راهنمای مصرف کود با هدف افزایش عملکرد کلزا (راهنمای جامع)

در این مقاله، روش‌ها و تکنیک‌های کلیدی برای افزایش عملکرد و افزایش درآمدتان در کشت کلزا را آماده کرده‌ایم. اگر پیشنهادات را به خوبی اجرا کنید می‌توانید حداقل در منطقه خودتان جزء کشاورزان پیشرو در زمینه کشت کلزا باشید.

میانگین عملکرد کلزا به گزارش فائو (سال ۲۰۱۸) در ایران ۱.۸۲ تن در هکتار است. این یک اشکال بزرگ است و نشان از عملکردهای بسیار پایین و عدم اطلاع کافی در زراعت این گیاه مهم و استراتژیک در کشور دارد. نکته قابل تامل اینجاست که کشور ترکیه در همسایگی ما به گزارش فائو در سال ۲۰۱۸، به طور میانگین ۳.۳ تن در هکتار عملکرد داشته است.

کشاورزی در ایران با خلأ های تولید زیادی مواجه است. بسیاری از این خلأ های تولید را می‌توان از مسیر علمی رفع کرد تا کشاورزان عزیز با رعایت این نکات علمی به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کنند. به هر موضوعی که باعث عدم دسترسی کشاورز به موفقیت شود، خلأ تولید می‌گویند.

البته قابل ذکر است که کشاورزان باید این نکته مهم را بدانند که عملکرد در محصولات کشاورزی به برنامه‌ریزی دقیق تولید با مجموع شرایط اقلیمی در سال و مدیریت متقابل کشاورز در همان سال گفته می‌شود. اگر به طور ساده بخواهیم این نکته را بیان کنیم، می‌توان گفت عملکرد نهایی برآیندی از برنامه‌ریزی تولید و تصمیمات صحیح کشاورز در لحظه و تغییرات شرایط اقلیمی در هر سال می‌باشد.

از خلأهای تولید می‌توان به مدیریت کشت، مدیریت تغذیه، کیفیت کودهای مورد استفاده، مدیریت آفات و بیماری‌ها، مدیریت زمان مصرف کودها و سموم، مدیریت آبیاری به اندازه و در زمان درست، مدیریت بذر مناسب جهت کشت و شرایط اقلیمی اشاره کرد.

ما در این مطلب تجربیات کشاورزان با تجربه و دانش را برای شما جمع‌آوری کرده‌ایم.

 

بررسی و مقایسه عملکرد کلزا در دنیا و ایران با تکیه بر اقلیم

 

کلزا، گیاهی با قدمت طولانی است. شواهد نشان می‌دهد که در هند، ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کشت کلزا وجود داشته است. در قرن هفدهم کشت کلزا از اروپای شرقی رواج پیدا کرده و از همان زمان تا الان همچنان بشر به دنبال افزایش عملکرد کلزا برای تأمین غذا و افزایش درآمد شخصی است.
برای تشریح بهتر این موضوع به تعریف عملکرد تئوریک، رکورد عملکرد و همچنین متوسط عملکرد (میانگین عملکرد) می‌پردازیم.

عملکرد تئوریک
بیشترین عملکرد یک گیاه در شرایط استاندارد (شرایط بدون محدودیت رشد) که به صورت محاسباتی بر اساس توان فتوسنتز، جذب و تنفس یک گیاه محاسبه می‌شود. این عملکرد محاسباتی می‌باشد.

رکورد عملکرد
به بیشترین میزان برداشت یک محصول در واحد سطح گفته می‌شود. این عملکرد اجرایی می‌باشد و قابل دسترس است. این عملکرد در مزارع در بعضی از سال‌های تولید به دلیل حضور شرایط استاندارد مدیریتی و اقلیمی قابل دسترس است. این رکورد وابستگی زیادی به اقلیم و منطقه دارد. به طور مثال رکورد برداشت کلزا در ایران ۵.۹ تن است. بالاترین رکورد دنیا متعلق به انگلستان به میزان ۷ تن در هکتار است.

متوسط عملکرد (میانگین عملکرد)
به مجموع تناژ برداشت مزارع یک کشاورز یا یک کشور نسبت به مساحت کشت شده را می‌گویند. کشاورزان عزیز باید این نکته مهم را بدانند که متوسط برداشت و رکورد برداشت در هر منطقه در هر سال به صورت جداگانه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. پس می‌توان گفت این عملکرد متغیرهای زیادی در آن دخیل است. از جمله مدیریت تغذیه، کاشت، آبیاری، آفات و بیماری‌ها و از همه مهم‌تر اقلیم که نقش بسیاری دارد.
ملاک مدیریت درست مزرعه برای افزایش متوسط عملکرد در منطقه انجام می‌گیرد. کشاورز پیشرو و نمونه به کشاورزی گفته می‌شود، که بتواند متوسط عملکرد مزارع خود را به رکورد در سال در منطقه نزدیک کند. صرف افزایش رکورد در یک قطعه موجب نمونه شدن و یا پیشرو بودن کشاورز نیست.
بسیاری از کشاورزان رکورد عملکرد خود را شاخصی برای ارزیابی می‌دانند اما باید گفت آن چیز که مورد اهمیت است متوسط برداشت عملکرد یک کشاورز بوده که مورد ارزیابی فنی و علمی قرار می‌گیرد.

