بهترین زمان و بهترین روش کاشت نهال

درختان از مهم‌ترین بخش های هر اکوسیستم هستند و به همین دلیل برای کاشت هر نوع درختی (بارده و غیربارده) باید به نکات کاشت نهال آن دقت کنید، در غیراینصورت نمی‌توانید انتظار استقرار، رشد و عملکرد مطلوبی را داشته باشید.

جالب است بدانید بخشی از مشکلاتی که در یک باغ بارده وجود دارد مربوط به روش‌های اشتباه در کاشت نهال بوده است. اگر کاشت نهال به خوبی انجام نشود، ریشه رشد مناسبی نخواهد داشت، توانایی جذب کود توسط ریشه ضعیف خواهد بود، احتمال پوسیدگی طوقه و ریشه افزایش خواهد یافت و میوه‌های تولیدی رشد ضعیفی خواهند داشت.

در این مقاله به بررسی دقیق و موردی مراحل کاشت نهال به صورت اصولی پرداخته ایم. چند دقیقه برای این مطلب زمان بگذارید تا در آینده با مشکلات توسعه ریشه و ضعف درختان خود مواجه نباشید. در این مسیر ما در کنار شما هستیم تا بهترین نتیجه بر اساس شرایط باغتان حاصل شود.

انتخاب نهال برای کاشت

در زمان خرید نهال توجه داشته باشید که حتما نهال از نهالستان های معتبر خریداری شود و شناسه نهال (برگه ای که در آن مشخصات نهال نوشته شده است) وجود داشته باشد. تنه و شاخه های آن باید کاملا سالم باشد و فرم طبیعی داشته باشد. ارتفاع نهال خیلی بلند یا کوتاه نباشد. از خرید نهال هایی که علائم بیماری یا آفات را بر روی تنه و شاخه ها دارند، خودداری کنید. در مرکبات به برگ نهال دقت کنید که سالم باشد و علائم کمبود یا آسیب ناشی از آفات و بیماری ها را نداشته باشد.

در بحث ریشه ها، سطح ریشه نهال نسبت به ارتفاع آن مناسب باشد (نهال با ارتفاع و قطر تنه زیاد و ریشه کم مناسب نیست). دقت کنید که در زمان حمل و نقل نهال، ریشه ها در معرض هوا نباشند و از زمان خرید تا انتقال به باغ حتما ریشه پوشانده شود (در نهال های ریشه لخت). در صورت نیاز قبل از کاشت نهال، ضدعفونی ریشه انجام شود. اگر نهال ریشه لخت بود، سریعا کاشته شود. تا قبل از کاشت، اگر امکان کاشت سریع نهال های ریشه لخت وجود نداشت، روی ریشه ها با خاک مرطوب یا کیسه پارچه ای مرطوب پوشانده شود.

بهترین زمان کاشت نهال

برای رسیدن به نتیجه مطلوب از کاشت نهال در باغتان، ضروریست که رعایت تمام موارد در کنار زمان صحیح کاشت نهال باشد از این نظر که اگر تاریخ کاشت شما صحیح نباشد، آسیب های جدی به نهال وارد شده و شاهد رشد مناسبی از نهال هایتان نخواهید بود. اینکه چرا به تاریخ کاشت نهال تاکید می شود به دلیل بحث توسعه ریشه در پاییز است (مطالعه مطلب بررسی توسعه ریشه در گیاهان). در درختان میوه، پاییز زمان کلیدی توسعه ریشه است و به همین دلیل اگر کاشت نهال را در پاییز داشته باشید، ریشه نهال ها پس از استقرار بخوبی توسعه دارد و زمانیکه هوا رو به گرمی می رود کاملا ریشه ها در خاک مستقر شده و با شروع فصل رشد، شاهد رشد خوبی از نهال ها خواهید بود. اما اگر کاشت نهال با نزدیک شدن به فصل بهار باشد، ریشه ها فرصتی برای توسعه ندارند و با کم ترین تنشی، آسیب می بینند. 

بهترین زمان کاشت نهال درختان خزاندار از اواخر آبان ماه تا اواخر آذر ماه است. اما زمان کاشت نهال در درختان مرکبات با شروع فصل بارندگی (بسته به اقلیم منطقه) آغاز می شود.

بهترین روش کاشت نهال

چند مورد کلیدی را در زمان کاشت نهال رعایت کنید تا نتیجه خوبی بگیرید.

