مسئله ریزش میوه درختان در باغات معضلی جدی است که اگر برای کاهش و کنترل آن اقدامی انجام ندهید، بخش زیادی از میوه‌ها را از دست داده و عملکرد باغتان بشدت کم می‌شود.
آنچه در این مقاله می‌خوانید!
ریزش میوه درختان دلایل مختلفی دارد که بعضی را می‌توان و بعضی دیگر را نمی‌توان کنترل کرد. در شرایط تنش تعداد کمی از میوه‌های تشکیل شده به میوه بالغ و کامل تبدیل می‌شوند و به همین دلیل است که تعداد میوه‌های تشکیل شده و میوه‌هایی که به برداشت می‌رسند، برابر نیست.
این تفاوت به این علت است که درخت نمی‌تواند مواد غذایی را برای تمام میوه‌های تشکیل شده فراهم کند و از آنجایی که می‌خواهد میوه‌هایی با اندازه مطلوب تولید کند مجبور به حذف تعدادی از آن‌ها می‌شود و ریزش میوه اتفاق می‌افتد.
با ما همراه باشید تا هم دلایل و هم چند راهکار جلوگیری از ریزش میوه درختان را با شما به اشتراک بگذاریم.
میوه درختان چه زمانی می‌ریزد؟
درختان در برابر هرگونه عامل تنش‌زا بخشی از اندام‌های خود مانند برگ و میوه را می‌ریزند تا به بقای خود ادامه دهند.
عموما میوه درختان در دو تا سه مرحله می‌ریزد:
- ریزش در مراحل اول رشد میوه
- ریزش در مراحل میانی رشد میوه
- ریزش در مراحل نهایی رشد میوه (قبل از برداشت)
شناخت دلایل ریزش میوه درختان به شما باغداران عزیز کمک می‌کند تا با استفاده از راهکارهای اصولی از این مشکل جلوگیری کنید و یا در صورت بروز آن بتوانید آن را کنترل و میزان آسیب و خسارت را به حداقل برسانید.
دلایل ریزش میوه
در ادامه به بررسی دلایل مهم ریزش میوه‌ها می‌پردازیم.
عدم گرده افشانی موثر
در صورتیکه گرده افشانی بموقع و درستی در باغ نداشته باشید و میوه تشکیل نشود، احتمال ریزش میوه‌ها زیاد است.
در زمان گرده افشانی، وقتی گرده‌ها پخش شده و روی گل قرار می‌گیرند، موادی در گل تولید می‌شوند که گرده افشانی و تشکیل میوه را آسان می‌کنند. در واقع این مواد در زمان گرده افشانی و لقاح در بسیاری از درختان از ریزش میوه‌های ابتدایی (میوه‌های فندقه) جلوگیری می‌کنند.
اما با توجه به ژنتیک درخت و تغییرات اقلیمی، نگه داشتن میوه‌ها با کمک گرده افشانی در بعضی از درختان برای جلوگیری از ریزش میوه‌ها موثر و در برخی از درختان برای جلوگیری از ریزش، باید بعد از گرده افشانی حتما تلقیح هم اتفاق بیفتد.
مشکلات تغذیه‌ای درخت میوه
در درختان میوه، بعد از مرحله فروت ست رقابت زیادی بین میوه‌ها برای دریافت مواد غذایی وجود دارد و متاسفانه، علت افتادن میوه نارس از درخت در این مرحله رشدی نیز همین رقابت است. در نتیجه این مسئله، برگ‌ها نمی‌توانند به تمام این میوه‌ها مواد غذایی را برسانند، در نهایت ریزش میوه‌ها اتفاق می‌افتد که بسیار بر اُفت عملکرد نیز تاثیرگذار است.
ریزش میوه‌ها همچنین می‌تواند به دلیل کمبود یا سمیت عناصر غذایی هم باشد. البته از این نکته هم غافل نشوید که یک عنصر به تنهایی نمی‌تواند باعث ریزش میوه درختان باشد و این برهمکنش عناصر است که باعث ریزش می‌شود.
عدم آبیاری اصولی
متاسفانه آبیاری غیراصولی از دلایل مهم ریزش میوه درختان است. کشاورزان عزیز دقت داشته باشید که هم آبیاری ناکافی و هم آبیاری سنگین و بیش از حد می‌تواند باعث ریزش میوه درختان شود.
به دلیل نقش کلیدی آب در انتقال موادِ درون درخت و همچنین رشد مناسب و درشتی میوه‌ها نباید آبیاری را دست کم بگیرید زیرا در تنش خشکی درخت به سمت ریزش میوه می‌رود تا زنده بماند و همین مسئله اثر منفی بر عملکرد نهایی خواهد داشت.
آفات و بیماری‌ها
ریزش میوه درختان می‌تواند به دنبال ضعیف شدن درخت بدلیل آسیب آفات و بیماری‌ها باشد. متاسفانه چرخه زندگی بسیاری از آفات در طی فصل رشد و دقیقا از زمان تشکیل تا رسیدگی و برداشت میوه‌ها اتفاق می‌افتد. به همین دلیل باید با مدیریت مناسب آفات و بیماری‌ها از درختان در برابر آسیب‌های مداوم و ریزش میوه‌ها محافظت کنید.