 

 

همان‌طور که شکل نشان می‌دهد، شیلی با میانگین عملکرد ۳.۹ تن در هکتار بیشترین عملکرد کلزا را در دنیا دارد. دقت داشته باشید که این اعداد میانگین عملکرد کشاورزان هستند و قطعاً بالاتر و پایین‌تر از این عدد نیز در این کشور وجود دارد.

کشور همسایه ما یعنی ترکیه با میانگین عملکرد ۳.۳ تن در هکتار در سطح بسیار خوبی قرار دارد. این در صورتی است که میانگین عملکرد کلزا در ایران فقط ۱.۸ تن در هکتار است.

جالب است رکورد عملکرد کلزا در دنیا در سال ۲۰۲۰ را هم بررسی کنیم. آقای تیم لامیمن از کشور انگلستان با عملکرد ۷ تن در هکتار رکورددار عملکرد کلزا در دنیا است. تیم لامیمن زمان کلیدی محلول‌پاشی‌ها و استفاده از تغذیه مناسب را دلیل تولید بالا در مزارع کلزا خود می‌داند.

جالب است بدانید رکورد عملکرد کلزا در ایران در سال ۲۰۲۰ هم ۵.۹ تن در هکتار در شهر ازنا در استان لرستان است و این نشان از شرایط مناسب کشور ما برای افزایش عملکرد دارد.

 

از شاخص‌هایی که بر روی عملکرد تأثیرگذار هستند می‌توان به شاخص‌های مستقیم و غیر مستقیم اشاره کرد. همان‌طور که از نام آن‌ها بر می‌آید شاخص‌های مستقیم، مستقیماً بر روی عملکرد تأثیرگذارند و شاخص‌های غیرمستقیم به صورت فرعی و با تاثیر بر عوامل دیگر می‌توانند بر روی عملکرد تأثیر داشته باشند. پس اهمیت شاخص‌های مستقیم در آن است که اگر بتوانیم بر روی این شاخص‌ها تأثیر مثبت داشته باشیم سریعاً و بی‌واسطه عملکرد، قابلیت افزایش پیدا خواهد کرد.

شاخص‌های مستقیم

۱. تعداد بوته در مترمربع (تراکم مناسب)
تراکم بوته‌ها را در زمان کاشت مشخص می‌کنیم. این شاخص عملکردی، با میزان بذر مصرفی در زمان کاشت و عمق مناسب کاشت ارتباط مستقیمی دارد. اگر تراکم زیاد باشد فضای مناسب برای رشد و دسترسی به مواد غذایی برای بوته‌ها فراهم نخواهد بود که باعث تولید بوته‌ها و غلاف‌های ضعیف می‌شود. از طرفی اگر تراکم کم باشد فضای خالی در مزرعه زیاد بوده و تعداد شاخه در متر مربع نیز کم خواهد بود. بنابراین عملکرد بالا زمانی حاصل می‌شود که تراکم در حد مناسب باشد. تراکم مناسب در کلزا حدود ۵۰ تا ۷۰ بوته در متر مربع است.
بنابراین انتخاب بذر مناسب از جهت درصد جوانه‌زنی و خلوص بذر بر روی این شاخص بسیار مؤثر است. چرا که وقتی میزان ۵ تا ۷ کیلوگرم بذر برای یک مزرعه کلزا پیشنهاد می‌شود با فرض درصد جوانه‌زنی ۹۹ درصد محاسبه شده است. در صورتی که اگر کیفیت بذر پایین باشد یعنی درصد جوانه‌زنی پایین و خلوص پایین‌تر میزان مصرف بذر بیشتری را برای رسیدن به تراکم مناسب الزامی می‌کند.

 

۲. تعداد شاخه‌ و غلاف در بوته

در کشت کلزا تعداد شاخه و غلاف در بوته به تاریخ کاشت، تراکم بوته‌ها (میزان بذر مصرفی)، عمق کاشت بذرها، استقرار مناسب و تغذیه صحیح ارتباط دارد که در زمان کاشت، مرحله رشد ساقه و مرحله گلدهی می‌توان بر میزان آن اثر گذاشت.

تاریخ کاشت مناسب از نظر دمای مناسب جوانه‌زنی و استقرار مناسب بسیار حائز اهمیت است چرا که اگر در تاریخ مناسب کاشته نشود یا گیاهچه در موقعیت مناسب خود برای تحمل سرما قرار نمی‌گیرد، این موضوع می‌تواند تعداد بوته و یا تعداد شاخه و غلاف را تحت تأثیر خود قرار دهد. اگر زودتر از تاریخ مناسب، کاشت انجام شود موجب می‌شود تا گیاه از مرحله رزت عبور کرده و مقاومت گیاه نسبت به سرما به شدت کاهش پیدا کند. در مقابل آن اگر دیرهنگام و یا دیرتر از تاریخ مناسب کاشته شود گیاهچه به مرحله رزت نرسیده و حساسیت نسبت ‌به سرما افزایش می‌یابد. این موضوع باعث سرمازدگی گیاهچه و افت حداکثری و حتی در بعضی مواقع باعث از بین رفتن کل بوته‌ها در مزرعه خواهد شد. حداقل دما برای جوانه‌زنی کلزا ۱.۵ تا ۲.۵ درجه و بهترین دما برای جوانه‌زنی کلزا ۲۴ تا ۲۸ درجه است.

