راه‌های افزایش درشتی مغز پسته

هیچ پسته‌کاری دوست ندارد پسته‌های ریز و ضعیفی تولید کند. همه ما در باغ پسته به دنبال تولید پسته‌های درشت هستیم. این کار هم عملکرد باغ را بالا میبرد و هم پسته‌های تولیدی بازارپسندی بهتری داشته و با قیمت بیشتری به فروش میروند. اما آیا در باغ شما پسته‌ها به خوبی درشت می‌شوند؟ آیا اکثر پسته‌ها خندان می‌شوند؟ آیا مغز پسته‌ خوب رشد می‌کند؟ اگر پاسخ منفی است ما همراه شما هستیم تا در کنار هم پسته‌های بهتری برای فروش تولید کنیم.

اطلاع در مورد زمان و نحوه رشد میوه پسته، کمک خواهد کرد که مدیریت آبیاری و تغذیه مناسبتری در باغ داشته باشیم. رشد میوه پسته شامل سه مرحله مختلف ۱- رشد پوسته پسته ۲- سخت شدن پوسته‌ی استخوانی پسته ۳- رشد و افزایش وزن مغز پسته است.

ما در تیم آموزشی دایان به خوبی با مشکلات پسته کاران از جمله عدم امکان آبیاری مناسب در برخی مناطق، شوری آب و خاک، افزایش هزینه‌ها و خلاهایی که باعث می‌شود کشاورز نتواند آنطور که میخواهد عمل کند آشنا هستیم. با علم بر باغات پسته ایران مطالبی کاربردی و اجرایی برای شما آماده کرده‌ایم که در ادامه مطالعه می‌کنید.

ما در این مطلب تجربیات پسته‌کاران با تجربه و دانش را نیز برای شما جمع‌آوری کرده‌ایم.

تاثیر آبیاری بر درشت شدن مغز پسته

طبق یافته‌های متخصصین شروع رشد مغز پسته شش هفته بعد از شروع تشکیل پوسته (تشکیل اولیه میوه) صورت میگیرد که در ایران بنابر منطقه و اقلیم اواخر خرداد تا اواسط تیر ماه می‌باشد. این مرحله جزء مراحل کلیدی در آبیاری پسته است. اطلاع از فواصل آبیاری مناسب، روش آبیاری، کیفیت آب آبیاری و بهترین روش برای آبیاری میتواند باعث رسیدن به این مهم ( درشتی مغز پسته ) باشد.

الف) فواصل آبیاری

به طور کلی نیاز آبی درخت در ماه‌های مختلف سال متفاوت است که از کمترین نیاز در زمستان شروع شده و بیشترین نیاز آن در تابستان مخصوصا مرداد ماه ادامه می‌یابد. وجود شبکه ریشه گسترده و عمیق و ساختار برگ مقاوم، درخت پسته را قادر به زنده ماندن در دوران کم آبی و خشکی می‌کند، اما مقاوم بودن درخت پسته به این معنی نیست که آن‌ها جهت تولید محصول اقتصادی و مناسب نیاز به آب کمی دارند. اگر درختان پسته در طول دوره‌های حساس به کم آبی، با میزان کمتر از نیاز واقعی آبیاری شوند، اثرات منفی بر روی درشتی مغز پسته خواهد داشت.

فواصل مناسب آبیاری تحت تاثیر خاک مزرعه ( بافت و ساختمان )، شرایط اقلیمی، سن درخت و . . . قرار می‌گیرد اما در اکثر مناطق کشت پسته، مدار آبیاری پسته را بین ۲۰ تا ۲۵ روز در نظر میگیرند. طبق یافته‌های محققین فواصل آبیاری منظم نه تنها باعث افزایش عملکرد خواهد بود بلکه سال آوری در پسته را کاهش می‌دهد. یافته‌ها حاکی از آن است که آبیاری با فواصل منظم باعث کاهش پوکی پسته و افزایش درشت شدن مغز پسته خواهد شد.

ب) روش آبیاری

عموما آبیاری در باغات پسته به روش غرقابی و یا قطره‌ای انجام می‌شود. در روش آبیاری قطره‌ای به دلیل صرفه جویی در میزان مصرف آب و افزایش تعداد آبیاری با همان حجم، امکان کاهش فواصل آبیاری در فصل گرم، عدم اتلاف آب آبیاری، تزریق بهتر و یکنواخت تر کودهای کشاورزی و… مناسب تر خواهد بود. در صورتی که در آبیاری غرقابی اینطور نیست.

