امروزه روش‌های زیادی برای بالابردن عملکرد و راندمان در کشاورزی و باغ‌ها معرفی شده است. اما باید توجه داشت که خسارت برخی از این روش‌ها بیشتر از منفعت آنها میباشد. یکی از روش‌های که در کشورمان ایران برای باغات مطرح است، روش چالکود است. در گذشته به دلیل عدم وجود کودهای محلول در آب، و تولید و حضور کودهای نامحلول در بازار، و اینکه عدم تغذیه گیاهی در گذشته در باغات موجبات کاهش عملکرد را ایجاد کرده بود، محققین ایرانی روشی را پیشنهاد کردند که بنام چالکود مطرح شد. در این روش کشاورزان گودال‌هایی را با عمق‌های ۳۰ سانتیمتر و حتی در بعضی موارد تا ۷۰ سانتیمتر حفر و کودهای جامد را در این حفرات ریخته و مجدد خاک را به گودال بر می‌گرداندند. در این مقاله به بررسی این مزایا و معایب چالکود در باغات خواهیم پرداخت. با تیم تخصصی تغذیه گیاهی دایان همراه باشید تا به تحلیل این روش بپردازیم.
۲. اثرات مثبت و منفی روش چالکود در باغات
اثرات مثبت
- روشی برای مصرف کودهای جامد
- ماندگاری کودهای جامد در محدوده ریشه در طول فصل رشد
- سیگنالی برای حرکت ریشه در مناطق بسیار مرطوب و پر باران
اثرات منفی
- قطع ریشه‌های سطحی گیاه که وظیفه جذب ۹۸ درصد عناصر مورد نیاز گیاه را بر عهده دارند.
- تخریب ساختمان خاک در محدوده چالکود شده
- استفاده از فضولات دامی در این روش موجب توسعه پوسیدگی و بیماری‌های طوقه و ریشه میشود.
- نیاز به هزینه‌های بالا
- نیاز به نیروی کارگری زیاد
۳. نحوه گسترش ریشه درختان
درختان دارای ۲ نوع ریشه هستند، نوع اول ریشه راست یا عمقی است که هدف اصلی آن جذب آب از اعماق زمین میباشد. نوع دوم ریشه های فراوان سطحی می‌باشند که هدف اصلی آن جذب عناصر غذایی است و در نزدیکی سطح خاک تجمع پیدا کرده و وظیفه جذب ۹۸ درصد نیاز غذایی گیاه را رفع می کنند. جذب در این ریشه‌ها به صورت انتخابی و مدیریت شده انجام میگیرد. به تصاویر ذیل دقت کنید:
با توجه به تصاویر بالا، اولین نکته‌ای که با عملیات چالکود به ذهن می رسد این است که با حفر گودال بخشی از ریشه درختان قطع میشوند.
۴. آیا چالکود در کشورهایی که از لحاظ کشاورزی توسعه یافته هستند انجام میشود؟
بلی فقط در برخی مناطق خاص انجام میشود. اما توجه شود، چالکود در مناطق پر باران و مکان هایی که از لحاظ منابع آبی مشکل ندارند، در فاصله دورتر از سایه انداز درخت انجام می شود و دلیل آن این است که با قرار دادن کود در چاله، ریشه به سمت منابع غذایی حرکت کرده و گسترش پیدا کند. اما در ایران که عمدتا دارای مناطق خشک و نیمه خشک می باشد، عملیات چالکود در نزدیکی درخت انجام میشود که با قطع ریشه‌های سطحی همراه است. توصیه های چالکود در ایران به این دلیل صورت گرفته که راهی برای مصرف کود های جامد ارائه شود و متاسفانه به خسارت آن توجهی نشده است.
۵. با قطع ریشه درختان چه اتفاقی می افتد؟
- وارد شدن خسارت به گیاه در اثر کاهش ریشه‌های سطحی
- شوک وارد شده به درخت می‌تواند حتی باعث رشد و زایش موقت شود ولی در نهایت به کاهش عملکرد نهایی و تولید منجر خواهد شد.
- بعد از مدتی قسمتی از تاج پوشش گیاه نکروزه و زرد میشود.
- قطع شدن ریشه شرایط حمله و نفوذ انواع قارچ‌ها و پاتوژن‌ها به ریشه را فراهم کرده و این امر شروع پوسیدگی ریشه‌ها را به دنبال دارد.