میزان بذر مصرفی در صورت عدم رعایت میزان بذر مصرفی تعداد بوته کاهش و یا افزایش پیدا کرده که هر دو این موضوع موجب کاهش عملکرد خواهد شد. در زمان کاهش تعداد بوته در مترمربع قطعا تعداد شاخه افزایش خواهد یافت ولی شاخه‌های تولید شده نمی‌توانند جبران کمبود بوته را داشته باشند و کاهش عملکرد اتفاق خواهد افتاد. افزایش میزان بذر نیز از جنبه رقابتی می‌تواند موجب کاهش تعداد شاخه و غلاف در کلزا شود.

عمق کاشت مستقیم بر روی استقرار صحیح و در نهایت تعداد بوته در متر مربع موثر است. کشاورزان عزیز این نکته مهم را باید بدانند که بذر کلزا به دلیل ریز بودن، برای سبز شدن احتیاج به یک نیروی زیاد برای بیرون آمدن از بستر خاک خواهد داشت. در نتیجه هرچقدر عمق کشت بیشتر باشد بذر جوانه زده، اما توان خروج و انرژی لازم را برای خروج از خاک نخواهد داشت. در نتیجه عدم سبزینگی مناسب در مزرعه یا به عبارت عامیانه ” کچلی مزرعه کلزا” باعث افت عملکرد خواهد بود.

استقرار مناسب گیاهچه استقرار مناسب گیاهچه نیز بر روی تعداد شاخه و غلاف در بوته و در نهایت افزایش عملکرد تأثیر بسزایی دارد. استقرار موفق را می‌توان با استفاده از روش‌های قوی کردن بذر (تقویت بنیه بذر) بهبود بخشید. برای استفاده از این روش‌ها می‌توان به بذرمال روی اشاره کرد. با توجه به تجربیات تعداد زیادی از کشاورزان به شما بذرمال روی دایان را پیشنهاد می‌کنیم. اگر میخواهید در مورد بذرمال روی دایان بیشتر بدانید روی این لینک کلیک کنید.

تغذیه صحیح میتواند روی افزایش تعداد شاخه و غلاف در بوته تاثیر زیادی داشته باشد. این در صورتی است که کیفیت کود بالا بوده و مقدار و زمان مصرف کود نیز به خوبی رعایت شود. تغذیه مناسب نیاز به تخصص در حوزه تغذیه گیاهی دارد و هر کسی نمیتواند دقیقا نیاز گیاه در مراحل را تشخیص دهد. مرکز تخصصی تغذیه گیاهی دایان با توجه به اطلاعات مزرعه شما برای شما برنامه غذایی اختصاصی نگارش می‌کند. برای تکمیل پرسشنامه برای دریافت برنامه غذایی کلزا اینجا کلیک کنید.

تغذیه صحیح میتواند روی افزایش تعداد شاخه و غلاف در بوته تاثیر زیادی داشته باشد. این در صورتی است که کیفیت کود بالا بوده و مقدار و زمان مصرف کود نیز به خوبی رعایت شود. تغذیه مناسب نیاز به تخصص در حوزه تغذیه گیاهی دارد و هر کسی نمیتواند دقیقا نیاز گیاه در مراحل را تشخیص دهد. مرکز تخصصی تغذیه گیاهی دایان با توجه به اطلاعات مزرعه شما برای شما برنامه غذایی اختصاصی نگارش می‌کند. برای تکمیل پرسشنامه برای دریافت برنامه غذایی کلزا اینجا کلیک کنید.

۳. تعداد دانه در غلاف کلزا

تعداد دانه در خوشه نیز ارتباط مستقیمی با عملکرد نهایی دارد. این شاخص عملکردی در اوایل ساقه روی و زمان گلدهی تعیین می‌شود. تغذیه در این مراحل جزء مراحل کلیدی است که مستقیماً در عملکرد نهایی مؤثر بوده و در برنامه غذایی کلزا دایان به آن توجه شده است. برای مشاهده و دریافت برنامه غذایی کلزا به لینک زیر مراجعه شود.

شاخص‌های غیرمستقیم

۱. مدیریت آفات کلزا ۲. مدیریت بیماری‌ کلزا ۳. مدیریت علف‌های هرز ۴. مدیریت آبیاری
در کنار شاخص‌های مستقیمی که روی عملکرد نهایی مؤثر بودند، شاخص‌های غیرمستقیمی نیز وجود دارد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. در زراعت کلزا وجود علف‌های هرز و عدم کنترل صحیح و نبود علفکش اختصاصی، برای مدیریت صحیح، باعث آسیب به مزرعه و افت عملکرد خواهد شد. البته حضور علف‌های هرز در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود. از طرفی آفات و بیماری‌ها در کلزا خسارات جبران‌ناپذیری به همراه خواهند داشت که مدیریت صحیح آن اهمیت زیادی دارد.
آبیاری نیز از جمله این عواملی است که جزء موارد کلیدی در مدیریت مزرعه است. به طوری که اگر سیستم آبیاری مناسبی انتخاب شود میزان آب مصرفی در هکتار کاهش می‌یابد، توزیع آب در کل مزرعه یکنواخت خواهد بود، اثرات تنش‌های محیطی کاهش خواهد یافت، تأثیر کود و تغذیه به شدت افزایش یافته و به طور کلی افزایش رشد و عملکرد کلزا را به همراه خواهد داشت.
به این نکته بسیار مهم توجه داشته باشید که عملکرد نهایی که شما از مزرعه به دست می‌آورید نتیجه مجموعه‌ای از عوامل مدیریتی در مزرعه است و هیچ‌گاه تأثیر یک عامل، باعث افزایش چشمگیری در عملکرد نمی‌شود. با این وجود برخی راهکارهای کلیدی می‌تواند باعث افزایش عملکرد نهایی مزرعه شود. در ادامه چند راهکار کلیدی که کشاورزان باتجربه و دانش به آن دست پیدا کردند را برای شما جمع‌آوری کردیم.

