برای مخلوط کردن کودها باید شناخت کافی نسبت به عناصر و ترکیبات موجود در آنها داشت. اگر هدف تغذیه عناصر غذایی است مخلوط کردن کودها با یکدیگر کار درستی نیست. برای برخی منابع کودی و در بعضی مراحل با هدف خاص امکان اختلاط وجود دارد.

در اختلاط کود و سم، فرمولاسیون سم تغییر می کند و سم یا بی اثر می شود و یا اینکه اثرات خطرناک ایجاد می کند. بنابراین بهتر است تا حد امکان با هم مخلوط نشوند مگر اینکه مشکل خاصی وجود داشته باشد که مجبور به اختلاط باشیم.

بهترین و موثرترین نوع کودهای زیستی از لحاظ تامین غذا برای گیاه، کودهای حاوی سویه‌های باکتری و قارچ‎‌های زنده هوازی هستند که به آنها کودهای میکروبی گفته می‌شود. از بین دو دسته یاد شده،  تاثیرگذاری موثر و واقعی را کودهای میکروبی دارای باکتری های هوازی دارند. این دسته از کودها تولیدکننده متابولیت‌های مفید و حل کننده عناصر مورد نیاز گیاه در خاک هستند. اما کودهای میکروبی دارای سویه‌های قارچی تنها عنصر فسفر را تامین می‌کنند و بر فراهمی عناصر دیگر تاثیرگذار نیستند یا تاثیر بسیار ناچیزی در فراهمی عناصر دیگر دارند. به طورکلی، این میکروارگانیسم‌ها برای خاک و گیاه بسیار مفید هستند و با فعالیت خود باعث حلالیت عناصر خاک، تنظیم pH به نفع توسعه میکروارگانیسم‌های مفید، مقابله با پاتوژن‌ها و اصلاح و باروری خاک می‌شوند.

این تصور نادرست را که می‌توان کودهای زیستی را جایگزین کودهای شیمیایی کرد و یا حتی بالعکس کودهای شیمیایی را جایگزین کودهای زیستی (میکروبی) کرد را باید از ذهن دور کرد. از آنجا که کودهای شیمیایی حاوی عناصر ضروری و مورد نیاز گیاه هستند باید از آنها در برنامه‌ غذایی باغات و مزارع استفاده کرد. همچنین، باید کودهای زیستی (میکروبی) به دلیل افزایش حلالیت، جذب بیشتر عناصر غذایی و سایر مزایای آنها در کنار کودهای شیمیایی مصرف شوند. بنابراین، برای دستیابی به تولید پایدار و منطقی باید کودهای زیستی (میکروبی) و شیمیایی به صورت تلفیقی و زمان بندی شده در قالب برنامه غذایی در باغات و مزارع مصرف شوند. برای مطالعه بیشتر در این زمینه توصیه می‌شود مقاله”کود شیمیایی یا کود زیستی؟ “را مطالعه کنید.

مناسب‌ترین نوع گوگرد برای کشاورزی، گوگردهای پالایشگاهی بدون بنتونیت با خلوص ۹۹ درصد هستند. فرم های پاستیلی یا عدسی، گرانول و یا پودری با خلوص ۹۹ درصد برای مصرف در کشاورزی بسیار مناسب‌اند. این نوع گوگردها کاملا زرد رنگ بوده و مستقیما در آب حل نمی‌شوند. تا حد ممکن بهتر است گوگردهای معدنی و بنتونیت‌دار مورد استفاده قرار نگیرند. برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید مقاله ” گوگرد مناسب برای کشاورزی” را مطالعه فرمائید.