پ) کیفیت آب آبیاری

از مهمترین عواملی که باعث کاهش کیفیت آب آبیاری در باغات پسته شده است، شوری یا میزان EC آب است. شوری از طریق کاهش جذب آب از ریشه، کاهش حلالیت کودها و همچنین ایجاد مسمومیت در برگ‌ها میتواند باعث عدم درشت شدن مغز پسته و حتی پوکی پسته شود. یکی دیگر از شاخص‌های مهم کیفیتی آب که در درشت شدن مغز پسته تاثیر منفی دارد (TDS) است که بطور کلی این شاخص برای تغذیه گیاه بین ppm300 تا  ppm 900 حد خوب و قابل قبول تعریف شده است.

تغذیه و کود برای درشت شدن مغز پسته

گرچه نقش مهم آب جهت درشتی مغز پسته بر کسی پوشیده نیست اما نکته حائز اهمیت وجود عناصر غذایی یا همان کود کشاورزی برای تولید ساختارها و بافت‌های گیاه است. پسته وحشی (بنه) بدون کوددهی در جنگل هم پسته می‌دهد ولی هیچ کس به دنبال پسته ای با این خصوصیات ضعیف بودن مغز میوه نیست. قطعا برای رشد بهتر مغز پسته باید غذای بیشتری در اختیار درخت قرار دهیم تا مواد لازم برای درشت شدن مغز پسته را داشته باشد.

تغذیه و کوددهی برای درشت شدن مغز پسته در مراحل مختلف رشدی نیاز است. به طور مثال مهمترین عنصر برای درشت شدن مغز پسته پتاسیم است که از طریق افزایش انتقال مواد غذایی به مغز پسته باعث درشت شدن آن می‌شود. فراهمی عنصر پتاسیم مخصوصا در مراحل ابتدایی پر شدن مغز پسته اهمیت بسزایی در پرشدن و خندان شدن پسته خواهد داشت.

نکته قابل توجه: کیفیت کود مورد استفاده، زمان و مقدار مصرف کود بسیار مهم است. در غیر اینصورت توقع معجزه نداشته باشید. استفاده از یک برنامه غذایی علمی و با کمک تیم های تخصصی که زمینه تغذیه گیاه کار میکنند بهترین و منطقی ترین راهکار برای رسیدن به هدف است.

پیشنهاد می‌شود برای تغذیه بهتر و اصولی از برنامه غذایی دایان کمک بگیرید.

چهار نکته کلیدی برای درشت شدن مغز پسته

نکته ۱: فروت ست بعد از برداشت: تغذیه بعد از برداشت همواره نقش مهمی در کمک و بهبود تولید و ازدیاد جوانه های زایشی و رویشی سال بعد خواهد داشت. همچنین مواد لازم برای پیش ساز هورمون‌ها و آنزیم‌های ضروری جهت رشد در سال بعد فراهم میگردد و ضمن حفظ انرژی درخت مواد در بهترین حالت خود ذخیره و جهت مصرف در سال بعد آماده می‌شوند.

نکته ۲: حفظ سلامت ریشه‌ها: با توجه به نقش کلیدی و مهم ریشه در جذب عناصر غذایی، سلامت ریشه‌های موئین و ریشه‌های اصلی از ارکان اصلی کمک به جذب حداکثری آب و مواد غذایی است. برای سلامت ریشه‌ها باید ترکیباتی برای افزایش رشد ریشه و مقاومت در برابر قارچ‌ها در برنامه غذایی هر باغدار استفاده شود. علاوه بر این باید برخی عملیات رایجی که باعث خسارت به ریشه می‌شوند از عملیات باغداری حذف شده و یا محدود شود. به طور مثال مشاهده می‌شود باغداران عزیز با عملیات غیر علمی مانند چالکود ( معایب چالکود را مطالعه کنید ) موجب قطع ریشه‌های سطحی شده که باعث می‌شود علاوه بر ورود عوامل بیماری‌زا به درون ریشه و ایجاد پوسیدگی، بخشی از انرژی درخت نیز در اوایل فصل سبب ترمیم ریشه‌های از بین رفته و تولید ریشه‌های جدید شود.

نکته ۳: زمانبندی درست مصرف کودهای پتاسیم: همانطور که گفته شد مهم‌ترین عنصر برای درشتی مغز پسته ، پتاسیم است. اما کیفیت کود پتاسیم و همچنین زمانبندی مصرف و طبق قاعده درست مصرف کردن پتاسیم شرط لازم و اساسی در مصرف کود پتاسیم برای گیاه است. مصرف کودهای پتاسه اگر طبق برنامه دقیق باشد توام با افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول خواهد بود.