۶ راهکار کشاورزان با تجربه و دانش، برای افزایش عملکرد کلزا – پیشنهادی دایان

کشاورزان با دانش و باتجربه، مسیر را رفته، تجربه کرده و به نتیجه رسیده‌اند. حال وقت آن است که این راهکارها برای شما هم باز شود تا همه با هم به عملکردهای منطقی با توجه به شرایط منطقه خود دست یابیم. فقط یادتان باشد که کشاورزان با تجربه و دانش راهکارهای پیچیده‌ای ندارند، ولی راهکارهای ساده را درست اجرا می‌کنند.
۱. انتخاب بذر کلزا مناسب با اقلیم منطقه
انتخاب بذر مناسب اولین قدم برای افزایش عملکرد است. بسیاری از کشاورزان از بذرهای محلی عملکردهای بالایی می‌گیرند که دلیل آن سازگاری آن رقم به شرایط مختلف منطقه مثل گرما، سرما، شوری یا خشکی است. برخی نیز از ارقام اصلاح شده برای شرایط خاص استفاده می‌کنند که بسته به اقلیم منطقه یا محدودیت‌هایی که برای عملکرد وجود دارد، می‌تواند انتخاب مناسبی برای کشت کلزا باشد.
هر نوع بذری که استفاده می‌کنید، مهم این است که بذر شما دارای خلوص فیزیکی باشد. یعنی سعی کنید بذرها را بوجاری کنید تا بذور علف‌های هرز یا بذرهای شکسته و بقایای گیاهی از توده بذر حذف شود و از همه مهم‌تر بذرها تماماً یک اندازه باشند. یکنواختی در سایز بذرها، یکنواختی در رشد بوته‌ها را به دنبال خواهد داشت.
۲. تاریخ کاشت کلزا
تاریخ کاشت یکی از نکات کلیدی بسیار مهم است که کشاورزان با تجربه و با دانش، توجه ویژه‌ای به آن دارند. تاریخ کاشت مناسب در کلزا، بسیار فاکتور مهمی است ازین‌نظر که تاریخ کشت زود هنگام مزرعه را دچار افت عملکرد کرده و در بعضی موارد باعث نابودی مزرعه شود. زمانی که بذرها دیرتر از زمان مناسب کشت شوند، فرصت بوته‌ها برای طی کردن مراحل مختلف رشدی کوتاه‌تر شده و موجب کاهش قطعی عملکرد خواهد شد. حداقل دما برای جوانه‌زنی کلزا ۱.۵ تا ۲.۵ درجه و بهترین دما برای جوانه‌زنی کلزا ۲۴ تا ۲۸ درجه است. سعی کنید در مرحله ای کشت کنید که بهترین دما برای جوانه‌زنی فراهم باشد و از طرفی انقدر زود کشت نکنید که رشد زود هنگام بوته‌ها و افزایش حساسیت به سرما شود.

۳. عمق مناسب کاشت بذرها
بذری که در عمق مناسب کشت نشود قطعاً در مراحل بعد دچار مشکل بوده و عملکرد نهایی آن کاهش خواهد یافت. خاکورزی مناسب و خاک نرم و استفاده از بذرکار مناسب برای کاشت، شرایط عمق مناسب کشت را فراهم خواهد کرد. اگر بذر در عمق بیشتری کشت شود انرژی زیادی برای خروج از خاک صرف میکند که نتیجه آن بوته ضعیف خواهد بود و در بعضی موارد اصلا گیاهچه‌ای سبز نخواهد شد. عمق مناسب کاشت کلزا ۱ تا ۲ سانتی‌متر با توجه به شرایط منطقه (شرایط مناسب‌تر دمایی یا منطقه سرد) است.

۴. قوی کردن بذر (تقویت بنیه بذر)
استقرار سریع و مناسب بر روی شاخص‌های مستقیمی که در بالا ذکر شده است تأثیر بسزایی دارد. از این‌رو می‎‌توان با یکی از تکنیک‌های مهم به استقرار سریع و مناسب کمک کرد، یکی از این تکنیک‌ها، بذرمال روی می‌باشد. از این رو دایان، بذرمال روی دایان (روی‌وافر دایان) را پیشنهاد می‌کند. جهت مطالعه مقدار، میزان و کیفیت محصول به این لینک مراجعه نمایید.