خیر، باید هنگام تغذیه گیاهان و استفاده از سموم به روش محلول‌پاشی از آب شیرین استفاده شود. استفاده از آب شور به دلیل حضور مقادیر زیاد عناصر سدیم، کلر، بور و حتی کلسیم سبب افزایش پتانسیل اسمزی محلول، کاهش کارایی جذب در زمان محلول پاشی و در نتیجه کاهش شدید کارایی محلول‌پاشی می شود. علاوه ‌براین، عناصر موجود در آب شور می‌توانند توسط گیاه جذب و باعث ایجاد مسمومیت‌ و آسیب‌های جدی به گیاه شوند. همچنین، در برخی مواقع می‌تواند باعث سوختن برگ‌های گیاه شود.

جلبک‌ دریایی عناصر شیمیایی را جذب و طی فرآیند فتوسنتز به اسیدآمینه‌ تبدیل می‌کنند. استفاده از جلبک‌های دریایی در کشاورزی به خاطر محتوای اسیدآمینه این موجودات است. جلبک دریایی به دلیل آلی بودن، ارزان بودن و فراوانی زیاد در دریا یکی از منابع مناسب برای استخراج اسیدآمینه محسوب می‌شود. گیاه نمی تواند از جلبک به شکل خام (جلبک و عصاوره آن) استفاده کند. در نتیجه، بسیاری از شرکت‌ها با جمع آوری جلبک‌ها و خالص‌سازی آنها در فرآیندهای هیدرولیز، آنها را به اسیدهای آمینه یا پپتیدها تجزیه می‌کنند که برای گیاه قابل جذب است. بنابراین، جلبک دریایی زمانی اثرگذار خواهد بود که در فرآیند تولید اسید آمینه هیدرولیز شود. اما، کودهای اسیدآمینه به صورت مستقیم برای گیاه قابل جذب هستند.

کودها به روش‌های مختلفی برای درختان مصرف می شوند. برای تعیین بهترین روش تغذیه در باغات باید به ساختار ریشه و نحوه جذب توسط ریشه توجه کرد. ریشه گیاه در همه جهات گسترش پیدا می کند و کودها باید به نحوی مصرف شوند که تمام سطح ریشه بتواند عناصر غذایی جذب کند. بنابراین، بهترین و منطقی ترین روش، کوددهی به همراه آب آبیاری یا همان کودآبیاری است. در این روش تمام سطح ریشه درگیر جذب عناصر غذایی شده و بیشترین جذب توسط گیاه صورت می گیرد. اما، انجام عملیات چالکودبرای تغذیه گیاه موجب ایجاد خسارت به ریشه درختان خواهد شد.

استفاده از فضولات دامی فرآوری نشده باعث بروز انواع پوسیدگی‌های ریشه و بیماری‌های قارچی می‌شود که به مرور باعث از بین رفتن گیاه خواهد شد. متاسفانه عموما در ایران فرآوری صحیحی روی فضولات دامی صورت نمی‌گیرد. بنابراین، توصیه می‌شود تا حد ممکن از مصرف این ترکیبات خودداری شود. در اکثر موارد ورمی کمپوست‌ها فضولات دامی فرآوری شده هستند که مضرات آنها نسبت به فضولات دامی کمتر است و وضعیت بهتری دارند. اگر ورمی کمپوست مصرف می شود توصیه این است که در کنار آن کودهای زیستی (میکروبی) نیز مورد استفاده قرار بگیرند. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید مقاله “شناخت کودهای کشاورزی” را مطالعه کنید.

گیاهان برای رشد و تولید، در مراحل مختلف، نیازهای تغذیه ای و کودی متفاوت دارند. با مصرف یک یا دو کود زراعت و باغ نمی توان انتظار تولید و عملکرد بالا داشت، چرا که گیاه برای رشد خود به تعدادی عناصر ضروری نیاز دارد که باید در مراحل مختلف رشد و بسته به نوع نیاز در آن مرحله، در اختیار گیاه قرار گیرد. بنابراین، برای دستیابی به تولید پایدار و منطقی، استفاده از یک برنامه غذایی اصولی و علمی برای باغات و مزارع ضروری است. درخت همانند انسان نیاز روزانه دارد پس برنامه غذایی باید طوری تنظیم شود که نیاز روزانه تامین شود. شرکت دانش‌بنیان دایان با ارائه برنامه‌های غذایی اختصاصی برای باغ و مزارع شما نوید تولید پایدار، منطقی و با کیفیت را می‌دهد.