البته ریزش میوه‌ها در درختان آسیب دیده به واسطه آفات و بیماری‌ها به عنوان یک مکانیسم دفاعی عمل می‌کند بدین صورت که درخت با حذف منبع آلودگی از گسترش آن به سایر بخش‌ها جلوگیری می‌کند.
تنش‌های محیطی و تغییرات اقلیمی
شدت ریزش در سال‌ها و مکان‌های مختلف، متفاوت است. عوامل محیطی که می‌تواند بین سال‌ها و مکان‌های مختلف تغییر کند عبارت است از دما، باد، آب، شدت تابش نور و … گیاهان در پاسخ به این تغییرات در ساختار خود تغییراتی را لحاظ می‌کنند تا در برابر تنش زنده بمانند.
بنابراین این عوامل ممکن است منجر به ریزش زودهنگام میوه شوند. علاوه بر این طی سال‌های اخیر شاهد تغییرات اقلیمی (مانند افزایش بیش از حد دما، بارندگی‌های بی موقع و یا تگرگ) در بسیاری مناطق بوده‌ایم که مدیریت باغات را سخت‌تر کرده است و مشکلاتی از جمله ریزش میوه را افزایش داده است.
راهکارهای کلیدی برای جلوگیری از ریزش میوه
- آبیاری درختان در زمان‌های کلیدی و به میزان کافی جهت کاهش اثرات تنش خشکی و گرمایی را فراموش نکنید.
- اجرا عملیاتی که منجر به ضعیف شدن ریشه درختان و کاهش جذب عناصر می‌شود از جمله شخم زمین، چالکود و جابجایی خاک را به حداقل برسانید.
- با انجام هرس اصولی و به موقع می‌توانید به کاهش ریزش میوه درختان کمک کنید زیرا در هرس شما بین ریشه‌ها و برگ و میوه تعادل در توزیع مواد غذایی برقرار می‌کنید تا به میوه‌ها که هدف اصلی هستند، میزان کافی از عناصر غذایی برسد.
- درختان باغ را با کودهای مناسب، به میزان کافی و در زمان مناسب تغذیه کنید تا درختان توزیع مناسبی از عناصر غذایی را بین میوه‌ها داشته و ریزش میوه‌ها کم‌تر اتفاق بیفتد. این نکته از این جهت مهم است که وقتی تعداد زیادی میوه روی درخت وجود دارد، بین میوه‌ها برای دریافت مواد غذایی رقابت است که در این زمان گیاه با کمبود عناصر غذایی روبرو است و بصورت طبیعی تعدادی از میوه‌ها را حذف می‌کند.
مصرف کود‌ها در قالب یک برنامه کودی اصولی و علمی تاثیر بسزایی در رشد و تولید میوه دارد. یکی از مهم‌ترین کودهایی که می‌تواند ریزش میوه را کاهش دهد، کلسیم است. توصیه می‌شود در طول دوره رشد میوه بصورت دوره‌ای از منابع مناسب کلسیمی استفاده کنید. این عنصر باعث افزایش مقاومت درختان به تنش‌های محیطی و همچنین کاهش ریزش میوه می‌شود.
چند سوال در ارتباط با ریزش میوه درختان
چند کود برای جلوگیری از ریزش میوه درختان پیشنهاد دهید؟
دقت کنید که تنها یک کود شاخص نمی‌تواند ریزش میوه را کنترل کند یا کاهش دهد. بهترین راهکار این است که در کنار مدیریت همه عوامل در باغ از برنامه کودی اختصاصی باغ خودتان و طبق اصول و در زمان درست استفاده کنید. اما بطور کلی کودهای کلسیمی در برنامه کودی برای افزایش استحکام بافت‌ها و جلوگیری از ریزش میوه توصیه می‌شود.
علت ریزش میوه چیست؟
ریزش میوه درختان دلایل متعددی دارد که در مراحل مختلف رشدی ممکن است متفاوت باشد. در مجموع عدم گرده افشانی و تلقیح موثر، مشکلات تغذیه‌ای درخت، عدم آبیاری اصولی، آفات و بیماری‌ها و تنش‌های محیطی و تغییرات اقلیمی منطقه دلایل اصلی ریزش میوه درختان هستند که باید قبل از اقدام دلیل اصلی مشخص شود تا راهکار درست ارائه شود.
برای جلوگیری از ریزش میوه درختان چه باید کرد؟
رعایت دور و میزان آبیاری‌های باغ، اجرا برنامه کودی اصولی، مبارزه بموقع با آفات و بیماری‌ها و مدیریت سایر موارد در باغ می‌تواند به جلوگیری و کنترل ریزش میوه درختان کمک کند.
منابع
+ Advances in abscission signaling. (2018). Journal of Experimental Botany, 69 (4): 733–740. Doi: 10.1093/jxb/erx256.
+ Olsson, V., & Butenko, M. A. (2018). Abscission in plants. Current Biology, 28(8), R338-R339.