۵. استفاده تلفیقی از کودهای زیستی ( کود میکروبی ) و شیمیایی
کودهای شیمیایی غذای اصلی گیاهان هستند. ولی زمانی که به مقدار بالا استفاده شود می‌تواند هم برای گیاه و هم برای خاک مضر باشد. بنابراین بهتر است از مقدار مصرف کودهای شیمیایی کاسته شده و کودهای زیستی به برنامه غذایی اضافه شود. کودهای زیستی از جمله کودهای حاوی باکتری‌های حل‌کننده عناصر، باعث تأمین عناصر غذایی برای گیاه می‌شوند. همچنین برای جذب سایر کودهای شیمیایی که در خاک استفاده شده نیز بسیار ضروری است. باکتری‌های مفید می‌توانند خاک را زنده کنند تا بیشترین پتانسیل خاک در افزایش عملکرد به کار گرفته شود. از این رو به شما کودهای زیستی ( کود میکروبی ) دایان را پیشنهاد می‌کنیم که در برنامه‌های غذایی کلزا گنجانده شده است. از این لینک می‌توانید به برنامه غذایی کلزا دسترسی داشته باشید.

۶. برنامه غذایی علمی مناسب برای تغذیه در مراحل مختلف کلزا
در تمام موجودات زنده، تغذیه نقش بسیار مهمی برای رشد و سلامت دارد. در گیاهان نیز کودها به عنوان غذای گیاه، بیشترین تأثیر را (بعد از آب) در رشد و افزایش عملکرد دارند. تغذیه گیاه یک علم بسیار پیچیده و مدرن در دنیا است ولی متأسفانه در ایران به این مسئله مهم در سطح بسیار ابتدایی توجه شده است.
با توجه به علم روز دنیا یک برنامه غذایی علمی بر اساس فیزیولوژی ساختاری و کارکردی گیاه نیاز هر کشاورز کلزا‌کار است. اگر به دنبال افزایش عملکرد هستید و برنامه غذایی مناسبی برای تغذیه و کوددهی ندارید، بهتر است قبل از اینکه یک سال دیگر بگذرد تجدید نظر کنید. برنامه غذایی دایان با شاخص‌های مستقیم عملکردی توجه دارد و بر این اساس نگارش می‌شود.
یک برنامه غذایی مناسب دارای شاخص‌های علمی، نوع، میزان و زمان مناسب کوددهی با توجه به اقتصادی بودن آن در شرایط اقلیمی می‌باشد. دایان، با حفظ این شاخصه‌ها، برنامه غذایی‌هایی برای شما آماده کرده و یا در صورت خاص بودن شرایط شما برنامه غذایی اختصاصی آماده خواهد شد.
برای دریافت رایگان برنامه غذایی کلزا کلیک کنید.

کشاورزان با تجربه و دانش، از کودهای مختلف در مراحل کلیدی برای افزایش هر چه بیشتر عملکرد نهایی بسیار بهره می‌برند. ولی این نتایج مستلزم مدیریت مزرعه از جمله تاریخ مناسب کشت، تراکم مناسب (میزان بذر مصرفی در هکتار)، آبیاری مناسب، مدیریت علف‌های هرز و … است. عملکرد نهایی از مدیریت صحیح مجموعه این موارد به دست خواهد آمد. در این مسیر، تغذیه، در صورتی که به مقدار مناسب و در زمان مناسب از کودهای با کیفیت استفاده شود تأثیرات بسیار شگفت‌انگیزی خواهد داشت.

تغذیه و کود کلزا در مراحل رشدی مختلف

مراحل رشدی گیاه کلزا

۱. تغذیه و کود کلزا قبل از کاشت
تغذیه و کود گیاه کلزا قبل از کاشت که به کودهای پایه معروف است برای فراهمی عناصر غذایی در خاک بسیار مناسب خواهد بود. این کودها می‌تواند شامل کودهای دارای پتاسیم، فسفر و گوگرد باشد. همچنین برخی از فرم‌های کود نیتروژنی نیز قابل مصرف خواهد بود. در میان کودهای پایه گوگرد نقش مهم‌تری دارد زیرا کلزا یک گیاه دانه روغنی است و گوگرد پیش ساز تبدیل ماده اولیه ساخته شده در گیاه به فرم چربی در دانه خواهد شد.
نکته بسیار کلیدی که در راهکارهای پیشنهادی کشاورزان نمونه نیز آورده شده، استفاده از کودهای زیستی قبل از کاشت است. کود زیستی نیتروباکتر، فسفوباکتر، سولفو باکتر و پتاس‌باکتر دایان برای تأمین عناصر غذایی خاک، تنظیم pH خاک، جذب بهتر کودهای پایه و افزایش پتانسیل خاک تأثیر زیادی داشته است. توجه داشته باشید که استفاده از کود زیستی جزء راهکارهای مهم افزایش عملکرد کلزا است که در مطلب قبل توضیح داده شد.

۲. تغذیه و کود کلزا در مرحله رزت برگی
زمان استقرار کامل گیاه و قبل از به ساقه رفتن، برگ‌ها به حالت خوابیده روی زمین هستند که در برابر سرما مقاومت خوبی دارند. این مرحله در کلزا رزت نام دارد. در این مرحله می‌توان با محلول‌پاشی سیلیکون دایان، مقاومت بیشتری در گیاه در مقابل تنشهای محیطی القاء کرد.