بسته به دوره رشدی گیاه، هدف از تغذیه، نوع کود و غیره هرکدام از روش‌های گفته شده می‌تواند در جایگاه خود مناسب باشد و در شرایط مختلف، روش مصرف هم می‌تواند متفاوت باشد. مقایسه این دو روش به عنوان روش‌های مصرف جداگانه کاملا نادرست است زیرا محلول پاشی و مصرف ریشه ای مکمل هستند. برای مثال در مورد عنصر پتاسیم و کلسیم، در انتهای فصل رشد به این خاطر که گیاه تبخیر و تعرق چندانی ندارد، فشار ریشه‌ای زیادی هم شکل نمی‌گیرد تا پتاسیم مصرف شده به روش ریشه‌ای را به اندام‌های هوایی برساند. بنابراین، در چنین شرایطی لازم است که این عنصر را از طریق محلول‌پاشی در اختیار گیاه قرار دادهه شود. همچنین، کودهای میکروبی نمی‌توانند از طریق برگ‌پاشی مصرف شوند و باید همراه آب آبیاری در اختیار گیاه قرار گیرند. پس، هرکدام از روش‌های گفته شده در جایگاه خود دارای اهمیت هستند و یک کود ممکن است بسته به شرایط، به هر دو روش محلول‌پاشی و ریشه‌ای مورد مصرف قرار گیرد.

ریشه‌هایی که بیشترین جذب عناصر غذایی را انجام می دهند در سطح خاک قرار دارند که با عنوان ریشه‌های سطحی شناخته می‌شوند.

زمانی که کود به روش چالکود مصرف می‌شود؛

• با حفر چاله ریشه‌های گیاه قطع شده و آسیب جدی می‌بینند. بنابراین امکان ورود انواع بیماری‌ها از نقاط قطع شده فراهم خواهد شد.
• وقتی در یک نقطه از زمین کود با حجم بالایی جایگذاری شود، هدایت الکتریکی (EC) خاک در آن نقطه افزایش می یابد که این خود مانع از جذب عناصر غذایی توسط ریشه‌ها خواهد شد.

تصور بر این است که ریشه‌ها به سمت منطقه چالکود حرکت و عناصرغذایی را جذب می‌کنند. اما، ریشه‌ها به صورت منظم داخل خاک گسترش می‌یابند و وقتی در یک نقطه از زمین کود جایگذاری می شود، سطح جذب بسیار پایین است.

بهتر است از مصرف کودها به روش چالکود خودداری شود. انجام چالکود باعث آسیب به گیاه، کاهش جذب عناصر غذایی و ضعف آن خواهد شد. معایب چالکود درختان بیش از چیزی است که به آن اشاره شد. توصیه می‌شود مقاله ” معایب استفاده از چالکود در باغات” را مطالعه کنید.