- بیماری‌های ویروسی متعددی فرصت مناسب برای ورود به گیاه را پیدا میکنند.
۶. عملیات چالکود برای درختان جوان (نهال)
عملیات چالکود برای درختان کوچک در صورتی که گودال نزدیک درخت حفر شود قطعا خطرات زیادی دارد و چالکود حتی برای نهال نیز بهتر است انجام نشود. زیرا در صورت چالکود برای درختان جوان، گاهی بخش زیادی از ریشه حذف میشود و باید دانست که از دست دادن بخشی از ریشه، شرایط خطرناکی را برای درخت به وجود می‌آورد.
۷. آیا در چالکود ، سطح دسترسی ریشه به کودها مناسب است؟
با ریختن کودها در یک گودال، فقط بخش کوچکی از ریشه در معرض جذب کود قرار میگیرد و این در حالی است که تمام قسمت های نواحی مختلف ریشه مسئول جذب آب و عناصر غذایی هستند و بهترین حالت زمانی است که تمام سطح ریشه درگیر جذب عناصر غذایی شوند. یکی دیگر از مشکلات عملیات چالکود، فضای کمی است که کودها داخل آن ریخته میشوند. این امر در بیشتر مواقع باعث ایجاد pH و EC (اسیدیته و شوری) خطرناک در یک محیط کوچک میشود. تصور کنید ریشه درخت پس از رسیدن به این منطقه با چه مشکلاتی روبه رو میشود. توجه شود که شوری بالا خود مانع جذب عناصر غذایی میشود!!
برخی از کشاورزان بر این باور هستند که چالکود علاوه بر بحث تغذیه‌ای باعث هرس ریشه گیاهان نیز میشود!! ولی کشاورزان عزیز توجه داشته باشید که هر چه ریشه گسترده‌تر باشد منابع بیشتری در دسترش ریشه قرار میگیرد و توان تولید به شدت افزایش پیدا میکند. پس قطع کردن ریشه یا هرس ریشه در باغات کاملا غیر علمی و خسارت‌زا است.
۸. آیا برای چالکود منبع علمی و معتبری وجود دارد؟
در کشاورزی روز و مرجع‌های معتبر، تصویر یا مطلبی از چالکود وجود ندارد. تصاویر یا مطالبی هم که وجود دارد عملیات چالکود در موارد بسیار خاص از جمله شرایط رطوبتی بسیار بالا و ماندابی توصیه شده است که دلیل آن تغذیه درخت نیست و بلکه تحریک ریشه به فاصله بیشتر از تنه درخت است. به تصویر ذیل دقت کنید. فقط در برخی منابع داخلی عملیات چالکود توصیه شده و خود تصویر گویای شرایط خطرناکی است که چالکود ایجاد می کند.
قبل از بررسی تصویر دقت داشته باشید که با توجه به توضیحاتی که قبلا داده شد، این تصویر واقعی نیست و ریشه‌های سطحی بسیار بیشتر از سایه انداز درخت رشد میکنند. با این وجود در تصویر مشخص است برای عملیات چالکود باید قسمتی از ریشه را قطع کرد! که این عملیات موجب خسارت شدید به ریشه درخت می شود. بعلاوه منطقه‌ای از ریشه که قطع شده است، جایگاه بسیار مناسبی برای ورود و انتقال بیماری‌ها و ناحیه‌ای برای شروع پوسیدگی میباشد. اشتباهی که در تصویر فوق وجود دارد، منطقه‌ای است که ریشه در آن گسترش دارد. گسترش سطحی ریشه درختان، مطابق با تصویر ذیل و بسیار بیشتر از منطقه سایه انداز درخت است.
