌های مختلف دمایی جوانه می‌زند اما دمای مطلوب خاک برای جوانه‌زنی آن 20 درجه‌سانتی‌گراد است. بنابراین، زمان و تاریخ کاشت گندم و جو در شرایط مختلف آب و هوایی متفاوت خواهد بود.
مقاوم‌ترین مرحله گندم و جو به سرماها مرحله پنجه زنی است. بنابراین زمان کاشت باید طوری تنظیم شود که گیاهچه قبل از ورود به سرماهای زمستانه به مرحله پنجه رسیده باشد.
زمان کاشت گندم و جو بطور معمول در مناطق سردسیر و معتدل کشور از نیمه اول شهریور ماه آغاز و تا اواسط آبان ادامه دارد. در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر کشور نیز زمان کاشت به دلیل بالا بودن دما بطور معمول از نیمه اول مهرماه بسته به منطقه شروع و تا اواسط آذر ادامه ادامه دارد.
اقدامات لازم در کاشت تاخیری بذر گندم و جو
در بسیاری از استان‌ها، کشاورزان عزیز به دلایل مختلفی مجبور به کاشت دیرهنگام می‌شوند که در چنین شرایطی باید توجه ویژه‌ای به میزان بذر مصرفی داشته و مقدار آن را افزایش دهند تا جبرانی برای تاخیر در تاریخ کاشت و جلوگیری از اُفت عملکرد باشد. درصورت تاخیر در کاشت باید حداقل 15-10 درصد به میزان بذر مصرفی اضافه شود.
میزان بذر مصرفی گندم و جو در زمان کاشت
یکی از مهم‌ترین فاکتورها در عملکرد گندم و جو، رعایت تراکم کاشت است. دقت کنید که میزان بذر مصرفی تاثیر مستقیم روی تراکم مطلوب دارد. درصورتیکه مقدار بذر مصرفی برای کاشت گندم و جو رعایت نشود، متاسفانه عملکرد دانه بشدت کم خواهد شد.
علاوه براین از سوالات پرتکرار کشاورزان عزیز در زمان کاشت، میزان بذر مصرفی گندم و جو در هکتار است. باید توجه داشته باشید که فاکتورهای زیادی هستند که مقدار بذر مصرفی را تعیین می‌کنند. به عنوان مثال در نظر داشته باشید که مقدار بذر مصرفی در شرایطی که بذور قدرت جوانه زنی و خلوص پایینی دارند و کاشت نیز با تاخیر انجام می‌شود، بیشتر از شرایط طبیعی خواهد بود.
برای تعیین میزان بذر مصرفی باید موارد زیر را مدنظر داشته باشید:
- خلوص ژنتیکی و فیزیکی بذر (بذور از یک رقم و عاری از هرگونه آلودگی بذر علف‌های هرز)
- یکنواخت بودن بذور از لحاظ ریز و درشتی
- درصد و سرعت جوانه‌زنی بالا (بذور با درصد جوانه زنی بالای 95 درصد)
- تاریخ کاشت
- عمق کاشت
کشاورز عزیز توجه داشته باشید که بطور معمول میزان بذر مصرفی گندم آبی حدود 250-200 کیلوگرم در هکتار است. در سیستم‌های آبیاری کارآمدتر (مانند قطره‌ای) تا 300 کیلوگرم بذر در هکتار نیز می‌توان کشت کرد. دقت کنید که تراکم مطلوب کاشت گندم آبی در اقلیم‌های مختلف حدود 500-400 بذر در مترمربع است که میزان بذر مصرفی نیز براساس آن تنظیم می‌شود.
مقدار بذر مصرفی برای گندم و جو در مناطق دیم با بارندگی زیر 300 میلی‌متر نیز حدود 150-100 کیلوگرم در هکتار است. اما در مناطق با بارندگی بالای 300 میلی‌متر می‌توان 200-180 کیلوگرم بذر در هکتار کشت کرد. تراکم مطلوب بذر برای گندم دیم حدود 350-300 بذر در مترمربع متغیر است.
نکته کلیدی: اگر بذور از لحاظ کیفیت مناسب نبوده و تاریخ مناسبی برای کاشت انتخاب نشود، به مقدار بذر مصرفی اضافه می‌شود.