ارگانیک (Organic) یک واژه لاتین است که در ایران از آن به عنوان طبیعی بودن یاد می‌شود به این معنی که کشت‌های بدون کود و سم ارگانیک‌اند!!! ولی سوال اینجاست، چطور ممکن است گیاهی بدون غذا و کود که شامل عناصر مورد نیازش است رشد کند؟ آیا امکان دارد کشاورزی ارگانیک وجود داشته باشد؟ کشاورزی می‌تواند سالم باشد اما نمی‌تواند ارگانیک در نظر گرفته شود، چرا که دخالت انسان در تولید نمی‌تواند موجب تولید ارگانیک شود. از این رو باید عبارت کشاورزی ارگانیک را کنار گذاشته و عنوان کشاورزی سالم را مطرح کرد. چرا که طبیعی بودن هر چیز صرفا به خوب بودن و یا سالم بودن آن نیست.  در این بین بسیاری از افراد، ارگانیک را صرفا با طبیعی بودن آن خلاصه می‌کنند و معنای کامل ارگانیک را ارائه نمی‌دهند و توصیه آنها بر این است که همه کودهای طبیعی ارگانیک و مفید هستند. برای مثال در جامعه کشاورزی ما اینطور بیان شده که کودهای معدنی ارگانیک و طبیعی هستند!! درحالی که اینطور نیست، این کودها به واسطه عناصر سنگینی که در خود دارند و عدم فرآوری صحیح روی آنها، برای گیاه و محیط زیست بسیار خطرآفرین و خسارت‌زا هستند. بگذارید یک مثال ساده در این زمینه مطرح کنیم، آیا می‌توان گوشت خام را بدون فرآوری مصرف کرد؟ آیا شیر را می‌توان بدون جوشاندن مصرف کرد؟ طبیعتا برای مصرف، باید آنها را فرآوری کرد. در کشاورزی نیز همین بحث وجود دارد. آیا هر کود طبیعی می‌تواند ارگانیک باشد؟ آیا می‌توان بدون فرآوری آن را در اختیار گیاه قرار داد؟ جواب، خیر است. پس هر کود طبیعی، سالم و ارگانیک نیست.

کشاورزی سالم به معنای کشاورزی کم نهاده است و نه بی‌نهاده! یعنی به میزانی کود مصرف کنیم که با آن گیاه انرژی خود را تأمین کرده ولی در خود ذخیره نکند. بنابراین، کشاورزی ارگانیک به معنای صحیح، همان کشاورزی کم نهاده یا کشاورزی سالم است.

بهتر است برای گوگردپاشی از گوگرد با خلوص ۹۹ درصد با مش ۱۰۰ تا ۱۵۰ استفاده شود. پاشیدن این گوگرد روی درخت باعث سوختن برگ نمی گردد. اما، گوگرد پودری با مش ۲۰۰ می‌تواند با آب به همراه ترکیبات سورفاکتانتی روی سطح برگ ترکیب شود و در هوای گرم سبب برگ سوزی شود.

گوگرد علاوه بر این که یک عنصر غذایی مفید برای گیاه است، می تواند با تبدیل شدن به گاز سولفور باعث دور شدن اکثر آفات در مزارع و باغات شود (گوگرد سبب کشتن آفات نمی شود). برای این منظور باید از گوگردهای پالایشگاهی با  خلوص ۹۹ درصد استفاده شود. گوگردهای پودری دارای بنتونیت می توانند باعث ایجاد برگ‌سوزی شوند. برای مطالعه توضیحات بیشتر مقاله ” گوگرد مناسب برای کشاورزی” را مطالعه فرمائید.

به طور ساده، آمینو اسیدها ترکیبات آلی هستند که در ساخت پروتئین‌ها نقش دارند. پروتئین‌ها جز اصلی سلول‌های گیاهی و جانوری هستند که از اسید آمینه‌ها تشکیل شده اند. حدود ۲۱ نوع اسید آمینه شناسایی شده اند که در عملکرد سلول‌ها و پروتئین سازی نقش ضروری ایفا می‌کنند و با عنوان آمینواسیدهای ضروری شناخته می‌شوند و حضور آنها همراه هم را پروفایل کامل اسیدهای آمینه می‌گویند. برای مثال کود آمینووافر دایان حاوی پروفایل کامل اسیدهای آمینه‌ است که در کشاورزی کاربرد زیادی دارد.