۹. آیا روش مناسبتری نسبت به چالکود وجود دارد؟
بله – روش های مختلفی برای مصرف کودها وجود دارد. با توجه به این که ریشه در همه اطراف درخت گسترده شده و سطح وسیعی را در بر گرفته است، بهتر است کودها نیز در کل سطح اطراف درخت تزریق شود. برای این منظور کودهای جامد را میتوانید در اطراف درختان بپاشید و سپس با استفاده از تیلر و یا خاکورزی بسیار سطحی ( در حد ۵ سانتیمتر ) با این هدف که کودها با خاک سطحی مخلوط شوند. با این روش بسیاری از معایب چالکود حذف میشود. خسارتی به ریشه های سطحی وارد نمیشود. هزینه بالایی ندارد. ساختمان خاک دچار تخریب نمیشود. کودها نیز در یک نقطه جمع نشده و در کل اطراف ریشه پخش میشوند، لذا سطح دسترسی ریشه به عناصر غذایی بسیار بالاست. در هر مرحله آبیاری و یا بارندگی، کودها در آب آبیاری حل شده و به سمت ریشه‌های مسئول جذب عناصر غذایی منتقل میشوند.
همچنین استفاده از کودهای مایع در طول فصل رشد نیز با استفاده از روش های مختلفی با توجه به نوع سیستم آبیاری از جمله شیر و بشکه یا درام کود ( در آبیاری غرقابی و سنتی )، تانک کود و شیر ونتوری ( در آبیاری قطره ای و بارانی ) و یا اسپری کودها در سطح خاک باغ قبل از آبیاری امکان پذیر است.
برای کسب اطلاعات بیشتر حتما مقاله “روش های کوددهی در سیستم های مختلف آبیاری ” به نگارش تیم تحقیقاتی دایان را مطالعه بفرمائید.
۱۰. نتیجه گیری نهایی در مورد چالکود
- روش چالکود رد نمیشود ولی روش های مناسبتری با خسارت کمتر و اثرگذاری بیشتر نیز وجود دارد. چالکود در شرایط خاص مناسب خواهد بود.
- روش چالکود با توجه به خسارتی که به درخت وارد می کند، روش مناسبی برای کود دهی به درخت نیست. بعلاوه در صورت چشم پوشی از تمام این خسارات، با عملیات چالکود فقط به بخشی از ریشه مواد غذایی می رسد. در صورتی که به طور کلی و برای عملکرد حداکثری مواد غذایی باید به تمام نقاط ریشه برسد. بدین منظور یکی از بهترین روش‌ها برای تغذیه گیاهان روش کود آبیاری میباشد که در این روش کودها به صورت محلول و به همراه آبیاری داخل باغ یا مزرعه تزریق شده و به تمام نقاط ریشه می رسد.
- چالکود شاید در مقایسه با استفاده نکردن از هیچ کودی نتیجه و تاثیر داشته باشد ولی توجه داشته باشید که نسبت به روش های تغذیه اصولی ضعیف تر بوده و روش مناسبی نیست. در تمام امور کشاورزی روشی را انتخاب کنید که کمترین خسارت و بیشترین راندمان را برای سیستم شما ایجاد کند. در این ارتباط توصیه میشود مقاله روش‌های کود دهی در سیستم‌های مختلف آبیاری را مطالعه فرمایید.
برای تمام عملیاتی که قرار است در کشاورزی خود اجرا کنید به طبیعت بنگرید.
این مطلب توسط تیم تحقیقاتی دایان تألیف شده است. استفاده از مطالب برای نشر علم و آگاهی با ذکر منبع و درج لینک مانعی ندارد.
15 پاسخ
درود خدمت مهندس حسینیان گرامی.
به نظر بنده باید از روش تلفیقی چالکود،نوارکود و پخش سطحی استفاده کرد.تا نوع درختان میوه چه باشد.
مثلاً برای مرکبات که اغلب ریشه های تغذیه کننده آن سطحی و در عمق کم فعال هستند نوار کود با فاصله از سایه انداز اثربخشی بیشتری دارد.و برای سیاه ریشه ها پخش سطحی کود همراه با پا بیل زدن دور درخت نتیجه بهتری خواهد داشت.و یا گردو که ریشه های عمیق تری دارد روش چالکود از چهار جهت بهتر جواب خواهد داد. با تجربه کردن و آزمون خود باغدار و در اقلیم های مختلف بهترین روش تعیین خواهد شد.