انتخاب رقم مناسب برای کاشت گندم و جو
انتخاب رقم مناسب برای کاشت، تاثیر زیادی روی تناژ گندم و جو دارد. امروزه ارقام زیادی برای مناطق مختلف کشور تولید شده که هرکدام ویژگی‌های بخصوصی دارند.
یکی از سوالات رایجی که در این زمینه مطرح می‌شود این است که پربازده ترین بذر گندم آبی و دیم چه رقمی است؟
کشاورزان عزیز باید توجه داشته باشند که اگر رقمی در یک منطقه یا استان عملکرد خوبی داشته است، ممکن است در استان یا ناحیه دیگری عملکردش بالا نباشد، از این نظر که اقلیم هر منطقه با منطقه دیگر متفاوت است. ارقامی که سازگاری مناسبی برای اقلیم‌های سرد دارند، نباید در اقلیم‌های گرم کشت شوند و بالعکس.
دقت کنید که بهترین بذر گندم و جو برای هر منطقه رقمی است که سازگاری اقلیمی مناسب، مقاومت زیادی به تنش‌های محیطی و آفات و بیماری داشته و در نهایت نیز تناژ بالایی را به کشاورز بدهد.
انتخاب رقم مناسب برای هر منطقه نیز باید از طریق رصد داده‌های هواشناسی و همچنین مشورت با کارشناسان کشاورزی انجام شود.
عمق کاشت مناسب گندم و جو
کاشت بذر در عمق مناسب تاثیر زیادی بر سرعت سبز شدن، استقرار اولیه گیاهچه و تعداد پنجه موثر دارد. کاشت عمیق باعث کاهش تعداد پنجه‌های موثر (بارور) و تولید پنجه‌های علفی می‌شود. از طرفی کاشت در عمق زیاد باعث بروز بیماری‌هایی مثل پاخوره در گندم و جو می‌شود. در کشت سطحی نیز احتمال خسارت سرمازدگی زمستانه وجود دارد.
عمق کاشت مناسب برای گندم و جو بین 1 تا 3 سانتی‌متر است. در کشت‌های دیم و بسته به شرایط می‌توان بذر را در عمق 8-5 سانتی‌متری کشت کرد.
پنجه‌زنی موثر: عامل مهم در بهبود عملکرد
پنجه‌ها، ساقه‌های جانبی هستند که از کنار ساقه اصلی رشد می‌کنند. این پنجه‌ها می‌توانند مانند ساقه اصلی به خوشه رفته و عملکرد نهایی را افزایش دهند. بعضی از پنجه‌ها غیرموثر و علفی و برخی دیگر موثر هستند که پنجه‌های موثر تولید خوشه و دانه می‌کنند.
معمولا 3 الی 5 پنجه در گندم و جو بسته به شرایط مختلف تشکیل می‌شود. عوامل مختلفی که در بالا توضیح داده شدند از جمله انتخاب تاریخ کاشت، میزان بذر مصرفی گندم و جو و … اگر به درستی مدیریت نشوند، تعداد پنجه‌های موثر (بارور) کم شده و عملکرد نهایی اُفت خواهد کرد.
کشاورز عزیز کلیه موارد و نکاتی که در این مقاله ذکر شد، به ظاهر اقداماتی ساده در مسیر تولید گندم و جو هستند اما توجه داشته باشید که رعایت همین نکات ساده تاثیر کلانی بر عملکرد مزرعه شما خواهند داشت.
لطفا با آگاهی کشاورزی کنید!
در این مقاله آموزشی از اگرویار سعی کردیم تا به برخی از سوالات کشاورزان در ارتباط با کاشت گندم و جو از جمله تاریخ مناسب کاشت، میزان بذر مصرفی در هکتار، عمق مناسب کاشت و انتخاب رقم مناسب پاسخ دهیم. اگر سوالات بیشتری در ارتباط با این مرحله دارید، از بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
منابع
+ OYEWOLE, C. Department of Crop Production, Faculty of Agriculture, Kogi State University, PMB 1008, Anyigba, Kogi State, Nigeria.
+ Zhou, B., Sun, X., Ge, J., Li, C., Ding, Z., Ma, S., ... & Zhao, M. (2020). Wheat growth and grain yield responses to sowing date‐associated variations in weather conditions. Agronomy Journal, 112(2), 985-997.
+ https://wheat.org/