از بین سیستم‌های آبیاری، سیستم آبیاری قطره‌ای کارایی زیادی دارد. در این روش آبیاری، کودها را می‌توان از طریق تانک کود و یا شیرهای ونتوری وارد سیستم کرد. سیستم تزریق تانک کود نسبت به روش شیر ونتوری کارایی بهتری دارد. اما اگر مشکل هزینه داشتید، روش شیر ونتوری می­تواند مناسب‌ترین گزینه باشد. در این زمینه توصیه می‌شود مقاله “روش‌های کوددهی در سیستم‌های مختلف آبیاری” را مطالعه فرمائید.

امروزه سیلیکون به عنوان یک ترکیب معجزه‌­گر شناخته شده است. مطالعات پژوهشگران نشان داده که این ترکیب گیاه را در برابر انواع آفات، بیماری‌ها و حشرات مقاوم می کند. تجمع سیلیکون در بافت‌های گیاهی یک مانع فیزیکی در برابر قارچ‌ها ایجاد می‌کند تا نتوانند وارد سلول شوند. همچنین، سبب استحکام بافت گیاهی می‌شود درنتیجه گیاه در برابر نفوذ، جویده شدن و هضم توسط حشرات مقاوم می‌شود.

علاوه براین، تنظیم آنزیم‌های دفاعی، پیام‌رسانی هورمونی و تغییر در ترکیبات فنولی و تاننی، نقش سیلیکون در افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات و بیماری‌ها را بیش از پیش روش‌تر می‌سازد.

از آنجا که بیشتر باکتری‌های مفید از نوع هوازی هستند بنابراین وجود اکسیژن در خاک برای فعالیت این باکتری‌ها ضروری است. پس شرایط غرقاب و عدم تهویه مناسب جمعیت این باکتری‌ها را کاهش می‌دهد. علاوه بر اکسیژن، میزان فعالیت و حضور باکتری‌های مفید وابستگی زیادی به pH  خاک دارد. این باکتری‌ها در pHهای نسبتا اسیدی فعالیت خوبی دارند، اما در pHهای قلیایی از جمعیت آن­ها کاسته می‌شود و جذب و حلالیت عناصر غذایی نیز کاهش می یابد. وجود مواد آلی نیز تا حد زیادی بر افزایش جمعیت باکتری‌های مفید خاک‌ تاثیرگذار است. یکی دیگر از عواملی که بر فعالیت این باکتری‌ها مفید است رطوبت خاک است. خاک‌هایی که در آنها رطوبت کافی وجود نداشته باشد جمعیت و فعالیت باکتری‌های مفید نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

موادآلی به ترکیباتی که توسط محصولات زیستی تولید می شوند گفته می شود و حضور ماده آلی در خاک ضروری است. ماده آلی بار الکتریکی مورد نیاز برای ایجاد ساختمان خاک را فراهم می کند. با حضور مواد آلی ساختمان مناسبی در خاک شکل می گیرد. مواد آلی مناسب برای افزودن به خاک مواد آلی پروتئینه و نیتروژنه هستندکه به صورت مستقیم روی ساختمان خاک تاثیر مثبت می گذارد. ساختارهای سلولزی مواد آلی هستند اما به صورت فیزیکی روی خلل و فرج خاک تاثیر می گذارند.

تغییرات ناگهانی pH  بوسیله اسیدهای آلی و معدنی خطرناک است و سبب ایجاد شوک میکروارگانیسمی و مرگ بسیاری از میکروارگانیزم ها، به ویژه میکروارگانیسم های مفید خاک می شود.

