در این پست آموزشی از وب‌سایت دایان قصد داریم به دلایل و راهکارهای جلوگیری از ریزش میوه در درختان بپردازیم. یکی از مواردی که عملکرد نهایی را در تولیدات باغی با کاهش مواجه می‌سازد ریزش میوه است.
دلایل ریزش میوه
عوامل زیادی در ریزش میوه درختان دخیل هستند که برخی از آنها قابل کنترل و برخی دیگر غیر قابل کنترل هستند. به طور معمول بین تعداد میوه تشکیل شده و میوه رسیده اختلاف وجود دارد و ممکن است درخت درصد کمی از میوه‌ها را به میوه بالغ تبدیل کند. این ریزش نتیجه عدم توانایی درخت در تامین مواد غذایی برای تعداد زیاد میوه تشکیل شده روی درخت می‌باشد. و برای اینکه بتواند میوه‌های با وزن مناسبی تولید کند مقداری از آنها را می‌ریزد. از عمده دلایل ریختن میوه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
وضعیت تغذیه‌ای : براساس نتایج تحقیقات، عدم تعادل مواد غذایی در گیاه می‌تواند به عنوان یک عامل تنش‌زا برای گیاه در نظر گرفته شود که ریزش میوه را به دنبال خواهد داشت. کمبود عناصر غذایی در گیاه می‌تواند باعث ریزش در میوه شود که استفاده از کودهای کشاورزی با کیفیت در زمان و مقدار مناسب در قالب یک ” برنامه تغذیه برای باغات ” می‌تواند میزان این ریزش را کاهش دهد.
آفات و بیماری‌ها : خسارت آفات به روش‌های مختلف می‌تواند باعث ضعف درخت و نهایتا ریزش اندام میوه شود.
عوامل محیطی : اثر عوامل محیطی در ریزش میوه‌ها به اثبات رسیده ولی مطالعه اثر این عوامل به این خاطر که متغیرهای زیادی در آن دخیل هستند مشکل است. شدت ریزش در سال‌ها و مکان‌های مختلف متفاوت است. شرایطی که می‌تواند بین سال‌ها و مکان‌های مختلف تغییر کند عبارت است از دما، باد ، آب ، شدت تابش نور و … گیاهان در پاسخ به این تغییرات در ساختار خود تغییراتی را لحاظ میکنند تا در برابر تنش زنده بمانند. بنابراین این عوامل ممکن است منجر به ریزش زودهنگام میوه شوند.
ژنتیک گیاه : برخی از ارقام نیز ذاتا حساسیت بالایی به ریزش دارند که این مساله به ژنتیک گیاه برمی‌گردد.
از عوامل مهم محیطی تاثیرگذار در ریزش اندام میوه در درختان آبیاری است. مدیریت مناسب آبیاری برای جلوگیری از ریزش و مشکلات دیگر در درختان حیاتی است. آبیاری‌های بیش از حد و سنگین و یا بالعکس کم آبیاری و خشکی می‌تواند منجر به ریزش در میوه درختان شود. عدم تامین آب کافی برای درختان باعث می‌شود گیاه در شرایط تنش خشکی قرار گیرد. گیاه برای حفظ برگ‌های غذاساز و شاخه‌ها و زنده‌مانی خود، میوه‌ها را می‌ریزد، بنابراین اطمینان حاصل کنید که آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد. در این مورد برای جلوگیری از تبخیر آب از سطح خاک استفاده از مالچ می‌تواند مفید باشد.
میوه درختان چه زمانی می‌ریزد؟
میوه درختان به طور کلی در دو تا سه مرحله ریزش پیدا میکنند.
- بلافاصله بعد از تشکیل میوه
- ریزش در مراحل میانی رشد میوه
- ریزش در مراحل نهایی رشد میوه (قبل از برداشت)
با شناخت دلایل ریزش و به کارگیری تکنیک‌های مناسب می‌توان مانع از این کار شده و یا مقدار خسارت را کاهش داد.