نکته ۴: محلولپاشی سیلیکات پتاسیم: ترکیب فوق العاده این دو عنصر باعث خواهد شد که علی‌رغم ایجاد مقاومت در تنش‌های زنده و غیر زنده، پوست میوه استحکام بیشتری پیدا کرده و راه نفوذ قارچ‌های بیماری‌زا و حتی خسارت نیش بعضی حشرات را ببندد. در انتهای فصل جهت انتقال قند از برگ به میوه احتیاج است که سیگنال‌های لازم جهت انجام فرآیند به برگ رسانده شود که با محلول پاشی سیلیکون دایان در کوتاهترین زمان ممکن میتوان سیگنال لازم را ایجاد کرد تا روند حرکت مواد قندی به میوه تسریع شده و میوه درشت تر شود.

فوت و فن خندانی پسته

پوسته استخوانی پسته بسته به منطقه از اواخر مرداد ماه شروع به شکافته شدن می‌کند. این ترک خوردن عموما از نوک پسته شروع شده و کم کم از یک سمت یا هر دو سمت ادامه پیدا می‌کند در صورتی که این شکاف دو طرفه و کامل باشد به اصطلاح میگوییم  پسته خندان  است .

همانطور که قبلا گفته شد یکی از مهمترین راهکارهای خندانی پسته آبیاری درست و منظم و استفاده درست و مناسب از کودهای کشاورزی بالاخص کودهای حاوی پتاسیم و سیلیکات پتاسیم است.

استفاده از کودهای حاوی پتاسیم در طول فصل رشد کمک خواهد کرد تا سرعت رشد میوه بیشتر شده و مغز پسته هم با سرعت بیشتری تغذیه شود و رشد کند. استفاده از محلول پاشی‌ها از جمله محلول پاشی سیلیکون دایان باعث خواهد شد که انتقال مواد از برگ‌ها به سمت میوه بیشتر شده و این انتقال باعث درشتی میوه و در نهایت درشتی مغز میوه و خندانی پسته شود.

رابطه اونس و عیار پسته

برای تعیین میزان درشتی مغز پسته از دو شاخص اونس و عیار استفاده می‌شود. در ادامه نحوه اندازه گیری اونس پسته و عیار پسته توضیح داده شده است.

اونس پسته: برای اندازه گیری اونس پسته ابتدا ۱۴۲ گرم میوه پسته را وزن کرده سپس آن‌ها را به دسته‌های پنجتایی تقسیم کنید. با شمردن تعداد دسته‌های پنجتایی ایجاد شده مقدار اونس مشخص می‌شود. اگر به ۲۰ تا ۲۲ دسته پنجتایی رسیدیم یعنی بهترین و درشت‌ترین سایز پسته را در اختیار داریم اما با افزایش میزان دسته‌های پنجتایی به بالاتر از ۲۹ دسته، جزء پسته‌های ریز محسوب می‌شوند ( البته بسته به ارقام متفاوت است که به طور مثال ارقام اکبری ، احمدآقایی و کله قوچی جزء پسته‌های درشت و ارقام اوحدی و فندقی جزء پسته های ریز محسوب می‌شوند ). هرچه عدد اونس پسته کمتر و کوچکتر باشد پسته ها درشت‌تر خواهند بود.

عیار پسته: این شاخص با اندازه گیری وزن مغز پسته نسبت به کل میوه ( مغز + پوست استخوانی ) بر حسب درصد تعیین می‌شود. عیار پسته هر چقدر بیشتر باشد بیانگر این است که نسبت مغز به پوست استخوانی بیشتر است. عیار در ارقام گرد ( فندقی ) بیشتر تحت تاثیر ضخامت پوست استخوانی و در ارقام کشیده ( سفید ) متاثر از مغز پسته می‌باشد. در حالت کلی افزایش اندازه میوه رابطه مستقیم با میزان عیار میوه دارد.

با تکیه بر دانش و نکات ذکر شده قابل اجرا میتوان میزان عیار پسته را افزایش و میزان اونس پسته را کاهش داد.

نتیجه گیری

همواره یکی از نکات مهم در تغذیه پسته توجه ویژه به درشتی مغز پسته بوده است. این مهم با میزان آب آبیاری ، کیفیت آب آبیاری و تغذیه درست و اساسی حاصل خواهد شد. البته قابل ذکر است که میزان خندانی و درشتی مغز پسته تحت تاثیر فاکتورهای خاص دیگری از جمله ژنتیک ، رقم ، گرده افشانی و اقلیم قرار می‌گیرد. ما فقط میتوانیم اثرات سوء ناشی از فاکتورهای خاص بیان شده را تقلیل دهیم نه اینکه بخواهیم آنها را کنترل کنیم.

به طو کلی نکات قابل ذکر جهت افزایش درشتی مغز پسته به شرح ذیل است.