۳. تغذیه و کود کلزا در مرحله رشد ساقه
مرحله ساقه‌روی یا رشد ساقه در کلزا زمانی شروع خواهد شد که دمای هوا رو به گرم شدن برود. در این زمان گیاه تمام توان خود را برای رشد رویشی به کار می‌گیرد و تغذیه کلزا از این مرحله به سمت کود نیتروژن افزایش می‌یابد. در مرحله ذکر شده رشد سطح برگ و تعداد برگ‌ها قابل مشاهده است که مسلماً نیاز به کودهای نیتروژنی مثل اوره یا سولفات آمونیوم افزایش خواهد یافت. دقت داشته باشید که برای افزایش کیفیت و عملکرد بهتر است از کودهای پتاسیم و اسیدآمینه نیز در این مرحله استفاده کنید. مصرف این کودها نیازمند برنامه غذایی است و مصرف خودسرانه این کودها میتواند خسارات جبران‌ناپذیری داشته باشد. میتوانید از برنامه غذایی کلزا شرکت دایان استفاده کنید.
در این مراحل توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد کود نیتروژن باعث رشد خواهد شد ولی رشد رویشی زیاد می‌تواند باعث کاهش عملکرد دانه شود.

۴. تغذیه و کود کلزا در مراحل اولیه تشکیل غلاف
در این مرحله لازم است برای افزایش تعداد غلاف، افزایش تعداد دانه در غلاف و تأمین نیاز فتوسنتزی برگ‌ها، از محلول‌پاشی کلسیم‌وافر و روی‌وافر و ریز مغذی دایان استفاده گردد. همچنین با توجه به حضور گل در این مرحله محلولپاشی کمک خواهد کرد تا گرده استقرار مناسبی روی کلاله‌ی خامگی داشته باشد و لوله گرده با کیفیت بالاتری تشکیل شود که سرانجام منجر به ایجاد تلقیح درست در گیاه و در نتیجه تشکیل غلاف خواهد شد.
شایان ذکر است که استفاده از ۹ عدد کندوی زنبور عسل برای یک هکتار با رعایت مصرف سموم کمک فوق العاده‌ای به گرده افشانی کلزا خواهد کرد.

۵. تغذیه و کود کلزا در مرحله پرشدن غلاف
در این مرحله با انتقال مواد از برگ به دانه، ماده خشک دانه افزایش خواهد یافت و دانه‌ها داخل غلاف وزن بیشتری می‌گیرند. در این مرحله پیشنهاد می‌گردد که از کود سیلیکون دایان (کود سیلیکات پتاسیم) به صورت محلول‌پاشی استفاده کنید. سیلیکون دایان می‌تواند سیگنالینگ بسیار مؤثری برای افزایش انتقال مواد از برگ به دانه باشد و باعث پرشدن دانه‌ها و افزایش میزان روغن در دانه باشد.

۶. برداشت گیاه
زمانی که غلاف‌ها شروع به زرد شدن می‌کنند به دلیل رشد نامحدود بودن هنوز برگ‌ها سبز هستند که این عامل باعث عدم برداشت صحیح میشود. از طرفی اگر برداشت دیرتر انجام شود مشکل ریزش بذر وجود دارد. در نتیجه کشاورزان با استفاده از یک علفکش عمومی اقدام به مرگ گیاه کرده و سپس با کمباین عملیات برداشت را انجام خواهند داد.

 

 

اگر قرار باشد یک اتومبیل حرکت کند، باید استارت درست باشد تا موتور را تحریک کند. باید بنزین داشته باشد تا موتور را روشن کند. باید رادیاتور آب داشته باشد تا با حرکت فن‌ها موتور را خنک کند. لاستیک‌ها باد داشته باشند تا با سرعت مناسب حرکت کنند. حتی برف‌پاک‌کن درست باشد تا در زمان باران جلو دید راننده گرفته نشود. هر کدام از این موارد و بسیاری از موارد دیگر اگر درست کار نکند، حرکت اتومبیل مختل خواهد شد. بنابراین باید عوامل بسیاری کنار هم به درستی قرار بگیرند تا نتیجه مطلوبی حاصل شود.

در کشاورزی نیز همین است. باید عوامل مختلفی از جمله انتخاب بذر مناسب، تاریخ کاشت مناسب، مدیریت آبیاری، مدیریت آفات و بیماری‌ها، مدیریت صحیح تغذیه و … به درستی در کنار هم رعایت شوند تا عملکرد مطلوب و قابل تحسینی حاصل شود. جزئیات هر یک از این عوامل در این مقاله توضیح داده شد که با رعایت آن در کنار کشاورزان باتجربه و دانش قرار خواهید گرفت. در طول این مسیر کارشناسان دلسوز دایان در واحد علمی و آموزشی همراه و خدمت‌گزار شما هستند.

 

این مطلب توسط تیم تحقیقاتی دایان تألیف شده است.استفاده از مطالب برای نشر علم و آگاهی با ذکر منبع  و درج لینک مانعی ندارد.