سپاس از زحمات جنابعالی
با سلام علوی هستم مگر نه اینکه ریشه خود نیاز. به هرس دارد ومگه نه اینکه. در چالکود. خواه وناخواه ریشه اسیب. میبیند پس اگر. هرس. صحیح. است چالوکود هم. صحیح است. در غیر. این. صورت ریختن کود حیوانی ومقداری. مرغی ومقداری تکمیلی. در اطراف درخت درحد ده سانت زیر. خاک بهترین. روش. میباشد
با سلام و احترام
هرس ریشه اصلا کار درستی نیست. ریشه هر چه بیشتر گسترده شود به نفع درخت است. و حذف ریشه هایی که رشد کرده از چند نظر مضر هست. لذا بهترین روش برای مصرف کودهای جامد پاشش کودها در سطح خاک در اطراف درخت و خاکورزی بسیار سطحی در حد ۵ تا ۷ سانتی متری است.
سلام خدمت مهندسین محترم دانش بنیان
من در منطقه ییلاقی و در ارتفاع ٢٢٠٠متر از سطح دریا گلابی اسپادونا و بیروتی کشت نمودم. باتوجه به شرایط اقلیم سرمای دیر هنگام بهاره و زودهنگام پاییزه طول مدت رشد را کوتاه مینماید. به منظور تقویت رویشی و زایشی نیاز به راهنمایی شما دارم. ١- اگر از چالکود استفاده نکنیم کود شیمیایی را چگونه پای درخت بریزیم؟
٢- چه نوع و چه میزان برای هر درخت ۴ساله کود شیمیایی با توجه به اقلیم و آهکی بودن خاک خورد نیاز است؟
٣-باتوجه به اینکه کودهای حیوانی در منطقه الوده به کرم سفید(ریشه خوار) هستند استفاده ان ضرورت دارد یاخیر؟ با توجه به فصل شروع پیکنی تسریع در پاسخ مورد استدعاست
سلام وقت بخیر
سوالاتتون زیاد هست و اینجا نمیشه گفت. با توجه به اینکه ما شماره تماس شما رو نداریم، لطفا با واحد آموزش به شماره ۰۵۱۳۴۶۹۳۳۳۳ داخلی ۲ تماس بگیرید.
سلام و خدا قوت بابت مطالب ارزشمندتان.
تو فیلم‌های خارجی بیشتر از کودهای محلول استفاده میکنن و فقط یه فیلم دیدم که کود دامی پوسیده تو بسته بندی مثل کمپوست خودمون با فاصله پای درخت می‌ریخت شاید به عنوان مالچ استفاده می‌کرد.
واقعا اگر همه کشاورزها و باغدارها متوجه میشدن که کودهای نپوسیده دامی چه آسیبی به طبیعت میزنه مخصوصا چالکود کردنش مسلما سمت این روش تغذیه نمی‌رفتند.
متاسفانه تو همه گروه‌های کشاورزی توصیه به استفاده از چالکود در زمستان میکنن.
سلام و خداقوت
سپاسگزارم از نظر ارزشمند شما.
امیدواریم که به کمک کشاورزان با دانشی مثل شما، فرهنگ درست در کشاورزی رو در ایران رواج بدیم.
مطلب شما کاملا درست است. به عنوان یک باغدار، غیر عملی بودن، هزینه بالا، پوسیدگی ریشه و قارچ که باعث هزینه های اضافه میشه رو در چالکود دیدم
با سلام خدمت شما
سپاسگزارم از اینکه تجربه ارزشمند خودتون رو در اختیار ما گذاشتید.
بعلت اینکه اب از طریق چاله ها به زیر درخت میوه و متر تبخیر میشه یه جور جبران کم ابی میکنه علی الخصوص بارشهای بهاری و زمستانی با نفوذ اب به زیر درخت یه جور اب انباری میشه . برای سالها ی بعد دیگه نیاز به کندن و چاله نیست وفقط کود داده میشه و به مابقی چاله کود حیوانی پوسیده بهمراه کاه و علف و میوه زیر درختی پوسیده با افزودن گوگرد و ازت هم از افات جلوگیری میشه
سلام وقت شما بخیر
روش‌های بسیار بهتری برای این کار وجود دارد. مهم این است روش‌هایی اجرا شود که در عین اثرات مثبت کمترین اثرات منفی را داشته باشد.