مشخصات گودال یا چاله برای کاشت نهال

عمق، طول و عرض چاله باید به اندازه ای باشد که ریشه نهال بدون شکسته شدن یا کج شدن در آن قرار بگیرد و به اصطلاح فضا برای ریشه کافی باشد اما طوقه به زیر خاک نرود پس نباید چاله بسیار عمیق یا به اصطلاح گود باشد. کندن چاله عمیق برای کاشت نهال صرفا در شرایط خاص که زمین بیش از حد سفت و سخت است، انجام شده و این کار مناسب است ولی در غیراینصورت این کار انجام نشود. چرا که باعث تخریب ساختمان خاک خواهد شد و مدت زیادی طول میکشد تا مجدد ساختمان خاک به شرایط قبل برگردد.

رعایت محل طوقه نهال

محل طوقه باید از سطح خاکِ باغ ۱۰ سانتی‌متر بالاتر باشد. در مورد محل پیوند هم همینطور است و چون محل پیوند بالاتر از طوقه قرار دارد، پس طبیعتا بالاتر از سطح خاک خواهد بود. این امر برای جلوگیری از پوسیدگی‌ها و بیماری‌های طوقه و ریشه ضروری است که خوشبختانه عموما رعایت می‌شود.

کاشت نهال روی تپه برای استقرار صحیح

نکته دیگر استقرار درست درخت است. استقرار صحیح ریشه‌ها باعث افزایش دسترسی به عناصر برای جذب بیشتر و بهبود کیفیت جذب می‌شود. توجه داشته باشید که به علت فعالیت میکروارگانیسم‌ها و خصوصا باکتری‌ها، عناصر غذایی قابل دسترس در ۱۰ الی ۱۵ سانتی‌متری خاک قرار دارند. چراکه در این ناحیه اکسیژن به مقدار کافی برای میکروارگانیسم‌ها و ریشه وجود دارد. ۹۸ درصد جذب عناصر غذایی توسط ریشه‌های سطحی یا همان ریشه‌های موئین انجام می شود و ریشه‌های عمقی وظیفه جذب آب را بر عهده دارند که عناصر غذایی از این طریق بصورت توده‌ای جذب می‌شوند. از این رو باید دقت داشت که ریشه‌ها در بالاترین سطح خاک قرار بگیرند تا با توسعه سطحی خود امکان جذب بیشتر عناصر و ماندگاری بیشتر را برای درختان فراهم کنند. در کشاورزی اصولی دنیا، درختان را در زمان کاشت با ایجاد تپه‌ای در سطح خاک در نوک تپه و یا روی پشته‌ها کشت می‌شوند. کشاورزان عزیز باید دقت کنید که کاشتن نهال در داخل گودال برای ایجاد تشتک آبیاری روشی کاملا اشتباه است چرا که سطح جذب ریشه‌های جذبی کاهش می‌یابد. چنین درختانی عمر پایین و کیفیت بسیار پایینی در باردهی خواهند داشت و همانطور که قبلا هم اشاره شد حضور همیشگی آب در محل طوقه و ریشه باعث می‌شود که قارچ‎‌ها و باکتری‌های بی‌هوازی و مخرب رشد کرده و منجر به پوسیدگی و نابودی نهال خواهند شد.

به تصویر بالا دقت کنید که نهال به صورت تپه ای کاشته شده و اطراف نهال با خاک اطراف یک تشتک ایجاد شده است. این تشتک باعث می‌شود که آب در اطراف ریشه مانده و سریعا وارد خاک شود یعنی دقیقا همان‌جایی که ریشه مستقر شده است.

تغذیه و کود در زمان کاشت نهال

دو دسته از کودها را می‌توانید در زمان کاشت نهال مصرف کنید. اول کودهای تامین کننده که دیرحل (آهسته رهش) هستند مثل سوپرفسفات تریپل، سولفات پتاسیم گرانول و … دوم کودهای بهساز خاک شامل کودهای زیستی حاوی باکتری (کود میکروبی) که برای احیا و اصلاح خاک استفاده می‌شوند، همچنین به حلالیت عناصر در خاک کمک کرده تا عناصر برای ریشه قابل جذب باشند. کودهایی شیمیایی که مستقیما در آب حل می‌شوند به دلیل شستشو و عدم جذب موثر توسط ریشه مناسب زمان کاشت نهال نیستند.