۱. میزان آبیاری صحیح و درست در مواقع حساس پرشدن مغز پسته

۲. تغذیه صحیح و اصولی و استفاده از کودهای حاوی پتاسیم

۳. توجه خاص به محلول پاشی‌های انتهای فصل و افزایش سرعت سیگنالینگ انتقال از برگ به میوه توسط سیلیکات پتاسیم و کودهای حاوی پتاسیم

۴. زمانبندی درست مصرف کود و توجه ویژه به برنامه غذایی اختصاصی برای باغ

۵. انجام امور بعد از برداشت در باغات پسته مثل فروت ست

اگر قرار باشد یک اتومبیل حرکت کند، باید استارت درست باشد تا موتور را تحریک کند. باید بنزین داشته باشد تا موتور را روشن کند. باید رادیاتور آب داشته باشد تا با حرکت فن‌ها موتور را خنک کند. لاستیک‌ها باد داشته باشند تا با سرعت مناسب حرکت کنند. حتی برف‌پاک‌کن درست باشد تا در زمان باران جلو دید راننده گرفته نشود. هر کدام از این موارد و بسیاری از موارد دیگر اگر درست کار نکند، حرکت اتومبیل مختل خواهد شد. بنابراین باید عوامل بسیاری کنار هم به درستی قرار بگیرند تا نتیجه مطلوبی حاصل شود.

در کشاورزی نیز همین است. باید عوامل مختلفی مدیریت آبیاری، مدیریت آفات و بیماری‌ها، مدیریت صحیح تغذیه و … به درستی در کنار هم رعایت شوند تا عملکرد مطلوب و قابل تحسینی حاصل شود. در طول این مسیر کارشناسان دلسوز دایان در واحد علمی و آموزشی همراه و خدمت‌گزار شما هستند.

این مطلب توسط تیم تحقیقاتی دایان تألیف شده است.استفاده از مطالب برای نشر علم و آگاهی با ذکر منبع  و درج لینک مانعی ندارد.

سوالات متداول کشاورزان در ارتباط با درشتی مغز پسته

• برای درشت شدن مغز پسته باید چه کاری کرد؟

با استفاده از یک برنامه تغذیه مناسب و اصولی و استفاده از کودهای مناسب در زمان مناسب می‌شود درشت شدن مغز پسته را تحریک کرد.

• آیا آفات بر درشت نشدن مغز پسته تاثیر دارند؟

بله. آفات بسیاری وجود دارند که با تخم‌گذاری و تغذیه از پوسته باعث آسیب به پوسته میوه شده حتی باعث خواهند شد که راه ارتباطی بین پوسته و میوه قطع شده و رشد میوه متوقف شود. برای کنترل آفات با متخصصین گیاهپزشکی مشورت کنید.

• برای درشت شدن مغز پسته چه کودی بدهیم؟

کودهای حاوی پتاسیم و سیلیکات پتاسیم طبق یک برنامه صحیح و اصولی میتواند باعث درشتی مغز پسته شود. پیشنهاد ما این است که از برنامه غذایی علمی استفاده کنید. برای دریافت برنامه غذایی پسته از این لینک وارد شوید.

• پیشنهاد دایان برای پسته‌کارانی که پسته‌های درشت ندارند چیست؟

پیشنهاد می‌شود تا فرصت را از دست ندهند و باتوجه به مرحله رشد گیاه از برنامه تغذیه متناسب با باغشان استفاده نمایند. همه موارد گفته شده در این مطلب در برنامه غذایی پسته شرکت دایان رعایت شده است.

• کیفیت آب آبیاری چه تاثیری بر خندانی پسته دارد؟

از روش‌های مرسوم در آبیاری پسته ( غرقابی و قطره ای) روش آبیاری قطره‌ای به مراتب بهتر و میزان بهره وری از آب در این روش بیشتر است. در این روش کودها نیز با دقت بیشتری به پای درخت منتقل می‌شود.

• دلایل پوکی پسته چیست؟

پوکی پسته یکـی از مشـکلات فیزیولوژیکی پسـته بـه شـمار مـی آیـد. تولیـد میـوه‌هـای پـوک ممکـن اسـت به دلیـل مشـکلات گـرده افشـانی و لقاح، شـرایط نامسـاعد محیطـی و همچنیـن تنـش‌هـای تغذیـه‌ای، شـوری و خشـکی رخ دهـد. ایـن عوامـل مـی‌تواننـد سـبب اختـلال در توزیـع نامناسـب مواد قندی و هورمون‌های رشد شده و تولیـد میـوه‌هـای پـوک افزایش یابد.

منابع

۲۰۰۵-The pistachio tree; botany and physiology and factors that affect yield. USA, University of California Fruit & Nut Research
۲۰۰۵-Tree water requirements and regulated deficit irrigation. Pistachio production manual
۲۰۰۴-Irrigation response of Pistachio (Pistacia vera L.).” Irrigation Science