 

نتیجه گیری

۱. راهکارهای افزایش عملکرد پیچیده نیست ولی نیاز به دقت در اجرا دارد.
۲. تغذیه گیاهی و مصرف کود، ۴ رکن اساسی دارد. این موارد شامل: انتخاب کود با کیفیت، زمان مناسب برای مصرف کود، تعیین مقدار مناسب مورد نیاز و نحوه مناسب مصرف کود برای جذب و کارایی بهتر است.
۳. تاریخ کاشت، نحوه آبیاری و مقدار بذر مصرفی در کلزا اهمیت زیادی در دستیابی به عملکرد بالا دارد.
۴. کلزا در مراحل مختلف رشدی نیاز به کودهای مختلفی دارد که در هر مرحله باید بر اساس نیاز گیاه، کود مناسب استفاده شود. در این مسیر، یک برنامه غذایی خوب تاثیر زیادی در افزایش عملکرد خواهد داشت. حتما برنامه‌های غذایی اختصاصی کلزا را از این قسمت دریافت و یک بار تجربه کنید.
۵. انتخاب بذر مناسب، تاریخ کشت، عمق کشت، تقویت بذر، استفاده تلفیقی از کود زیستی و کود شیمیایی و استفاده از برنامه غذایی برای کلزا، راهکارهای کلیدی موفقیت کشاورزان با تجربه و دانش است.

 

 

سؤالات متداول کشاورزان در ارتباط با کشت و کود کلزا (تغذیه کلزا)

تاریخ کاشت مناطق را از کجا تشخیص دهیم؟

• تاریخ کاشت مناسب بر اساس الگوها و مدل‌های ریاضی بر اساس میزان دمای حداقل، دمای میانگین، میزان رطوبت، بارندگی و دیگر فاکتورها در مناطق مختلف توسط مراکز تحقیقاتی جهاد کشاورزی محاسبه شده و در اختیار گذاشته می‌شود. بنابراین برای دسترسی به بهترین تاریخ کاشت به مراکز جهاد کشاورزی و یا مراکز تحقیقات کشاورزی مناطق مراجعه کنید. البته در مقالات علمی که در این سال‌ها به چاپ رسیده است تعدادی از مناطق گزارش شده است که مستلزم جستجو در مقالات علمی در اینترنت است.

میزان بذر مورد نیاز برای کلزا چقدر است؟

• تعیین مقدار بذر برای کلزا بستگی به نحوه کاشت (دستی یا مکانیزه)، کیفیت بذر، کیفیت آماده‌سازی زمین و  … دارد. ولی به طور معمول و با فرض درصد جوانه‌زنی ۹۹% برای هر هکتار زمین حدود ۶ تا ۸ کیلوگرم بذر کلزا مورد نیاز خواهد بود. در صورت کشت دستی و یا وجود ناخالصی و درصد جوانه‌زنی پایین، این مقدار بیشتر در نظر گرفته شود.

درصد جوانه‌زنی کلزا چطور محاسبه می‌شود؟

• به طور تصادفی مقداری از توده بذر کلزا بردارید. مجددا به طور تصادفی ۱۰۰ عدد بذر را بشمارید و جدا کنید. داخل یک بشقاب دستمال کاغذی بگذارید و بذرها را روی آن پهن کنید. مقداری آب داخل بشقاب بریزید در حدی که بذرها کامل زیر آب نباشد. در محیط داخل خانه و یا در جای نسبتا گرم بگذارید و هر چند ساعت رطوبت آن را چک کنید. اگر آب کم بود مقداری آب به آن اضافه کنید تا همیشه مرطوب باشد. پس از یک هفته تعداد بذرهایی که جوانه زده را بشمارید. مثلا اگر ۹۰ بذر جوانه زده بود درصد جوانه‌زنی ۹۰ درصد است. این کار را می‌توانید با تعداد کمتری بذر هم انجام دهید. اگر با ۵۰ بذر انجام دهید و ۴۰ بذر جوانه زده باشد، درصد جوانه‌زنی ۸۰ درصد است.

خلوص بذر کلزا چگونه محاسبه می‌شود؟

• به طور تصادفی مقداری از توده بذر کلزا بردارید. بذرهای سالم را از بقیه بذرها و ذرات (شامل بذرهای علف‌های هرز، بذرهای شکسته یا ناسالم، بقایای کاه یا کلش) جدا کنید. سپس به طور جداگانه آن‌ها را بشمارید. سپس تعداد بذرهای سالم را تقسیم بر تعداد کل بذرهای سالم و ناسالم کنید. عدد به دست آمده را در ۱۰۰ ضرب کنید. درصد خلوص بذر به دست می‌آید. مثلا اگر ۱۲۵ بذر سالم و ناسالم داشتید که ۱۰۵ تای آن سالم بود، درصد خلوص بذر شما ۸۴ درصد است.

تقویت بنیه بذر چیست و چه کودهایی برای قوی کردن بذر هستند؟

• اگر کلزا خوب جوانه بزند، خوب سبز شود و گیاهچه قوی تولید کند، قطعا مشکلات رشد گیاه در مراحل بعد کمتر است و عملکرد نهایی بالاتر خواهد بود. به کارهایی که انجام می‌شود تا بذرها قوی شوند و توانایی تولید گیاهچه قوی داشته باشند، تقویت بنیه بذر  یا در گفتار عامیانه قوی کردن بذر گفته می‌شود.