مکانیسم ریزش اندام میوه در درختان
به طور کلی ریزش میوه، جدا شدن و یا تفکیک میوه از پایک (پدیسل) و یا شاخه درخت است که با تشکیل یک لایه ریزش سلولی روی دم‌گل یا دم میوه در اثر مجموعه وقایع فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی اتفاق می‌افتد. ریزش یک برنامه فیزیولوژیکی مشخص از جداسازی سلولی است که مکانیسمی را فراهم میکند که در اثر آن هرگونه اندامی از گیاه مانند برگ، گل و میوه بصورت کنترل شده از گیاه جدا می‌شوند. همه اینها می‌تواند در پاسخ به وقایع محیطی مانند بیماری یا پاتوژن‌ها و یا ریزش برنامه ریزی شده اندام‌هایی که عملکرد ضروری برای گیاه فراهم نمی‌کنند باشد. برای مثال گل‌ها را در نظر بگیرید که بعد از گرده‌افشانی ریزش میکنند. زمانی که میوه شروع به رسیدگی می کند مقادیر زیادی از اتیلن را تولید میکند. اتیلن یک هورمون رسیدگی است که باعث نرم شدن میوه و شکل‌گیری لایه ریزش در دم میوه می‌شود. این هورمون باعث افزایش تولید آنزیم‌های تجزیه کننده دیواره سلولی و قندهای پیچیده در ساختار دیواره سلولی در ناحیه ریزش می‌شود.
نکات مهم برای جلوگیری از ریزش میوه
- گیاه در شرایط تنش‌های محیطی برای اینکه بتواند زنده بماند برخی از اندام‌های غیرضروری خود را حذف میکند که یکی از این اندام‌ها میوه است. شرایط تنش خشکی و گرماهای شدید می‌تواند باعث تشدید ریزش در میوه شود. بنابراین در آبیاری درختان خود توجه بیشتری داشته باشید.
- ضعیف شدن ریشه درخت باعث می‌شود که گیاه در جذب عناصر غذایی با مشکل مواجه شود که در این صورت کمبود عناصر می‌تواند ریزش اندام میوه را به دنبال داشته باشد. توجه داشته باشید هرگونه عملیات شخم زمین، چالکود و جابجایی خاک باعث آسیب به ریشه‌های سطحی می‌شود بنابراین از انجام اینگونه عملیات خودداری کنید.
- نکته دیگری که در کاهش ریزش اندام میوه موثر است، هرس کردن درختان است. دقت شود که عملیات هرس با ایجاد تعادل بین واحد جذب (ریشه) و واحد مصرف (برگ و میوه) باعث اختصاص مواد غذایی به تعداد کمتر میوه و نهایتا کاهش ریزش خواهد شد. بنابراین در زمان‌های مناسب اقدام به هرس درختان خود کنید.
- درختان وقتی تعداد زیادی میوه را تشکیل می‌دهند بین میوه‌ها برای دریافت مواد غذایی رقابت شکل می‌گیرد که در این مرحله اگر گیاه با کمبود عناصر غذایی مواجه شود تعدادی از آنها را بصورت طبیعی خواهد ریخت. اگر گیاه را با کودهای مناسب تغذیه کنید تا حد بسیار زیادی می‌توانید از این خسارت جلوگیری کنید. برای اینکار ضروری است که در سال قبل و بعد از برداشت میوه، فروت‌ست مناسب اجرا شود. برای مطالعه بیشتر در این زمینه توصیه می‌شود مقاله منتشر شده در سایت با عنوان ” فروت ست و اهمیت آن در درختان میوه ” را مطالعه فرمائید.
امیدواریم این مطلب آموزشی مورد توجهتان قراره گرفته و با استفاده از آن بتوانید مانع از وارد شدن خسارت و کاهش عملکرد باغ خود شوید. در صورتی که در این زمینه سوال، نظر و یا تجربهای دارید از طریق نظرات همین صفحه در میان بگذارید.
این مطلب توسط تیم تحقیقاتی دایان تألیف شده است.استفاده از مطالب برای نشر علم و آگاهی با ذکر منبع و درج لینک مانعی ندارد.
سلام اطلاعات کشاورزی وباغی بسیار بااهمیت ومهمی است که کشاورزان یاباغداراران می توانند در توسعه وپیشرفت کشاورزی وبهره گیری مناسب ازمیزان عملکرد خود داشته باشند
باتشکر فراوان از مجموعه دایان که ایثار میکنند برای کشورشان
سلام جناب حسینی
سپاسگزارم از لطف و محبت شما. امیدواریم که در آینده سطح آگاهی کشاورزان عزیزمون به حدی برسه که فقط متخصصین در این عرصه حرفی برای گفتن داشته باشند. خدمتگزار شما هستیم.
باسلام و ادب. از مطالب باارزش شما سپاسگذارم. خسته نباشید.