شما دچار فقر دانش تغذیه گیاهان هستید. چالکود در محل مرز سایه انداز درخت انجام می شود جایی که ریشه های تغذیه کننده قرار دارند اما ریشه های نگهدارنده قرار ندارند. در زمستان و زمانی که درخت خواب است ریشه های تغذیه کننده وجود ندارند و لذا می توان با حفر چاله در محل مرز سایه انداز اقدام به کوددهی کرد. محض اطلاع شما نیز باید گفته شود که چالکود برای کودهای جامد نامحلول نیست بلکه روشی برای تغذیه عناصر کم تحرکی مثل فسفر و پتاسیم می باشد تا در نزدیکترین محل به ریشه درختان قرار بگیرند. همچنین چالکود برای اصلاح موضعی پی اچ در خاکهای اهکی می باشد تا عنصر کم محلولی مثل آهن و روی قابل جذب باشند. حفر چالکود در زمستان و زمانی که درختان خواب هستند انجام میشود و در ان حالت ریشهای فعال تغذیه کننده وجود ندارد و چالکود به ریشه آسیب نمی رساند. حفر چاله در زمان بیدار شدن درخت به ریشه ها آسیب می رساند.
اگر در منابع انگلیسی مطلب کمتری از چالکود می بینید به دلیل این است که خاکهای اروپا و اغلب آمریکا غیر آهکی و با پی اچ پایین و مواد الی بالا می باشد و لذا نحوه تغذیه آنها با خاکهای اهکی ایران متفاوت است.
با سلام و احترام جناب حسنی بزرگوار
سپاسگزارم از نظر شما.
منبع معتبری برای این روش تغذیه‌ای وجود ندارد. شما میفرمائید در منابع انگلیسی نیست چون خاکهای اروپا پی اچ قلیایی ندارند! یعنی به نظر شما چالکود به عنوان یه روش تغذیه ای فقط برای تنظیم پی اچ انجام میشود؟! یعنی فواید دیگری از نظر تغذیه ای ندارد که اروپایی‌ها از آن استفاده کنند؟! لطفا برای پیشرفت واقعی کشورمان با ذهن بازتری به موضوعات نگاه کنیم و درگیر توجیهات نشویم.
مجددا سپاسگزارم.
ممنون بابت توضیحاتتون ولی به نظر بنده کمی اغراق کردید چون واقعا در چالکود یا روش بهینه تر نوار کود در این حدی که شما گفتید ریشه قطع نمیشه و اسیب به اون صورتی وارد نمیشه
کود دامی پوسیده وقتی همراه گوگرد و… مصرف بشه مشکل خاصی در سطح و مقدار کنترل شده ایجاد نمیکنه همونطوری که بقایای گیاهی به جا مانده در باغات هم ایجاد نمیکنند
ویک سوال
درختی که اخرین ریشه از تنه درخت ۴ متر فاصله داره و ما چالکود و نوار کود رو در ۳ متری انجام بدیم آیا باعث از دست دادن ریشه از سه تا چهار متری میشه یا اینکه رشد اونارو متوقف میکنه یا باعث برگشتشون به طرف محل نوار کود در سه متری میشه؟
با سلام و سپاس از نظری که دادید
در حالت عادی ریشه‌های سطحی باید وجود داشته باشند و همه این مشکلاتی که در مقاله گفته شده برای ریشه به وجود میاد. ریشه‌هایی که ازش نام میبریم ریشه‌های موئین هستند و نه ریشه‌هایی که به راحتی قابل لمس باشه برای همین رصد این ریشه‌ها در حوزه تحقیقاتی کشاورزی هم بسیار سخت و در برخی مواقع غیرممکن هست. همچنین بقایای گیاهی وقتی وارد خاک میشن باید توسط قارچ‌ها تجزیه بشن. وقتی مقدار بقایا کم باشه مشکلی نداره ولی وقتی زیاد باشه جمعیت قارچ‌های مخرب زیاد شده و باعث تخریب ساختارهای سلولزی ریشه و در نتیجه پوسیدگی ریشه میشه. این بقایا چه برگ باشه و چه کود دامی فرقی نمیکنه.
در مورد سوالی که فرمودید. وقتی ریشه از قسمتی قطع بشه دوباره از همون قسمت به رشد خودش ادامه نمیده و نمیتونه رشد کنه. از اطراف همون بخش قطع شده تعدادی ریشه دیگه رشد میکنه ولی با این کار دیگه توسعه ریشه رو از دست دادیم. قطع شدن ریشه باعث ورود عوامل بیماریزا نیز خواهد شد.