چطور بذرهای درشت‌تر را برای کاشت جدا کنیم؟

• با استفاده از الک و یا بوجاری کردن بذرها، به راحتی میتوان بذرهای ریز و بذرهای علف‌های هرز را حذف کرد. در این شرایط بذرهایی که کشت می‌شود توان بیشتری برای جوانه زنی و تولید گیاهچه قوی خواهد داشت. همچنین خلوص بذر نیز افزایش یافته و یکنواختی در سبز شدن کلزا را نیز به همراه دارد.
• یکی از مهمترین روش‌های قوی کردن بذر (تقویت بنیه بذر) بذرمال کردن است. در این روش مواد مختلفی با اهداف خاصی قبل از کاشت روی بذرها اسپری می‌شود. روی‌وافر دایان از جمله کودهای قدرتمند برای بذرمال کلزا محسوب می‌شود که پیشنهاد می‌کنیم در مورد آن بیشتر مطالعه کنید.

برای یکنواختی سبز شدن کلزا چه کارهایی می‌توان انجام داد؟

• انتخاب بذر مناسب، قوی کردن بذر یا تقویت بنیه بذر، کاشت مکانیزه برای عمق کاشت یکنواخت، تسطیح مناسب و آبیاری مناسب (ترجیحاً قطره‌ای) راهکارهای مدیریتی برای یکنواختی در سبز شدن کلزا است.

عمق مناسب کاشت کلزا چقدر است؟

• عمق مناسب کاشت کلزا حدود ۱ تا ۱.۵ سانتی‌متری است. عمق بیشتر از این موجب تشکیل گیاهچه ضعیف خواهد شد.

برنامه غذایی مناسب را از کجا تهیه کنیم؟

• از صفحه اصلی سایت دایان وارد قسمت دریافت برنامه غذایی شوید. سپس نوع محصول خود را انتخاب کرده و برنامه غذایی مناسب کشت خود را دریافت کنید. و یا برای دریافت برنامه غذایی دایان روی این لینک کلیک کنید.

کشاورزان زیادی قبل از کشت از کودهای جامد استفاده میکنند آیا کار درستی است؟ در صورت تایید چه کود هایی باید استفاده شود؟

• استفاده از کودهای پایه سبب خواهد شد که گیاه در طول دوره رویش و با بتدریج حل شدن این کودها در اثر بارندگی، عناصر مورد نیاز خود را بهتر بدست آورده و تغذیه شود. عموما از کودهایی همچون سولفات پتاسیم گرانوله، سوپرفسفات تریپل و گوگرد استفاده میشود.

کود میکروبی یا کود زیستی چه تاثیری در مزرعه دارند و چه زمانی باید استفاده شوند؟

• کودهای زیستی با هدف اصلاح و احیاء خاک به زمین زراعی داده میشوند و با عملکرد میکروارگانیسم‌‌ها و تولید و تکثیر آن‌ها باعث حلالیت عناصر در داخل خاک شده و باعث برطرف کردن نیاز های تغذیه گیاه خواهند شد. زمان استفاده در اوایل کشت و به صورت اسپری روی خاک قبل از کشت یا به صورت مصرف آبیاری در اوایل رشد خواهند بود.

برای مقاومت کلزا به سرما در زمستان چه کاری می‌توان انجام داد؟

• اولا باید تاریخ کاشت و مقدار بذر مصرفی مناسب باشد تا تراکم مطلوب حاصل شده و گیاه در زمان مناسب به مرحله رزت برسد. همچنین در مرحله استقرار برای افزایش مقاومت به سرما میتوان از کودهای حاوی سیلیکات پتاسیم که با نام سیلیکون دایان عرضه می‌شود استفاده نمود.

کدام یک از کودهای نیتروژنه بهتر است؟ اوره یا سولفات آمونیوم؟ چرا؟

• با توجه به اینکه کلزا گیاه دانه روغنی است و وجود سولفات و گوگرد در برنامه غذایی بسیار ضروری است بهتر است به جای اوره از سولفات آمونیوم استفاده شود. چون سولفات موجود در این کود در صورت جذب مناسب پیش ساز تولید چربی در دانه را بوجود می‌آورد.

مصرف کود های نیتروژنه در مرحله رزت گیاه چه پیامدهایی دارد؟

• مصرف کودهای ازته سبب خواهد شد رشد رویشی تحریک گردد که باعث تسریع در به ساقه روی در گیاه خواهد شد در نتیجه با وجود اولین سرما گیاه خسارت خواهد دید.

زنبور عسل در مزارع کلزا چه تاثیری میتواند داشته باشد؟

• زنبور عسل یا نشستن روی گل‌های کلزا و چسبیدن دانه‌های گرده به بدن زنبور عسل باعث گرده‌افشانی بیشتر و در نتیجه تلقیح بیشتر گل‌های بوته خواهد شد که نتیجه نهایی منجر‌ به افزایش عملکرد از طریق تعداد غلاف‌های بارور در بوته خواهد بود.

برای جلوگیری از ورس کلزا چه می‌توان کرد؟

• برای جلوگیری از ورس کلزا در مرحله اول مقدار بذر مصرفی نباید زیاد باشد. همچنین مصرف بیش از حد کودهای نیتروژنی مثل اوره یا سولفات آمونیوم باعث رشد قدی و خوابیدگی کلزا خواهد شد. همچنین با توجه به تجربه سایر کشاورزان استفاده از کود سیلیکون در طی مراحل رشد باعث افزایش استحکام ساقه‌ها و کاهش ورس کلزا خواهد شد.