نکات بسیار مهم در کاشت نهال

• مهم ترین نکته در کاشت نهال این است که بدانیم چه نهالی برای کاشت در منطقه ما مناسب است.
• خرید نهال از نهالستان معتبر و سالم بودن نهال در نظر گرفته شود.
• کاشت نهال به صورت تپه‌ای و با خاکِ اطراف، یک تشتک در اطراف نهال ایجاد شود.
• در زمان کاشت نهال، محل پیوند که بالاتر از طوقه قرار دارد و طوقه باید بالاتر از سطح خاک باشد. محل طوقه باید ۱۰ سانتی‌متر بالاتر از سطح خاک قرار بگیرد تا طوقه و ریشه دچار پوسیدگی و آلودگی‌های باکتریایی و قارچی نشود.
• از هرگونه هرس ریشه و اضافه کردن فضولات دامی و استفاده از قارچ‌کش‌ها در زمان کاشت خودداری کنید.
• حذف علف های هرز اطراف نهال تازه کاشته شده تا رقابت ریشه‌های نهال با ریشه علف‌های هرز برای جذب آب و عناصر غذایی کاهش یابد.
• پس از کاشت نهال، آبیاری نهال‌ها حتما انجام شود و دقت شود که تا استقرار کامل درخت آبیاری نهال‌ها بسیار مهم است.
• اگر در منطقه بادهای شدیدی می‌وزد، محل پیوند نهال باید رو به باد باشد تا در صورت باد شدید در منطقه، نهال جوان شکسته نشود. بهتر است بعد از کاشت نهال از قیم استفاده شود.
• فاصله میان نهال ها بستگی به رقم و نحوه رشد درخت دارد. در درختان میوه خزاندار معمولا فاصله بین نهال‌ها ۵×۵ و یا ۶×۶  در نظر گرفته می شود. در برخی ارقام سیب و گیلاس که بسیار پررشد هستند، فاصله بین نهال ها تا ۱۰ متر نیز ممکن است در نظر گرفته شود.

سوالات متداول کشاورزان در ارتباط با کاشت نهال

چه زمانی نهال را کاشت کنیم؟

• برای درختان خزان دار، کاشت نهال در آذرماه است و اگر خطر یخبندان شدید در منطقه وجود دارد، در اسفندماه نهال کاشته شود. کاشت نهال مرکبات در آغاز فصل بارندگی است.

چه درختی بکاریم؟

• بسته به منطقه نوع نهال را انتخاب کنید. نهالی کشت کنید که به طور مثال در شرایط آب و هوایی منطقه دچار سرمازدگی نشود، یا بارندگی مشکلی در گرده‌افشانی نداشته باشد و … .

چه کودهایی داخل چاله بریزیم؟

• قبل از کاشت فقط به خاک گودال حدود ۲۰۰ الی ۴۰۰ گرم گوگرد پاستیلی یا گوگرد گرانول ۹۹ درصد اضافه شود. برای تغذیه بیشتر می‌توانید برنامه غذایی برای نهال را دریافت کنید.

کودها را باید در چه عمقی بریزیم؟

• بهتر است در عمق‌های کم کود با خاک مخلوط شود. عموما حدود ۰ تا ۳۰ سانتی‌متری سطح خاک عمق مناسبی برای اختلاط کود با خاک است. در عمق‌های بیشتر کود نریزید.

بعد از کاشت آبیاری کنیم؟

• بله – بلافاصله بعد از کاشت آبیاری کنید و این آبیاری را در صورت عدم بارندگی و یا کمبود بارندگی تکرار کنید.

آیا حتما باید نهال را سرزنی کنیم؟

• در صورتی که نهال رشد قدی زیادی داشته باید سرزنی انجام شود. در غیر این صورت نیازی نیست.

آیا کود دامی داخل چاله بریزیم؟

• کود دامی یا همان فضولات دامی بی تاثیر نیستند. ولی با توجه به اینکه احتمال پوسیدگی ریشه و طوقه را افزایش می‌دهند، بهتر است در مقدار مصرف آن احتیاط شود. همچنین به هیچ عنوان فضولات دامی مستقیما با طوقه نهال تماس نداشته باشد.

نگارش و تالیف: تیم تحقیق و توسعه دایان (شرکت دانش بنیان خوشه پروران زیست فناور). نشر این مطلب با ذکر منبع بلامانع است.