تغییرات pH باید از یک فرآیند زیستی نشأت گرفته و به صورت طبیعی انجام شود؛کاری که در طبیعت صورت می گیرد. با فعالیت میکروارگانیزم های خاک، اسیدهای آلی تولید می شود که می توانند اثرات روی خاک داشته باشند و شرایط را به عنوان یک تامپون درpH مناسب خاک یا pH که میکروارگانیزم های هوازی می توانند فعالیت کنند، نگه دارند. استفاده از گوگرد می تواند به این فرآیند کمک کند. از آنجایی که ترکیبات گوگردی غیرقطبی هستند (سریع حل نمی شوند برای ایجاد یک اثر کوتاه مدت)، در طول زمان همراه باکتری ها به برگشت حالت تامپون به خاک کمک می کنند. اما استفاده از اسیدها در خاک به صورت لحظه ای تاثیراتی روی خاک می گذارد و علی رغم تاثیر بر pH خاک را  بی سلاح خواهد کرد و در مسیر پیش رو تغییر pH با سرعت و شدت بیشتری بازگشت پیدا می کنند، خسارت سنگینی به خاک وارد می کند، ساختمان خاک را از بین می برد و خاک را به سمت فرسایش پیش می برد. بهتر است به جای استفاده از اسیدها از فرآیندهای زیستی با روند منطقی بهره برد.

مواد غیرآلی خاک با عنوان مواد معدنی شناخته می‌شوند که از هوازدگی سنگ‌ها تشکیل شده‌اند. خاک‌ها دارای اندازه‌های مختلفی از ذرات معدنی هستند که این ذرات بر اساس اندازه در ۳ دسته رس، سیلت و ماسه طبقه بندی می‌شوند. بافت خاک نشان دهنده محتوای نسبی ذرات رس، سیلت و ماسه است. این ذرات با مواد آلی خاک ترکیب شده و ذرات بزرگتری به نام خاکدانه‌ها را تشکیل می‌دهند، از قرارگیری خاک‌دانه‌ها کنار هم ساختمان خاک شکل می‌گیرد. موقعیت جانمایی خاک دانه‌ها یا اجزا بافت خاک نسبت یه یکدیگر را ساختمان خاک می گویند. ضعف خاک­‌های کویری در بافت آن نیست بلکه در ساختمان خاک است. پس ساختمان خاک اهمیت زیادی دارد چرا که باعث ایجاد فضا به منظور تهویه مناسب برای ریشه و زندگی میکروارگانیسم‌ها می­شود. ساختمان همانطور که از نام آن پیدا است محل زندگی است. ساختمان بر روی زمین محل زندگی موجودات روی کره زمین و ساختمان در داخل خاک محل زندگی میکروارگانیسم های مفید خاک هستند. خاک حاصلخیز یعنی خاکی که دارای ساختمان مناسب باشد.

آنچه که توسط فعالیت‌های انسانی و زیست محیطی دچار تغییر می‌شود ساختمان خاک است و نه بافت خاک. اضافه کردن اسیدهای معدنی به خاک با کاهش فعالیت میکروارگانیسم‌های مفید و مواد آلی، باعث تخریب ساختمان خاک می‌شود که به مرور خاک را به یک خاک فقیر و کویری تبدیل خواهد کرد. استفاده از اسیدهای معدنی شوک سنگینی به جمعیت میکروبی هوازی و مفید خاک می‌گذارد. همچنین، با تخریب ساختمان خاک سبب از بین رفتن حاصلخیزی خاک می‌شود.

باکتری‌های خاک دو نوع هوازی (باکتری‌های مفید) و بی‌هوازی (عمده آنها باکتری‌های بیماریزا) هستند. نوع هوازی‌ها برای گیاه بسیار مفید هستند چرا که این نوع از باکتری‌ها باعث حل شدن عناصر غذایی و فراهمی آن‌ها برای گیاه می‌شوند. دسته دوم که باکتری‌های بی‌هوازی‌اند، برای گیاه مخرب و عامل بیماری هستند. باکتری‌های مفید در دامنه pHهای اسیدی فعالیت خوبی داشته و در این دامنه باعث آزاد سازی عناصر می‌شوند. باکتری‌های مخرب نیز در pHهای قلیایی رشد و فعالیت دارند. نکته قابل توجه این است که تغییر pH به سمت اسیدی شدن مثلا کاهش pH خاک از ۸ به ۷.۵ باعث افزایش فعالیت باکتری های هوازی می‌شود.